Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті «болашақ»
| Вид материала | Документы |
СодержаниеСписок использованных источников Г.С. Оралова Список использованных источников Тәуелсіздік кезеңінде ғылыми-педагогикалық Орайлы тұста еске алу артық емес |
- Парат министрлігі л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті, 8635.57kb.
- Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің баспасөз орталығЫ, 38.13kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 5310.66kb.
- Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің баспасөЗ орталығЫ, 24.63kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті кафедра : Халықаралық қатынастыр, 133.64kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті қазақ әдебиеті кафедрасының аға, 217.87kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 212.98kb.
- Ылым министрлігі л. Н. Гумилев атындағы еуразия ұлттық университеті заң факультеті, 1996.9kb.
- Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, 426.6kb.
- Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі, 74.63kb.
СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ 1. Наукенова А.Г. Особенности человеческого капитала Казахстана // Вестн. университета «Туран». - Алматы, 2006. - № 3-4. 2. Нешитов Ю. Трансфер технологий: становление профессии // Инновации. - 2005. - №1. 3. Национальный центр научно-технической информации.www.inti.kz 4. Сулейменов Е.З., Галанц Е.А., Васильева Н.В. Динамика научно-технического потенциала Республики Казахстан за 2000-2005 гг.: Аналит. обзор. - Алматы: НЦНТИ РК, 2007. - 38 с. ТҮЙІНДЕМЕ Бұл мақалада білім саласында болып жатқан модернизациялау үрдісі және ғылыми-педагогикалық кадрларды дайындаудағы өзекті мәселелер қарастырылады. SUMMARY This article investigates the actual problems of the modernization of education and scientific-pedagogical staff training. Г.С. Оралова Астана, ЕНУ имени Л.Н.Гумилева ИНТЕРНАЦИОНАЛИЗАЦИЯ высшего образования в Казахстане: реализациЯ на современном этапе Глобализация, интеграция и интернационализация образования являются характерными мировыми тенденциями последних десятилетий. Интернационализация образования становится сегодня одной из важных составляющих образовательной политики стран мира. Под интернационализацией в сфере высшего образования на национальном, секторальном и институциональном уровнях принято понимать процесс, при котором цели, функции и организация предоставления образовательных услуг приобретают международное измерение [1]. Преимущества интернационализации в высшем образовании очевидны: для студентов – это возможность получения более глубоких теоретических знаний и практических навыков, как в родной стране, так и за рубежом, расширение сфер научного поиска, приобщение к родной и другим культурам; для преподавателей – возможность обогащения знаний, реализация совместных научно-исследовательских и учебных программ, участие в стажировках в зарубежных университетах, приобщение к культурным сообществам других стран; это объединение ресурсов; избежание дублирования и копирования тем исследования; лучшая идентификация проектов и растущая уверенность в их целесообразности в условиях коллективного надзора. Понятие интернационализации в сфере высшего образования в международной практике традиционно включает в себя два аспекта: «внутреннюю» интернационализацию (internationalization at home) и «внешнюю» интернационализацию или образование за границей, межстрановое образование, трансграничное образование (education abroad, across borders, cross-border education). К числу несомненных преимуществ интернационализации относят появление международных стандартов качества и повышение инновационности высшего образования, увеличение доступности высшего образования, универсализацию знания, расширение и укрепление международного сотрудничества, активизацию академической и студенческой мобильности. Так, по данным ОЭСР и ЮНЕСКО, в 2002 году 1,9 млн. студентов учились за пределами родной страны. Основными странами-поставщиками образовательных услуг названы Австралия, Франция, Германия, Великобритания и США, на долю которых приходится 73% всех иностранных студентов. В 2010 году число студентов по прогнозам составило 2,8миллионов, а к 2025 году увеличится до 4,9 миллионов [2]. Согласно результатам опроса, проведенного в 2005 году Международной ассоциацией университетов (International Association of Universities), интернационализация, помимо явных преимуществ, сопряжена с рядом рисков (отмечают 70% опрошенных). Главные риски связаны с коммерциализацией образования и превращения в товар учебных программ, увеличением количества зарубежных «липовых» дипломов и низкокачественных провайдеров, а также с утратой культурной или национальной идентичности (наибольшую угрозу видят респонденты из вузов Ближнего Востока и Латинской Америки), гомогенизация учебных программ и снижение качества образования. В