Методика активизации познавательной деятельности учащихся на факультативных занятиях по химии 13. 00. 02 Теория и методика обучения и воспитания (химия)
| Вид материала | Автореферат |
- Методика обучения средствам выражения «возможности» в практическом курсе русского языка, 264.27kb.
- «Активизация познавательной деятельности учащихся на занятиях по математике», 109.94kb.
- Формирование проектной культуры учащихся общеобразовательных школ на занятиях изобразительным, 273.11kb.
- Методика обучения решению математических задач учащихся основной школы в условиях дифференциации, 489.79kb.
- Программа вступительного экзамена в аспирантуру по курсу теория и методика обучения, 45.44kb.
- Программа-минимум кандидатского экзамена по специальности 13. 00. 02 «Теория и методика, 223.63kb.
- Программа-минимум кандидатского экзамена по специальности 13. 00. 02 «Теория и методика, 224.65kb.
- Программа-минимум кандидатского экзамена по специальности 13. 00. 02 «Теория и методика, 223.55kb.
- Программа-минимум кандидатского экзамена по специальности 13. 00. 02 «Теория и методика, 154.39kb.
- Теория и методика обучения и воспитания (литература), 47.67kb.
1 2
Заключение
Таким образом, в результате проведенного диссертационного исследования и всего содержащегося в нем теоретического и экспериментального материала, можно сделать следующие обобщения и выводы:
Во-первых, уточнены такие понятия и дефиниции как «познавательная активность», «познавательный интерес», «познавательная самостоятельность» и «исследовательские умения» посредством анализа современного состояния исследуемой проблемы в специальной научной и методической литературе.
Во-вторых, выделены и дифференцированы ключевые характеристики всех перечисленных понятий применительно к химической науке.
В-третьих, предложена трехуровневая теоретическая модель активизации познавательной деятельности учащихся на факультативных занятиях по химии с выделением следующих уровней: уровень интереса (воспроизводящая деятельность), уровень самостоятельности (частично-инициативная деятельность), уровень исследовательских умений (творческая деятельность).
В-четвертых, сформирован комплекс методов развития познавательной активности учащихся на факультативных занятиях по химии на основе принципа региональности, жизненности и межпредметных связей, с использованием игровых методов, современных компьютерных технологий, постановки химических экспериментов и применением творческой проектной деятельности.
В-пятых, предложена конкретная модель факультативного курса изучения химии, предусматривающая поэтапное развитие познавательной деятельности учащихся через развитие их: познавательного интереса, познавательной самостоятельности и исследовательских умений.
Предложен комплекс методов для формирования и развития познавательного интереса в аспекте общей активизации познавательной деятельности учащихся на основе принципа эмоциональной значимости, принципа региональности, принципа жизненности (или витальности) и принципа межпредметной взаимосвязи. Реализация данных принципов проводилась при помощи химических экспериментов, проводимых учащимися совместно с преподавателем, игр и упражнений химической направленности, творческих заданий, экскурсий в химические лаборатории и самостоятельной работы учащихся с различными источниками информации.
Обоснован комплекс методов для формирования и развития познавательной самостоятельности в аспекте общей активизации познавательной деятельности учащихся посредством тренировки организационных умений, игровых методов обучения, проведения самостоятельных работ и использования возможностей современных информационных технологий.
Разработан комплекс методов для формирования и развития исследовательских умений в аспекте общей активизации познавательной деятельности учащихся, реализация которого проводилась через теоретическое освоение учащимися принципов и методов исследовательской деятельности в химии, развитие навыков проведения химических экспериментов, использование виртуальной лаборатории в качестве средства для проектирования экспериментальной деятельности, формирование навыков творческой проектной деятельности.
Накоплен, систематизирован и представлен в виде приложений к диссертации значительный объем дидактических материалов и методических разработок, направленных на развитие познавательной деятельности учащихся, которые имеют перспективу использования в практике среднего, среднего специального образования и на педагогической практике студентов высших учебных заведений.
Проведено экспериментальное исследование по апробации предложенной модели активизации познавательной деятельности учащихся в процессе изучения факультативного курса химии. Диагностика эффективности предложенной методики осуществлена при помощи методов анкетирования, наблюдения и интервьюирования на основе исследования двух групп учащихся – контрольной и экспериментальной.
Доказана эффективность предложенной модели развития познавательной деятельности учащихся на факультативных занятиях по химии. Полученные данные подтверждены при помощи их статистической обработки.
Таким образом, полностью реализована и достигнута основная цель диссертационного исследования - разработка методики активизации познавательной деятельности учащихся на факультативных занятиях по химии.
Подтверждена выдвинутая гипотеза исследования: познавательная активность учащихся на факультативных занятиях по химии повышается, если процесс обучения химии строится в соответствии с теоретической моделью, предусматривающей комплексное развитие познавательного интереса, познавательной самостоятельности и исследовательских умений учащихся.
Список работ, опубликованных по теме диссертации
1. Өлшем жүйесінің кейбір атаулары мен бірліктері //«Биология және химия» журналы.- № 5.- 1997 ж, Алматы, б. 26-28. (в соавторстве с Темирболатовой А.Е., Шалгымбаевым С.Т., Мендалиевой Д.К.).
2. Химияны тереңдетіп оқытатын сыныптарда сапалық химиялық анализді оқыту //Материалы международной школы-семинара по проблеме: "Инновационные модели обучения в магистратуре", г. Алматы, 1997 г. с. 35-36.
3. Сапалық химиялық анализді оқыту //«Биология және химия» журналы.- № 1.- 1998 ж, Алматы, б. 29-31. (в соавторстве с Шалгымбаевым С.Т., Мендалиевой Д.К.).
