Развіццё кнігавыдавецкай, кнігагандлёвай і краязнаўчай беларускай бібліяграфіі ў перыяд існавання Рэчы Паспалітай абодвух народаў (да 1795 г.)
Информация - История
Другие материалы по предмету История
Развіццё кнігавыдавецкай, кнігагандлёвай, і краязнаўчай беларускай бібліяграфіі ў перыяд існавання Рэчы Паспалітай абодвух народаў (да 1795 г.)
У другой палавіне XVII ст. культура, навука, адукацыя Беларусі развіваліся ва ўмовах агульнага сацыяльна-эканамічнага і палітычнага крызісу Рэчы Паспалітай. Асабліва неспрыяльныя ўмовы для развіцця беларускай культуры склаліся ў канцы XVII ст., калі ў справаводстве Вялікага княства Літоўскага замест старабеларускай пачала выкарыстоўвацца польская мова. Да гэтага часу амаль уся гарадская знаць, праваслаўная шляхта і іншыя прадстаўнікі сацыяльных вярхоў перайшлі ў каталіцтва і паланізаваліся. Толькі некаторыя з іх захоўвалі беларускую культуру і мову, беларускія звычаі.
Выціснутая з афіцыйнага выкарыстання беларуская мова адыходзіла ў сферу бытавых адносін, што негатыўна адбілася на развіцці беларускай культуры і ў першую чаргу літаратуры. Езуіты знішчалі цэнтры беларускай культуры, закрывалі брацкія школы і друкарні. У выніку зменшылася колькасць беларускіх кніг.
Езуіты адкрывалі на ўсёй тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага акадэміі, калегіумы і школы, навучанне ў якіх вялося на латыні, выдавалі кнігі на лацінскай мове.
Першая друкарня лацінскага шрыфту была створана ў Вільні па ініцыятыве Мікалая Кшыштафа Радзівіла Сіроткі, які пасля смерці бацькі зрабіўся заўзятым католікам. Па яго загадзе зачыняліся пратэстанцкія малельныя дамы, знішчаліся кнігі, ліквідаваліся друкарні.
Ён перанёс абсталяванне рэфармацыйнай друкарні ў Вільню і перадаў яго езуіцкаму калегіуму. Каталіцкая царква прыкладала шмат намаганняў, каб забараніць выданне кніг на беларускай мове. Друкарні пры каталіцкіх цэрквах выдавалі кнігі на лацінскай і польскай мовах, большасць якіх была контррэфармацыйнага характару.
У канцы XVII ст. школьная адукацыя сканцэнтравалася ў асноўным у руках розных манаскіх ордэнаў. Больш усяго школ мелі езуіты, якія карысталіся шырокай палітычнай і матэрыяльнай падтрымкай каралеўскай адміністрацыі, польскіх магнатаў і вышэйшага каталіцкага духавенства. Езуіцкія школы ўзніклі ў Полацку, Нясвіжы, Оршы, Бабруйску, Брэсце, Мінску, Пінску, Віцебску, Гродне, Навагрудку, Магілёве.
Пры езуіцкіх калегіумах адкрываліся бібліятэкі. Бібліятэка пры Віленскім калегіуме (затым Акадэміі) на працягу амаль двух стагоддзяў была буйнейшай на тэрыторыі Літвы і Беларусі.
У 1773 г. яна налічвала 11 тыс. кніг. У некаторых бібліятэках мелася навуковая літаратура. Так, у 1773 г. у бібліятэцы калегіума езуітаў у Слуцку было 48 тамоў медыцынскіх і 12 тамоў біялагічных кніг, у тым ліку творы Парацэльса, "Анатомія" Г. Скота, "Гісторыя медыцыны" П. Барэлі і інш.
20-х гадоў XVII ст. на Беларусі з'явіліся школы ордэна піяраў, якія па сваёй арганізацыі былі падобныя да езуіцкіх калегіумаў. Піярскія школы былі адкрыты ў Віцебску, Шчучыне, Лідзе, Зэльве і іншых месцах.
У начатку другой палавіны XVIII ст. піяры правялі рэформу школ па плане Станіслава Канарскага, вядомага ў той час польскага рэфарматара-педагога. Пасля рэформы змест навучання ў піярскіх школах змяніўся. "У праграму піярскіх вучылішчаў увялі і новыя прадметы: матэматыку, фізіку, гісторыю Польшчы і ўсеагульную гісторыю, "палітыку, ці азнаямленне вучняў з творамі па пытаннях палітычных і з мясцовымі законамі і нравамі", а таксама родную (польскую) мову".
Распаўсюджвалі навуковыя веды і піярскія бібліятэкі. У бібліятэцы піярскага манастыра ў Шчучыне ў канцы XVIII ст. налічвалася 1,5 тыс. кніг, сярод якіх пераважалі кнігі па прырода'знаўстве, медыцыне, матэматыцы. Акрамя таго, у ёй былі творы Гамэра, Гарацыя, Плутарха. Тыта Лівія. Вальтэра і інш. Гэта таксама з'явілася вынікам рэформы школьнай адукацыі. праведзенай у Рэчы Паспалітай.
кнігадрукаванне беларусь рэч паспалітая
Амаль да канца XVIII ст. Беларусь уваходзіла ў склад Рэчы Паспалітай, што ўскладняла працэс станаўлення нацыянальнай самасвядомасці беларусаў. тармазіла развіццё кнігавыдавецкай справы.
Працяглыя войны, пагаршэнне грамадска-палітычных умоў прывялі да разарэння брацтваў, спынення дзейнасці амаль усіх брацкіх друкарняў. Аднак, нягледзячы на абвастрэнне сацыяльна-палітычных супярэчнасцей, дзяржаўныя рэпрэсіі, ішоў безупынны працэс фарміравання нацыянальных асаблівасцей на аснове традыцыі: народнай беларускай культуры.
Адноснае развіццё ў гэты перыяд атрымала уніяцкае кірылічнае кнігадрукаванне, якое ў канцы XVII ст. перамясцілася з Вільні ў Супрасль. Супрасльскі Благавешчанскі манастыр, заснаваны ў 1498 г. Аляксандрам Хадкевічам, на працягу XVI ст. быў центрам праваслаўнай асветы.
Пасля стварэння Базыльянскага ордэна манастыр быў перададзены уніятам. Арганізаваная ў канцы XVII ст. пры дапамозе Карла Радзівіла і мітрапаліта Кіпрыяна Жахоўскага друкарня атрымала каралеўскі прывілей (1710 г.), які даваў права на друкаванне кніг на лацінскай, польскай, рускай мовах, тады як раней пры манастыры існавала толькі кірылічная друкарня.
За час свайго існавання супрасльская друкарня выпусціла 343 кнігі. Апрача уніяцкіх кніг для набажэнства, у Супраслі выдаваліся палемічныя творы, мастацкая літаратура.
Сярод кніг супрасльскай друкарні былі навукова-папулярныя работы па гісторыі, геаграфіі, сельскай гас-падарцы, навучальныя дапаможнікі. Выйшлі "Азбука", некалькі выданняў "Буквара славянскай мовы" (1715, 1727, 1737, 1754, 1761, 1792).
Самым выдатным кірылічным выданнем супрасльскай друкарні можна лічыць Лексікон" (1722). Супрасльскія выдаўцы значна п?/p>