целом исследование показало, что большинство вузов позитивно относятся к процессу интернационализации и планомерно развивают свою международную деятельность [3]. Понимая и принимая неизбежность процессов интернационализации, мы осознаем, ими необходимо управлять для получения существенных позитивных результатов и избегания возможных негативных последствий. Исходя из этого, рассмотрим уровни реализации интернационализации казахстанского высшего образования. Управление интернационализацией на глобальном уровне понимается условно, поскольку какого-либо всемирного правительства как такового не существует. Координация процессов интернационализации в области высшего образования на глобальном уровне вверена Организации Объединенных Наций по вопросам образования, науки и культуры – ЮНЕСКО. Основные направления деятельности в сфере образования – «содействие укреплению мира и безопасности путем расширения сотрудничества народов в области образования, науки и культуры в интересах обеспечения всеобщего уважения справедливости законности и прав человека»; нормативная деятельность по вопросам национальной политики в тесной координации между образованием, подготовкой кадров и занятостью; обмен информацией путем распространения специализированных справочников и перечней, бюллетени исследований, отражающих самые последние тенденции в области образования [4]. Наиболее крупные проекты ЮНЕСКО – МБП (Международное бюро просвещения), МИПО (Международный институт планирования образования), а также проводимые каждое десятилетие Всемирные конференции по высшему образованию и др. Интернационализация казахстанского высшего образования на региональном уровне ознаменована значимым событием в европейской интерпретации – Казахстан присоединился к Болонскому процессу, став его 47-м участником. Процессу присоединения предшествовала подготовка в течение восьми лет, и на сегодняшний день по некоторым показателям, например, по введению степени PhD как третьего уровня высшего образования, Казахстан опережает ряд стран Европы, в том числе Российскую Федерацию [5]. С момента основания в 1999 году до настоящего времени Болонский процесс развивается в ускоряющейся эволюции, перейдя, по определению Пера Нюборга, руководителя секретариата Группы по контролю за ходом Болонского процесса, «от стадии идей к стадии реализации» [6,с.6]. При стремлении к общеевропейским стандартам высшего образования болонские преобразования, как и ожидалось, выявили с одной стороны, растущее сближение национальных образовательных систем, с другой стороны – их сохраняющееся своеобразие. Национальный суверенитет «имеет преимущественное значение в правовой реформе высшего образования, а национальные повестки дня играют ключевую роль в реализации болонских требований при разработке нового законодательства для высшего образования» [6,с.8] . В итоге, что вполне объективно, делается вывод о принятии общих рамочных законах, так как детальное правовое регулирование влечет за собой утрату гибкости и автономии. Таким образом, в рамках Болонского процесса перед казахстанской системой высшего образования ставятся задачи: 1) найти гармоничный баланс между болонским сближением и национальным своеобразием; 2) установить внутренний баланс между уровнями Болонского процесса: добровольно установленные цели на европейском уровне, затрагивающие правительство, высшие учебные заведения и студентов; центральная роль вузов в реализации процесса; роль национальных стратегий и законодательства в соединении первых двух уровней и в содействии процессу в нашей стране. Во многих странах отмечается возникновение нового диалога на национальном уровне между правительством и вузами, цель которого – удовлетворение наилучшим образом запросов на реформирование систем образования. Важными фактором международной интеграции высшего образования является участие казахстанских вузов в программе Европейского Союза TEMPUS и программе Erasmus Mundus. В результате эффективного сотрудничества широкий круг руководителей, преподавателей и студентов получили доступ к европейскому образованию, европейскому университетскому управлению и европейской культуре. Еще одним проектом интернационализации образования на региональном уровне является сотрудничество государств-членов Шанхайской организации сотрудничества (ШОС). Проект направлен на развитие интеграционных процессов в области образования, науки и технологий с учетом лучших национальных традиций, опыта развития национальных образовательных систем, а также на основе изучения подходов и принципов, утвердившихся на мировой практике; включает создание и функционирование Университета ШОС, академический обмен, создание сети языковых и страноведческих курсов и т.