Беларускае дойлiдства
Информация - Культура и искусство
Другие материалы по предмету Культура и искусство
?раных полацкай арцеллю. Вiцебскiя майстры СЮзвялi Благавешчанскую царкву i асноСЮны абём царквы СЮ Навагрудку. У канцы 12 ст. манументальнае будаСЮнiцтва СЮ Полацку СЮ сувязi з эканамiчнымi абставiнамi спынiлася. Полацкiя дойлiды заснавалi архiтэктурную школу СЮ Смаленску.
З чаго ж пачыналася будаСЮнiцтва? Спачатку выбiралi меiа для пабудовы. Для храмаСЮ звычайна падбiралi пагоркi, адкуль яго было б добра вiдаць здалёк, ужо на падыходзе к
горада. Пачыналi будаСЮнiцтва СЮ дзень, прысвечаны таму святому, чыё iмя павiнен быСЮ атрымаць будучы храм. На будаСЮнiчай пляцоСЮцы, недалёк ад меiа будоСЮлi, за год-два да
яе пачатку, рабалi яму, у якой гасiлi вапну. Такiя ямы знойдзены пры раскопках у Мiнску. Калi вапна была гатова, з дапамогай шнура i мернага сажня вызначалi на зямлi план i
пачыналi капаць ямы пад падмуркi. Капалi зямлю драСЮлянымi рыдлёСЮкамi, краi якiх былi акаваны жалезам. Пакуль iшлi зямельныя работы, на вазах падвозiлi камянi для падмуркаСЮ, абпаленую цэглу, якую складалi штабялямi. Недалёка ад цэглыляжалi шлiфаваныя камянi для аздобы фасадаСЮ храма. Пасля таго, як былi выкапаны равы для
падмуркаСЮ, пачыналi будаваць. Цiкава, што пры пабудове Полацкай Сафii (11 ст. ) наiiлы рыштаванняСЮ клалiся на круглых жэрдках, а пачынаючы з 12 ст. толькi на прамавугольных
брусах. Калi звярнуцца да малюнка, то можна СЮбачыць i тэхналогiю будавання i матэрыялы, а таксама часткова прылады працы. Я лiчу, што трэба таксама адзначыць, што будаСЮнiцтва вялося толькi СЮ цёплы перыяд года. Храм узводзiлi прыкладна за два-тры гады. На зiму незакончаныя iены пакрывалi тоСЮстым слоем вапнавай рамчыны i пакiдалi да вясны.
Побач, як мы бачым , рамеснiкi абчэсваюць кавалкi колатага камення, выраблялi з iх блокi для пабудовы iен. Пачынаючы з другой паловы 13 ст. на Беларусi акрамя культавых i грамадзянскiх будынкаСЮ, як я СЮжо гаварыСЮ, з каменню i цэглы СЮзводзяцца абарончыя збудаваннi магутныя замкi i вежы. Пераход ла новай будаСЮнiчай тэхнiкi выклiкаСЮ патрэбу СЮ прафесiйных дойлiдах, якiх нярэдка запрашалi з iншых краёСЮ. У 16 ст. тэрыторыя Беларусi СЮвайшла СЮ склад ВКЛ. З гэтых часоСЮ да канца 13 ст. будаСЮнiчая тэхнiка Беларусi i Лiтвы знаходзiцца СЮ вельмi цесным кантакце i прынцыпова адзiная, бо арцелi вандравалi па СЮсёй краiне без усялякiх абмежаванняСЮ. У 14-17 ст. колькаiь членаСЮ будаСЮнiчых арцеляСЮ павялiчылася. Напрыклад: "у 1497 г. на будаСЮнiцтве Вострай Брамы СЮ Вiльнi пад кiраСЮнiцтвам майстра працавала 16 майстроСЮ-муляроСЮ, 96 рамеснiкаСЮ-памочнiкаСЮ, 48 цесляроСЮ, 300-400 дапаможных работнiкаСЮ. . . " Цяжкiя будаСЮнiчыя работы па старадаСЮняй звычцы праходзiлi пад музыку. У гэты час майстры, якiя выраблялi цэглу, а потым i плiткi для падлогi, выйшлi са складу будаСЮнiчых арцеляСЮ, працавалi самастойна i прадавалi сваю прадукцыю непасрэдна заказчыку. Акрамя вандроСЮных будаСЮнiчых арцеляСЮ ствараюцца цэхi муляроСЮ. Першыя цэхi вядомы з сярэдзiны 16 ст. . Цэхавыя рамеснiкi падзялялiся на майстроСЮ, чаляднiкаСЮ i вучняСЮ. Тэрмiн навучання рамяству СЮ цесляроСЮ працягваСЮся чатыры гады.
