Прадмова

Вид материала

Документы

Содержание Разьдзел 12.ПРАВАПІС КАРАНЁВЫХ ЗД, СТ, ЗГ, СК Разьдзел 13.ПРАВАПІС НЕПРЫСТАЎКАВЫХ ЗЫЧНЫХ ПЕРАД Ч Разьдзел 14.ПРАВАПІС ЗЫЧНЫХ НА КАНЦЫ АСНОВАЎ НАЗOЎНІКАЎ ПЕРАД Ц Разьдзел 15.ПРАВАПІС ІНШЫХ СПАЛУЧЭНЬНЯЎ ЗЫЧНЫХНА СУТЫКУ КОРАНЯ Й СУФІКСА

Подобный материал:

• Беларуская літаратура – 2010 праграма для абітурыентаў ліцэя бду, 12.3kb.

^

Разьдзел 12.ПРАВАПІС КАРАНЁВЫХ ЗД, СТ, ЗГ, СК

35. Спалучэньні зд, ст, зг, ск на канцы кораня чаргуюцца зь мяккімі сьвісьцячымі або з шыпячымі, што адлюстроўваецца на пісьме:
    

• [зд || з’дз’ || ждж]: борзды – барзьдзіць – баржджэй; язда, зьезд, поезд (вясельны) – езьдзіць – ежджу, паяжджанін (удзельнік поезду);
  
• [ст || с’ц’ || шч]: бэстыя – бэсьціць – разбэшчаны; вестка – вясьціць – вяшчун; густы – гусьцець – гушчар; зьмест – зьмясьціць – зьмешчаны; костка – касьцісты – кашчавы; паста – па´сьціць – па´шчу; помста – помсьціць – помшчу; пост – пасьці´ць – пашчу´; пястун – песьціць – пяшчoта;
  
• [зґ || ждж]: мязга – мяжджыць; бразгат – бражджэць;
  
• [ск || с’ц’ || шч]: бліск – блішчэць і блішчаць; віск – вішчэць і вішчаць; воск – вашчына; выпуск – выпусьціць – выпушчаць (побач з выпускаць); луска – лушчыць; трэск – трашчэць і трашчаць, у т. л. пры зьнікненьні беглага галоснага: пясок – пясковы – пяшчынка.
  

^

Разьдзел 13.ПРАВАПІС НЕПРЫСТАЎКАВЫХ ЗЫЧНЫХ ПЕРАД Ч

36. Каранёвыя зычныя (у т. л. д, т, ж, з, с, на месцы якіх вымаўляюцца іншыя зычныя) перад суфіксальным ч пішуцца нязьменна: брат – братчык (сябра брацтва), гарод – гарoдчык, груз – грузчык³⁷, данос – даносчык, допіс – дапісчык, матка – матчын, муж – мужчына, перапісаць – перапісчык, падпісацца – падпісчык, спадкаемца – спадчына, сусед – суседчын, сьведка – сьведчыць; Мётча, Радча, Седча, Калодчына, Лідчына, Наваградчына, Балотчыцы, Ёдчыцы, Матчыцы. Але: малады – малайчына (як і малойца), нябога – нябожчык.
    
37. Зычныя ў суфіксах -ск-, -цк- перад суфіксам -ін-/-ын-(а) пераходзяць у шыпячыя, што перадаецца на пісьме:
    

• -скі – -шчына: бацькоўскі – бацькаўшчына, беларускі – беларушчына, вугорскі – Вугоршчына, залескі (ад Залесьсе) – Залешчына, менскі – Меншчына, татарскі – татаршчына;
  
• -цкі – -ччына: азіяцкі – азіяччына, антысавецкі – антысавеччына, казацкі – казаччына, клецкі – Клеччына, нямецкі – Нямеччына, пoлацкі – Пoлаччына, славацкі – Славаччына, слуцкі – Случчына, турэцкі – Турэччына, рэкруцкі – рэкруччына, салдацкі – салдаччына, сьвецкі – старасьвеччына.
  

^

Разьдзел 14.ПРАВАПІС ЗЫЧНЫХ НА КАНЦЫ АСНОВАЎ НАЗOЎНІКАЎ ПЕРАД Ц

38. На канцы асноваў назоўнікаў зычныя перад ц захoўваюцца на пісьме: дачцэ, суседцы, галяндцы, кувэйтцы, нарвэжцы, на лавачцы, на нітцы, па дарожцы, у загадцы. У такой пазыцыі аднаўляецца зыходная форма зычнага: хвасьцец – хвастцы (ад хвост), чы´стка – у чы´стцы, чысьце´ц – у чыстцы´ (ад чысты); але: айцец – айцы.
    

^

Разьдзел 15.ПРАВАПІС ІНШЫХ СПАЛУЧЭНЬНЯЎ ЗЫЧНЫХ
НА СУТЫКУ КОРАНЯ Й СУФІКСА

39. У групах зычных на сутыку ўтваральнай аснoвы й суфікса: зг н, зд-н, рд(з)-н, рд-ц, рт-н, пт-н, ск-н, сп-н, ст-л (сьць л), ст-н (сьць-н), сьль-н і пад. – сярэднія зычныя выпадаюць і не адлюстроўваюцца на пісьме³⁸: бліснуць (бліск|аць + -нуць), бразнуць (бразг|аць + -нуць), бязьлітасны (літасьць + -ны), гарнуць (гарт|аць + -нуць), карысны (карысьць + -ны), масьніца (мост +  ніца), міласэрны (міласэрдз|е + -ны), наўмысны (мысьл|іць + -ны), паснуць (пасп|аць + -нуць), пoсны (пoст + -ны), праезны (праезд +  ны), расьліна (рост + -ліна), сэрца (сэрд- + -ца), шапнуць (шэпт +  нуць), шчасьлівы (шчасьц|е + -лівы).