д. Функционирование Университета ШОС подразумевается как сеть уже существующих университетов в государствах-членах ШОС, а также странах-наблюдателях; подготовка кадров планируется осуществляться по приоритетным областям культурного, научно-образовательного и экономического сотрудничества стран-участниц. Положено начало созданию Центрально-Азиатской зоны высшего образования. В Казахстане принята Таразская декларация, к которой, наряду с вузами Казахстана, присоединились ведущие вузы Таджикистана, Кыргызстана и Азербайджана. Существенную роль в казахстанской практике играют и другие зарубежные механизмы управления интернационализацией. В их числе деятельность Американского Совета по международному образованию при Государственном департаменте США, программа академических обменов DAAD, программы Британского Совета и др. Перспективы и основные направления реформирования системы образования, в том числе определяющие национальный уровень интернационализации, определены в Государственной программе развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы [7]. В общей сложности за рубежом по различным программам обучаются свыше 20 тысяч наших соотечественников. Важнейшим событием не только для системы образования, но и в целом для перспективного развития государства явилось учреждение в 1993 году международной Президентской стипендии «Болашак»; к настоящему времени стипендиатами программы стали свыше 7,5 тысяч молодых казахстанцев, которые уже вносят неоценимый вклад в будущее нашей страны. В разрабатываемый на сегодняшний день проект Концепции развития международной стипендии «Болашак» на 2011-2013гг., мы предлагаем включить вопрос организации централизованной публикации бюллетеней о результатах исследований, а также самих результатов исследований в рамках научных стажировок, а также прослеживания импакт-фактора в научно-педагогической деятельности выпускников программы в пост-стипендиальный период. Инновационную модель международного сотрудничества с лучшими зарубежными учеными представляет собой Назарбаев Университет в Астане - исследовательский университет, созданный как сплав обучения, науки и инноваций, и призванный выйти на мировой уровень науки и подготовки специалистов. Академической мобильности и интеграции профессорско-преподавательского состава в мировое научное сообщества способствует гранты Министерства образования и науки Республики Казахстан «Лучший преподаватель вуза». В настоящее время в мире наблюдается рост конкуренции за привлечение иностранных студентов. По данным Министерства образования и науки, в вузах страны сегодня обучается свыше 10 тысяч иностранцев, что составляет 1,5% от общего числа студентов. Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы нацелена на достижение доли иностранных студентов в системе высшего профессионального образования, в том числе обучающихся на коммерческой основе в 2015 году – 2,5%, в 2020 году – 3%. Интернационализация образования, помимо наличия основных факторов, подразумевает комплекс мер по обеспечению условий для обучения граждан зарубежных государств, преподавания фундаментальных дисциплин на иностранном языке, преподавание казахского и русского языка как иностранного, создание бытовых условий и т.д. На сегодняшний день в Казахстане нет единого механизма привлечения и создания условий для обучения иностранных граждан, что в целом снижает для них привлекательность системы образования. Таким образом, необходимость разработки национальной стратегии интернационализации высшего образования, является актуальной проблемой, требующей решения. Высшим учебным заведениям в реализации процессов интернационализации отведена центральная роль; что определяет институциональный уровень интернационализации образования. Развитие международных связей отечественных университетов создают условия для реализации двудипломного образования - на сегодняшний день около 40 вузов реализуют программы двудипломного образования. В ведущих вузах открыты международные центры, которые будут выпускать специалистов для индустриально-инновационного развития. Подписывая Великую Хартию университетов (Болонья, Италия), вузы обязались являться отражением той жизненно важной роли, которую университеты играют в развитии европейских гуманистических традиций и мировой цивилизации; и поддерживать следующие фундаментальные принципы университетов: ■ университет является автономным учреждением, лежащим в основе обществ, по-разному организованных в соответствии с особенностями географии и историческими традициями; он создает, изучает, оценивает и передает из поколения в поколение культуру при помощи научных исследований и обучения; ■ обучение и исследования в университетах должны быть неразделимы, если их преподавание не отстает от изменяющихся потребностей, запросов общества и успехов в научных знаниях; ■ свобода в исследованиях и профессиональной подготовке есть фундаментальный принцип университетской жизни, и правительства и университеты, каждые в своем направлении, должны уважать это фундаментальное требование [5]. Таким образом, на высшие