V. Тэхнiка кладкi старажытных дойлiдаСЮ.
Узровень развiцця будаСЮнiчай тэхнiкi адлюстроСЮвае, як вядома, тэхнiка кладкi, якая зяСЮляецца своеасаблiвай вiзiтнай карткай старажытных дойлiдаСЮ. Са зменамi СЮ палiтычным плане краiны, з эканамiчным станам яе гаспадаркi, як мы СЮжо адзначылi, вiдазмяняецца форма будаСЮнiцтва, а ад гэтага змяняецца тэхнiка кладкi. Навогул тэхнiка кладкi залежыць ад формы i памераСЮ цэглы i камня, а так сама ад рамчыны, якую выкарыстоСЮваюць пры будаСЮнiцтве. На Беларусi, як лiчаць археолагi, iснуе тры вiда кладкi:змешаная (кладка з цэглы i камення), цагляная i каменная (з валуноСЮ i каменных квадратаСЮ). Першы манументальны помнiк Полацкая Сафiя, пабудаваны тэхнiкай змешанай кладкi. Гэта кладка складаецца з шэрагу валуноСЮ, якiя раздзяляюцца плiнфай, памеры якой вельмi блiзкi да квадрата. На гэтай тэхнiцы кладкi iснавала полацкая школа архiтэктуры. А другая, як мы СЮжо гаварылi, гродзенская архiтэктурная школа распрацавала сваю асабiстуютэхнiку кладкi. Даследчыкi называюць яе дэкаратыунай роСЮнапластовай кладкай. Чаму? Бо асноСЮная iяна СЮзвадзiлася з плiнфы, акрамя плiнфы СЮ кладку СЮваходзiлi рознакаляровыя каменнi, кафлi, з якiх выкладалi розныя СЮзоры. Гэтай тэхналогiяй кладкi пабудавана Барысаглебская царква. У другой палове 13 ст. у архiтэктуры Беларусi адбываецца карэнны пералом. Плiнфу змяняе вялiкая цэгла, якая нясе новыя тыпы кладак. Так, з другой паловы 13 ст. выкарыстоСЮваецца балтыйская кладка, для якой характэрна чаргаванне дзвух лажкоСЮ i аднаго тычка. Тэхнiкай такой кладкi пабудавана Белая Вежа.
У другой палове 14 ст. балтыйскую кладку змянiла кладка, у якой у кожным раду СЮ перамешку з тычком пакладзены лажок. Гэтая кладка мае шэраг прывiлей перад балтыйскай , на што СЮказваюць многiя даследчыкi. Яна не патрабавала ад цэглы аднолькавых памераСЮ i была даволi нескладаная па сваёй працы. Гатычная кладка характэрна для беларускiх помнiкаСЮ другой паловы 14 ст. - сярэдзiны 16 ст. . Яна вызначалася тым, што чаргаванне лажкоСЮ i тычкоСЮ не заСЮсёды СЮжываецца дакладна. Прыкладам гэтай тэхнiкi кладкi зяСЮляецца iшкольдскi каiёл. А з другой паловы 16 ст. побач з гатычнай кладкай пачынае СЮжывацца новая, у якой рад тычкоСЮ чаргуецца з радам лажкоСЮ;гэтая кладка была лёгкай, чым гатычная, i шырока выкарыстоСЮвалася пры будаСЮнiцтве будынкаСЮ. У лiтаратуры яна атрымала назву рэнесанская. У 17 ст. у беларускiм дойлiдстве СЮжывалася галандская кладка, для якой было характэрна чаргаванне радоСЮ з адных тычкоСЮ з радамi з адных лажкоСЮ. Тэхнiкай такой кладкi была пабудавана Сынкавецкая царква i Мураванка. Трэба адзначыць, што правiльны малюн