учебные заведения возложена высокая ответственность за реализацию вышеназванных принципов в международном сотрудничестве. Международное сотрудничество, в свою очередь, выражается в следующих формах: индивидуальная мобильность (мобильность студентов и профессорско-преподавательского состава в образовательных целях), мобильность образовательных программ и институциональная мобильность, формирование новых международных стандартов образовательных программ, институциональное партнерство/создание образовательных альянсов и др. Реализация Государственной программы развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 годы обеспечит систему высококвалифицированными полиязычными педагогическими кадрами с сильной внешней и внутренней мотивацией. Одним из направлений развития образования, определенных в Программе, является создание условий для упорядочения семиотического пространства (языковой среды) и построении семиосферы, обеспечивающей современный уровень инфообмена. Это требует организации углубленного преподавания иностранного языка как профессиональной составляющей, что приведет к достижению целого ряда преимуществ: повысит конкурентоспособность выпускника, обеспечит доступ к мировым научным ресурсам, создаст предпосылки для интернационализации научных исследований и т.д. Обучение преподавателей профильных кафедр иностранным языкам и разработка предметных курсов на иностранном языке как основы для будущих образовательных программ приведет в дальнейшем к созданию возможности иностранным студентам обучаться в Казахстане. Острая необходимость в разработке многоуровневой стратегии и целостной программы интернационализации высшего образования в Казахстане очевидна. С другой стороны, интернационализацию образования следует осуществлять так, чтобы не ущемить национальные традиции образования, сохраняя и укрепляя традиции толерантного отношения казахстанцев к представителям других наций, народов и культур. Это означает двусторонний процесс взаимного учета интересов, и Казахстан не только будет адаптировать свои внутренние системы в соответствие с мировыми стандартами, но и переведет свои национальные традиции на язык совместного общения и станет равным партнером на мировом пространстве высшего образования. Таким образом, высшее образование остается вопросом национальной ответственности и определяется прежде всего национальными условиями, ограничениями и приоритетами. Национальное законодательство – это не завершение национальной политики, а, скорее, инструмент, который обеспечит сообщество высшей школы директивами по ее осуществлению. СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ
ТҮЙІНДЕМЕ Мақалада қазіргі кездегі жоғарғы білім саласындағы интеграция ұрдістері қарастырылып, оның ішіндегі интернационализация үғымына көп көңіл бөлінеді. Интернационализация үғымының тұсініктемесі, деңгейлері, тыйымдылығы, жетістіктері мен қиыншылықтары айқындалған. SUMMARY In article the integration processes occurring in the Kazakhstan higher education are considered. The basic attention is given to the internationalization of education, its definition, levels, existing problems and prospects of the further development are considered. Р. Тұрысбек Астана, Л.Н.Гумилев ат. ЕҰУ ТӘУЕЛСІЗДІК КЕЗЕҢІНДЕ ҒЫЛЫМИ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МАМАН ДАЙЫНДАУДЫҢ БАСТЫ БАҒЫТТАРЫ МЕН ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ Оқу-білімнің қажеттілігі мен мән-маңызы күн өткен сайын еселеп артып келеді.Қоғамның барлық салаларын, әлеуметтік арналардың басым бағыттарын, адам мұраты мен еңбегін, өмір-тұрмыстың кез келген қырларын оқу-білім мен ғылымсыз елестету қиынның қиыны. Арғы арналардан жеткен ақиқат жайттарға ден қойсақ, өмір өнегесін, еңбек пен тәжірибені, теория мен практиканы, ең негізгісі ақыл-парасат пен ой-сөз жүйесін жоққа шығару мүмкін емес. Осы орайда, « Ақыл – алланың сыйлығы»// Ж.Баласағұни//, «Білім- адамның байлығы» (С.Сарайи), «Білген адам білімді өмір бойы іздейді» (А.Игүніки) деген қағидалы көзқарас, өрнекті ойларға табан тіресек, білім-ғылым ісінің өзара байланысы, ортақ мұраттары, мәңгілік сипаттары айқын аңғарылады. Қоғамның қымбат қазынасы-адам өмірі мен оның еңбегі десек,оның жан-жақты дамып, кең өріс алуына- білім-ғылымның қосар қазыналы олжа-үлесі орасан зор. Осы орайда, өмір-уақыт шындыққа шығарған бұл ақиқатты- жоғары мектеп пен ғылымның арғы-бергі даму тарихынан да, әлемдік өркениеттің өріс-өресінен де, Еуропалық білім кеңістігінен де, ең бастысы бәсекеге қабілеттіліктің барша өлшем, нысаналарынан да толық тануға болады. Бұл, әсіресе қазіргі кезеңде кең өрісті, соны серпінді сипат алған- ақпараттық-технологиялық бағыттар тұсында айқын көрініс береді. Өмірдің қарапайым қағидаттарына, күнделікті тәлім-тәрбиенің негізіне сүйенсек, сөз бен іс-әрекеттің бірлігі, теория мен практиканың өзара байланысына, тұтастығына келіп саяр еді. Бұдан байқалатыны, білім-ғылым жүйесіндегі өзара үндестік пен сабақтастық – теория мен тәжірибенің байланыс-бірлігін айқындайтын айрықша факторлардың қатарына жатады. Шындық жүзіне тура қарасақ, жоғары мектеп пен ғылымдағы өз ара сабақтастық-біртұтас әлем, ортақ кеңістік. Олардың орнын алмастыруға, деңгейін төмендетіп, әлденемен салыстыруға келмейді. Білім-ғылым жүйесі-бірінсіз-бірі кең өріс алмайтын, керісінше бірін-бірі өз ара байытып,толықтырулар арқылы ілгері басатыны,дамудың даңғыл жолына түсетіні танылар еді.Бұған адамзат дамуының бел-белестерінде өнегелі өмірі мен ерен еңбектерін қалдырған ақыл-парасат иелері , білім-ғылым саласындағы көрнекті корифейлердің мұра-мирастары дәлел-дерек бола алады.Өмір,тәжірибеге сүйеніп айтсақ: білім мен ғылым бірін-бірі толықтыратыны секілді,теориясыз- практиканың жүзеге асуы қиынның қиыны.Олардың арасындағы алтын арқау- білім мен ғылымдағы берік байланыс,өз ара сабақтастық болып табылады. Ақиқатында,өркениетке бастар жол,қоғамның қозғаушы күші,ақыл-парасаттың басты өлшемі-білім-ғылым жүйесі қос қанат деуге келеді.Асылы,қос қанатпен арман-аңсарларына құлаш сермеуге де,алыс-жақынға сапар шегуге де,ең негізгісі межелі биікке көтеріліп,ортақ мұрат-мүддеге қызмет етуге әбден болады.Осы реттен келгенде,білім-ғылым ісінің адамзат үшін,оның бастапқы бөлігі- жас ұрпаққа ерте берілетіні ойға оралады.Еске түсірсек,елімізде мектепке дейінгі мекемелер мен орта мектепте,техникалық және кәсіптік білім беру орындарында- оқу-білім ісінің негізі қаланып, болашаққа бағдар беріліп,тіпті өмірлік кәсібі- мамандық таңдауға да мол мүмкіндіктер ашылады.Әр алуан бағыттағы жоғарғы оқу орындары-ұлттық университеттер,академиялар мен институттар ұлттың интеллектуалды әлеуетін дамытуға,маман дайындау ісіне,әлемдік білім беру кеңістігіне ену үрдісіне үлкен үлес қосады.Жинақтап айтқанда,орта және жоғары мектеп- жас ұрпақтың алғашқы қадамынан бастап,өсіп-есею кезеңдеріне,мамандық таңдау ісіне,азамат ретінде қалыптасуына,адами сапасына,тәлім-тәрбие тағылымына игі әсер-ықпал етеді. Бұл бағытта,әрине ҚР «Білім туралы» Заңы// 2007, 7 маусым//, «Болашақ» стипендиясы мен «Дипломмен ауылға» акциясының// 2009// маңызы арта түседі.Оның үстіне – «Назарбаев зияткерлік мектебі» , « 100 мектеп,100 аурухана», «Балапан» бағдарламаларының жүйелі жұмысы мен нақтылы көмегін,әсер-ықпалын қалың көпшілік көріп те, қолдап та отыр.Оның өзекті тұстарынан:
Мұның да себеп,сыры түсінікті болса керек.Өйткені: «Білімді болу деген – жаңалық ашуға қабілетті болу керек»// Әл-Фараби //, «Білімді болуға - оқу,бай болуға- кәсіп,күшті болуға-бірлік керек»// А.Байтұрсынұлы//. Білім мен ғылымның біртұтастығы,өз ара сабақтастық мәселесі- әуелден айтылып,көптен қозғалып келеді.Кейінгі кезеңде бұл бағыттарға батыл бет бұрылды десе де болады.Осы орайда,Елбасының жыл сайынғы дәстүрлі Жолдауларында , әсіресе 2011 жылды – « ҚР Тәуелсіздігінің 20 жылдығы» деп жариялауы, « Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» деп басым бағыттар беруі назар аудартады. Онда,әсіресе :
Кейінгі кезеңде- Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде, «Назарбаев университетінде» оқыған дәрістерінде: білім мен ғылым Һәм инновацияны ұштастыру бағыттары кең көлемде қозғалды.Мұны жоққа шығаруға болмайды.Керісінше, елімізде білім беруді дамытудың 2005-2010 және 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаларындағы тұрақты даму үдерісінде- білім-ғылым жүйесінің басты мұраттары мен өзіндік үлес,салмағы зор.Айталық,кейінгі он жылда білім беруді дамыту ісіне жұмсалған қаржы-қаражат көзі- он есеге артқан.Бір ғана 2010 жылы елімізде мектепке дейінгі мекемелердің саны - 41 пайызға көбейген екен.93 мектеп,28 техникалық және кәсіптік білім беру орындары салынды. «Назарбаев Университеті», Түркі әлемі Академиясы ашылды.Қазақстан ЮНЕСКО-ның білімді дамыту индексі бойынша 4-орынды иеленді.2010 жылы- Болон процесіне кірді// ЕҚ,2011, 15 қаңтар//. Бұған қоса,әрине Қазақстан әлемде ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың индексі бойынша-69 орынды қанағат етті. Еліміз-Азия аумағында білім дамуы индексі бойынша – 1 орынды, ал 177 мемлекеттер арасында сауаттылық жөнінен – 14 орынды алғанын да тілге тиек етуге әбден болар еді.Халықаралық салыстырмалы зерттеулер нәтижесіне назар аударсақ //ТІМSS//, мемлекеттер арасында математика пәнінен - 5 орынға,жаратылыстанудан - 11 орынға табан тіреген.Әйтсе де, бұл көрсеткіштер соңғы нәтиже емес.Оның әр кезең,уақыттарда өзгерістерге еніп отыратынын ескерсек, бұл бағытта тұрақты ізденіс,ерен еңбектің үлгі-өрнектерін талап деңгейінен төмендетіп алуға жол бермеген жөн.Асылы, іргелі ізденістер – ізгілікке,сауапты істерге бастайтыны анық. Еуропалық білім кеңістігіне ену- қазіргі кезеңнің басты шындығы, уақыт талабы.Бұл реттен алғанда,маман дайындаудың үш деңгейлі- бакалавр-магистр - философия докторы //РҺD//білім жүйесіне енді.Кредиттік оқыту жүйесі оң бағыт алды.Ашық үлгідегі - 5 ұлттық зертхана,заманауи құрал-жабдықтармен жарақталған инженерлік бағыттағы - 15 зертхана құрылды.Екі мамандық бойынша диплом беру ісі – шетелдік университеттермен өз ара байланыс арқылы жүзеге асып келеді. Мұның жарқын көрінісі, келешекте маман дайындаудың барлық деңгейлері бойынша – электрондық оқыту //е-Іеагпіпг// кең өріс алатын болады.Ол,әсіресе орта мектепте- электрондық оқулықтар,колледж бен лицейлерде-виртуалды тренажерлер, жоғары оқу орындарында-электрондық ғылыми зерттеу зертханалары негізінде жүзеге асатын болады. Ал,біріңғай жоғары оқу орындарына қатысты жайттарды еске алар болсақ,білім беру бағдарламаларында - таңдау үрдісіне кең өріс ашылады.Бұл- білім беру ісіне,оқыту мазмұны мен сапасына оң әсер-ықпал етеді.Жас ұрпақтың //оқушы,студент// өмір ағыны мен уақыт тынысына сергек қарап,мамандық таңдау мен түпкілікті кәсібін айқындауға,осы бағытта еңбек етуге мол мүмкіндіктер алады. Бұған қоса, білім-ғылым жүйесін жетілдіру мен дамыту мақсатында,әрі өз ара байланыс пен сабақтастық үрдісіне кең жол ашу бағытында – ұлттық зерттеулер университеттері,ұлттық жоғары оқу орындары,зерттеу университеттері,университеттер,академиялар мен институттар іріктеліп Һәм ірілендіріліп, сапалық тұрғыдан жаңа талаптарға негізделеді.Нәтижесінде,сөз жоқ әлемдік білім беру кеңістігіне ену бағытында оң қадамдар жасалатын болады //Қараңыз: Госпрограмма стартовала.- «Казахстанская правда»,2011, 11 января; Бағдарлама баяны нәтижемен өлшенеді.- «Егемен Қазақстан», 2011, 12 қаңтар//. Орайлы тұста еске алу артық емес,Ұлт тәуелсіздігі - білім-ғылым жүйесіне де кең өріс ашты. Елімізде білім-ғылым ісін дамытуға арналған мемлекеттік бағдарламалар да өмірге еркін енді. Мемлекеттік бағдарламалардың басым бағыттарынан: - біріңғай білім беру саясатын жүзеге асыру:, - білім беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесін құру; - білім беру ісіне электронды оқыту жүйесін енгізу: - білім-ғылым жүйесін халықаралық деңгейге көтеру; - ғылыми-техникалық және инженерлік элитаны жүйелі қалыптастыру; - оқу-білім ісінде бәсекеге қабілеттілікті арттыру; - оқыту жүйесінің жоғары сатысы,әрі ғылыми кадрларды дайындауда- магистратура мен докторантураға маңыз беру; - білім-ғылым саласына инновация мен технологияны кең көлемде енгізу; - адам капиталына баса назар аударып, қоғамдағы һәм өмір- тұрмыстағы орын-үлестеріне көп көңіл бөлу; - орта және жоғары мектептің өзіндік бағыт, ерекшеліктеріне сай қалыптасуы мен дамуына мол мүмкіндіктер ашу; - білім мен тәрбие ісінің қатар өріс алып, өзара баюы мен толығуын қамтамасыз ету; - ұстаз-оқытушы мәртебесін көтеру; - электронды Һәм қашықтан оқытуды жүзеге асыру; - қайта даярлау мен біліктілігін арттыру, т.с.с. кең орын алды. Адам өмірі мен еңбегінің мол мүмкіндіктері көрсетіледі. Ақыл-парасатқа кең жол ашылады.Білімнің нәрі,ғылымның нұры жан-жақты көрініс береді. Бұдан, сөз жоқ білім мен ғылым – қос қанат, адам еңбегінің жемісті нәтижесі екендігі айқындала түседі. Алайда, ойласу ретінде бірер жайтты алға тартудың қисынды тұстары бар деп білеміз. Осы реттен келгенде, академик С. Қирабаевтың төмендегі ой-пікірінің айрықша мәні, зор негізі бар деп айтуға болады: «Ең алдымен, ғылымды басқару жүйесі жөнінде. Ғылым деген қоғамдық сананың өзіндік ерекшеліктері мол, ең бір күрделі саласы. Оны ғылымның қара жұмысын атқарған, проблемалары мен ішкі қыры мен сырын жақсы білетін, оны терең түсінетін адамдар ғана басқара алады. Ол чиновниктік басқаруды көтере алмайды. Білім және ғылым министрлігінің ғылым жүйесіне іштей кіре алмай, одан ылғи да сырт қалатын себебі де осында... Екінші мәселе- ғылыми кадрлар дайындау хақында.Бұрын бұл мәселе кандидаттық,докторлық диссертациялар қорғау жолымен шешіліп келгені белгілі.Қазір Қазақстанда мұндай қорғаулардың мөлшерден тыс көбейіп кеткені,сондықтан ол жүйені жойып,халықаралық стандартқа – магистратура,философия докторы атағына қорғау жүйесіне көшу ұсынылып отыр.Мен білім министрлігінің бұл саладағы позициясын жақсы түсінемін.Толып кеткен атаққұмарлардың жолын кесу керек.Бірақ,біз осыған қалай жеткеніміз жайлы ойлануға тиіспіз ғой... Ендеше осының жолын іздеу керек.Мүмкін болса,таза ғылым жүйесінде,ғылыми зерттеу институттары мен жоғары мектептерде істейтін адамдар үшін ғана қорғау мерзімін ұзартып,қалғандарына тиым салу қажет болар. Бұлай шешу қазірдің өзінде-ақ ғылым адамдары арасына тарай бастаған өсек-аяңды тиюға көмектесері даусыз.Олар: билік басшылары,парламент мүшелері,министрлер,әкімдер түгел қорғап бітті.Енді диссертациялық кеңестерді жаба беруге болады деп жүр.Билік жүйесінде қызмет істейтін адамдардың қалай қорғағанын зерттеп қою да басшылық ойына түссе дейміз ... « (Нағыз академиктер бүгінде «академикпіз» деп айтуға ұялатын болды («Қазақ» , 2010, 7-14 мамыр). Қоғамда, өмір-тұрмыста кеңінен көрініс тапқан білім – ғылым жүйесіндегі көпке белгілі ортақ шындықтың бір сыры осы. Бұдан басқа,атап айтқанда Қазақстанға ұлттық ғылыми орталықтың қажеттілігі,басты капитал- адам факторы екендігі барынша бедерлі көрсетіліп,анық айтылып келеді //Белые пятна науки; Интеллектуальный прорыв. - «Аргументы и факты», 2010, 30 июнь- 6 июль//. Ақиқатында, білім-ғылымға көзқарастың, ықылас-ынтаның төмендегенін жасыру қиын. Ал, керісінше ғылыми атақ, дәреже алуға «құштарлық» еселеп артты. Бұл бағытқа қатысты әр алуан себеп, салдар айтуға болар. Қилы уәж де келтірудің қисыны жоқ емес. Сөйтсе-дағы жас ұрпақтың оқу-білім ісіне сергек қарағаны жөн-ақ. Қазіргі кезеңде орта мектепті бітірушілер оқу жылының екінші бөлігінде – ұлттық бірыңғай тесілеу науқанына дайындықты бастап жібереді. Апталап, айлап сұрақ-жауапты жаттауға, соны есте сақтауға ,жоғары балл жинаудың басқа да амал-тәсілдерін қарастыруға мықтап бет бұрады. «Көрмейін десем көзім бар» деген халықтық қағидатты еске түсірсек,кез-келген ата-ана,мектеп бітіруші түлектер ап-анық айтады. Нәтижесін ақпарат құралдары жариялап-ақ жібереді. Онда, бірінің орнына бөгде біреулердің «еніп кетуі», бірінен-бірі көшіру, әр алуан ақпараттық технологиялардың көмегін пайдалану, дайын тест үлгілерін қолға түсіру, т.с.с. жыл өткен сайын «жаңаша сипат» алып келеді. Анығы сол, жас ұрпақ осы «тиімді бағытқа» бейіл танытып үлгерді. Өмірін, ақыл-парасатын, іс-әрекеттерін де осы бағытқа бұрды. Жаңа технологиялар, интернет жүйесі-«тиімді бағытқа» екпін де, серпін де беріп келеді.Өмір талабы,уақыт бедері осыған саяды. Осындай бағыт, көзқарастың жекелеген үлгі-өрнектері жоғарғы оқу орнындағы қысқы, жазғы сессияларында қаз-қалпында қайталанады. Осы реттен келгенде, ҚР Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты, Білімді бақылау мен бағалау, Білім беру бағдарламалары, Оқу жоспары, сабақ кестесіне енген негізгі пәндер т.б. назардан тыс қалады. Осы орайда, ұстаз-оқытушының айлар, жылдар бойы жинақтаған тәжірибелері мен дайындығы,оқу –әдістемелік бағыттағы қызметтері, күнделікті сабақ, дәріс үстіндегі тақырып табиғатына қатысты ізденіс арналары, көзқарас мұраттары мен баяндау, жеткізу жолдары кімге арналады? Нәтиже, көріністерін қалай бағалаға болады? Оқу бағдарламалары мен оқу құралдары тест тапсырмаларынан толық көрініс таппайтынын ескерсек, ұстаз-оқытушының педагогикалық-әдістемелік шеберлігінің өлшемі не болуы тиіс? Білімді бағалаудың басты бағыты мен өлшемі тест тапсырмаларына негізделетін болса, қоғамдық һәм жаратылыстану-техникалық және гуманитарлық бағыттардағы пәндер тізбесі, оқу жоспары мен сабақ кестесі т.с.с. сапалық мазмұны мен құрылым жүйесі қаншалықты мәнді болар екен? Керісінше, тест тапсырмалары негізгі оқулық арқылы дайындалатынын ескерсек, бұл тұста білім мазмұны, сабақ сапасы алдыға шығуы керек.Несін жасыралық, білім мазмұны мен сапасының негізгі бағалау өлшемі,қорытынды көрсеткіші- тест жүйесіне негізделетін болса// орта және жоғары мектеп бойынша// басты мұрат- оқулыққа,сол арқылы дайындалатын тест тапсырмаларына маңыз берілуі керек.Оқу мен оқыту ісі осы бағытқа бұрылып,барлық әрекет,басымдықтар осы салаларға жатқызылуы тиіс.Бұл тұста,сөз жоқ жаттау мен жаттығу ісі алдыға шығады. «Оқу-инемен құдық қазғандай» деген ежелгі тәмсілдің қасиет-құдіреті құмға сіңген судай,ізім-қайым жоғалады.Жадыңда сақтау,көңілге тоқу сынды арман-аңсарлары да өз-өзінен қиял дүниесіне айналады... Осы орайда,бір бағыт пен тақырыптар төңірегіндегі мың сан оқулықтар, оқу құралдары мен оқу-әдістемелік, бақылау-пысықтау, дидактикалық-практикалық,жаттығу жұмыстары т.с.с. негізгі нәтижелері мен қорытындыларының қаншалықты қажеттілігі бар?! Ұстаз-оқытушылардың өмірі мен еңбегі, ізденісі мен тәжірибесі, әсіресе қазіргі кезеңде керексіз Һәм жарамсыз болғаны ма?! Қоғамның қымбат қазынасы – адам капиталының, ақыл-парасатының, осының бәрі-баршасының қайнар көзі - кітап пен қағаздың обал, сауабы ше?! Білім-ғылым саласындағы сапасыздық пен салғырттық ( мысалы, орта және жоғары мектеп, оқулық пен оқу-әдістемелік құралдары, тест тапсырмалары т.т.) әр кез-ақ қоғам алдына көлденең тартылып келеді. Артық-кем тұстары барынша ашық, жария үлгіде жүйелі жеткізіліп жүргені де жасырын емес ( Е.Айғалиұлы « Рухани дүниеге бай жаңа қазақты қалай тәрбиелейміз? ( «Заман- Қазақстан», 2010, 28 қаңтар), Ж.Әшімханұлы «Батырлардың жауға емес, жолбарысқа шапқаны несі?» («Жас қазақ», 2010, 29 қаңтар), А.Сабыров «Оқу сапасына қатысты он ұсыныс» («Айқын», 2010, 22 сәуір), Е.Қуандық «Ғылым докторы осындай болса, жетіскен екенбіз...», Қ.Шамақай «Саудаға салынған ғылымнан сауап бола ма?» («Қазақстан», 2010, 10 маусым, Ж.Мүсілім. Қазақстанда мың адамға бір ғалымнан келеді.- « Заң газеті», 2011, 21 қаңтар, С.Пірәлиев. Мен елімізде бір ғана Ұлттық Ғылым академиясының болғанын қалаймын.- « Алаш айнасы», 2011, 26 қаңтар, т.т.). Орайлы сәтте еске алсақ, бұл тұстардан, әсіресе қоғамдағы, БАҚ жүйесіндегі педагог мәртебесінің төмендігі, тәлім-тәрбие ісіндегі келеңсіздіктер, ғылыми жұмыстардағы негізгі нәтижелер мен тұжырымдардағы тайыздық,дәйексіздік пен дерексіздік, теория мен практика арасындағы алшақтық, оқулық пен оқу-әдістемелік құралдардың сапасыздығы, тест тапсырмаларындағы жүйесіздік т.с.с. сын-мін ретінде көрсетіледі. Өмір-тұрмыстан, тәжірибеден алынған мысал-деректер адам мүмкіндіктерінің толық пайдаланбауынан, оқу-білім мен еңбектегі алшақтықтан,жауапсыздық пен салғырттық әсерінен орын алғанын әркім-ақ аңғарар еді. Әр нәрсенің де негізгі нәтижелері, түйінді тұжырымдары болады ғой, әрине. Осы ретттен келгенде, білім-ғылым жүйесіндегі кереғар Һәм келеңсіз көріністерге айналған бейберекеттік пен жауапсыздық, сапасыздық пен салғырттық сырларының негізі де жоқ емес. Ол,әсіресе: - орта және жоғары мектепте оқушы-студенттер ұлттық мұрат пен руханият қайнарларын ( мысалы, тарих пен таным, тіл мен дін т.т.) бойларына толық сіңірмегендіктен, білім жүйесі мен өмір талабы арасында ортақ байланыс болмағандықтан, жас ұрпақ оқу-білімді тәлім-тәрбие ісімен, өмір өрнектерімен, дәстүр өнегесімен сабақтастық үлгіде кең көлемде өрістете алмағандықтан өзгеше ойлап-сөйлеуге, әрекет етуге бейім тұрады; - өмір мен оқулықтың, тест тапсырмаларының арасындағы айтарлықтай алшақтықтар, бір-біріне кереғар һәм өрескел қайшылықтар қалың көпшілікті де, жас ұрпақты да дәстүрлі ойлау жүйесінен жаңылыстырып, жеңіл оқу мен үстірт қабылдауға, лезде жаттау мен есте сақтау дағдысына оп-оңай бейімдеп,көбірек көңіл бөлінгендіктен, ақиқатын айту керек - жауапсыздық пен жасандылыққа, көзбояушылыққа кең жол ашылды; - оқу бағдарламасына оқулық негізделеп, одан кейінгі тұстарда – оқу-әдістемелік кешен жүйесі әзірленсе, дайындық кезеңі мен бақылау-пысықтау жұмыстары жүйелі жүргізілсе, негізгі және қосымша әдебиеттер нақтылы берілсе, оқушы-студент осы бағытта білім мазмұны мен сапасына қол жеткізіп, ізденіс арналарын байыта түсер еді; - орта және жоғары мектепте басты тұлға – ұстаз-оқытушылар құрамы. Өмір мен ұстаздық қызметтегі тәжірибені білім-білігімен ұдайы ұштастыратын – ұстаз-оқытушылар төңірегінде де қилы қауесет, кереғар ой-пікірлер көп-ақ. Бәрі-баршасын жоққа шығаруға келмес. Алайда, ұстаздық қызметтегі мол өмір тәжірибесі мен әдістемелік қырларын аялау мен бағалауға қатысты мәртебелі міндеттеріне құрмет төмендемеуі тиіс; - бастысы, әрине білім-ғылым жүйесіне басым бағыттар беріліп, оқу мен оқыту ісінің адамзаттық маңызы айқындалып, оның өзі ұлттық мұраттар мен құндылықтарға негізделіп, тарих пен таным, тіл мен діл т.т. алдыңғы кезекке шығарылса, жас ұрпақтың ел мен жерге, туған орта мен қоғамға, адам сапасы мен құндылықтарға, еңбек мұраты мен тәлім-тәрбие арналарына құштарлығы мен сүйіспеншілігі еселеп артады. Дәстүрге адалдық танытады. Бүгін мен болашақты байыпты бажайлап, зейінді зерделейтін болады. Қазіргі кезеңнің басты шындықтарының бірі осы. Жасыратыны жоқ, білім-ғылымның дәстүрлі жүйесін жаңа ақпараттық технологиялар алмастыра бастады. Орта және жоғары мектеп жүйесін халықаралық стандарттарға сәйкес үлгіде құру, оның мазмұны мен сапасын жақсарту арқылы білім-білігі мол,тәлім-тәрбиесі жеткілікті жаңа тұрпатты мамандар даярлауды инновациялық негізде жүзеге асыруға басым бағыттар беру қажеттілігі күн тәртібіне қойылып келеді. Бұл тұста, атап айтқанда: - оқу бағдарламаларын инновациялық тұрғыдан жүйелі жетілдіру; - оқу құралдарында білім мазмұны мен сапасын алдыңғы кезеке шығару; - бакалавриат пен магистранттарды даярлау мен оқыту ісін әртараптандыруға ден қою; - оқушы – студенттерді тест тапсырмаларын жаттау мен орындаудан бұрын, оның бастау һәм қайнар көздері - кітапта, негізі - оқулықтарда орын алғанын анық та, айқын айтып түсіндіру; - адам капиталының қуатты қаруы – білім мазмұны болып табылатынына маңыз беру; - жаңа ақпараттық технологиялар жүйесін ұлттық білім беру салаларына енгізу арқылы қазақ менталитетін көтеру, адам сапасын алдыға шығарып, оның өсіп-есеюін, маман ретінде қалыптасуын қамтамасыз ету, мәдени-рухани құндылықтарды ұдайы дамыту: - білім жүйесі мен ғылым ісін интеграциялау, яки бірін-бірі байыту мен сабақтастыққа қол жеткізу; - ең негізгісі, білім – ғылым жүйесі адам капиталының ақыл-парасаты, ізденісі мен еңбегі арқылы жүзеге асатындықтан, бұл бағыттардағы игілікті істер, ізгілікті қадамдар бүгін мен болашақтың көзімен байыпты сараланып, терең таным, тағылымды қырларымен қалың көпшілікке қызмет етсе, нұр үстіне нұр.Тұтастай алғанда,жоғары білім мен кемел ғылым жолында - елдік мұраттар мен құндылықтарға адалдық танытып,адам капиталы мен ұлттық менталитетті негізгі назарда ұстап,жас ұрпақты осы бағыттар төңірегінде батыл да еркін оқып-үйретіп, жауапкершілік жүгі мол жүйелі тәлім-тәрбие берсек,қазіргі кезеңнің талап-тілектеріне де,келешектің бел-белесті жарқын жақтарына да қарышты қадам жасауға әбден болады. Жоғары білім мен кемел ғылымның // табиғаты мен тағылымы// өзара байланыс-сабақтастығына,оқу үдерісі мен зерттеу ісінің негізгі өлшеміне қатысты кейбір ойлар мен толғаныстардың үзік үлгілері,шынайы шындықтары осыған келіп саяды. |