4. Тотығу-тотықсыздану реакциясын оқыту //«Биология және химия» журналы.- № 5.- 1998 ж, Алматы, б. 62-64. (в соавторстве с Шалгымбаевым С.Т., Мендалиевой Д.К.).
5. Преподавание количественного анализа в классах с углубленным изучением химии //Материалы cборника Международной конференции по аналитической химии, г. Алматы, 1998 г. с. 135-136. (в соавторстве с Есеевой Г.Б.).
6. Сандық анализді оқыту //«Биология және химия» журналы.- № 3.- 1999 ж, Алматы, б. 27-32. (в соавторстве с Шалгымбаевым С.Т., Мендалиевой Д.К.).
7. Изучение темы "Буферные растворы" в факультативном курсе "Основы химического анализа" //Тезисы докладов Республиканской научной конференции молодых ученых "Химики XXI века", г. Алматы, 1999 г. с. 38-39.
8. Роль факультативных занятий в профориентации учащихся. //Материалы сборника Международной научно-практической конференции "Совершенствование непрерывного (многоуровневого) профессионального образования", г. Алматы, 2000 г. с. 93-95. (в соавторстве с Мендалиевой Д.К., Есеевой Г.Б.).
9.Экологическое воспитание на факультативных занятиях "Основы химического анализа" //Третья международная научно-теоретическая конференция "Образование и наука в третьем тысячелетии", г. Барнаул, 2001 г. с. 67. (в соавторстве с Мендалиевой Д.К.).
10.Преподавание “Основ химического анализа” - одна из форм дифференцированного обучения //Международная конференция по аналитической химии, г. Алматы, 2001 г. с. 111-113. (в соавторстве с Мендалиевой Д. К., Есеевой Г.Б.).
11. Химический эксперимент как средство совершенствования процесса обучения //Международная конференция, г. Полтава, 2001 г. с.259-261. (в соавторстве с Мендалиевой Д.К.).
12. Качественный полумикрометод в школьном химическом эксперименте //III-Беремжановский съезд по химии и химической технологии, г. Усть-Каменогорск, 2001 г. с. 85-88. (в соавторстве с Шалгымбаевым С.Т., Мендалиевой Д.К.).
13.Профессиональная ориентация в обучении химии //Научно-практическая конференция “Проблемы развития среднего и высшего профессионального образования в условиях рынка: региональный аспект”, г. Алматы, 2002 г. с. 61-63. (в соавторстве с Шалгымбаевым С.Т., Мендалиевой Д.К.).
14.Сапалық химиялық анализден зертханалық практикум (мектеп оқушыларының факультативтік сабақтарына арналған). Оқу құралы, Алматы қ., 2003 ж.- 179 с.(в соавторстве с Мендалиевой Д.К.).
15. Активизация познавательной деятельности учащихся на уроках химии //Журнал «Вестник КазНУ им.аль-Фараби», № 3 (28), 2009 г. с.201-206. (в соавторстве с Ахметовым Н.К.).
16.Экспериментальное изучение уровня учебной самостоятельности учащихся на материале курса химии //Журнал «Высшая школа Казахстана», №2, 2010 г. с. 68-73. (в соавторстве с Ахметовым Н.К., Бадавамовой Г.Л.).
17. Активизация познавательного интереса учащихся на факультативных занятиях по химии //Журнал «Ұлт тағылымы», № 2, 2010 г. с.179-184.
18. Проблемы экологии в играх и заданиях //Международная конференция студентов и молодых ученых ««Мир Науки» под девизом: «Интеллектуальный прорыв: молодежь, наука и инновация», г. Алматы, 2010 г. с. 211. (в соавторстве с Ахметовым Н.К., Бадавамовой Г.Л.).
19. Интеграция химии и экологии как средство развития познавательного интереса учащихся //Журнал «Вестник КазНУ им.аль-Фараби», № 1 (29), 2010 г. с.145-149. (в соавторстве с Ахметовым Н.К., Бадавамовой Г.Л.).
20. Развитие исследовательских умений учащихся на факультативных занятиях по химии //Журнал «Поиск», № 2(1), 2010. с. 283-288. (в соавторстве с Ахметовым Н.К., Бадавамовой Г.Л.).
ТҮЙІНІ
Оралбаева Қаламқас Бағдатқызы
Химиядан факультативтік сабақтарда оқушылардың танымдық
әрекетін белсендіру әдістемесі
13.00.02 – Оқыту және тәрбиелеудің теориясы мен әдістемесі (химия)
Зерттеудің өзектілігі. Қазақстан Республикасы қазіргі кезде әлеуметтік-экономикалық және рухани дамудың жаңа деңгейіне көтерілді. Қазақстандық қоғамға жоғарғы білімді, таңдау жағдайларында өздері жауапты шешім қабылдай алатын, мобильді, шапшаң, бүкіл өмірі барысында жетілдірілетін адамдар қажет. Оқушылардың танымдық әрекетін белсендіру мәселесінің өзектілігі заманауи білім берудегі оқушылардың өзіндік жұмысының меншікті салмағын арттыру тенденциясына байланысты.
Аталмыш диссертациялық зерттеуде химиядан факультативтік сабақтарда оқушылардың танымдық әрекетінің белсенділігін кезеңді қалыптастыруға бағытталған әдістемелік жүйенің тиімділігі зерттеледі: танымдық қызығушылықтан танымдық дербестік пен зерттеушілік іскерліктерге дейін.
Зерттеу мақсаты – химиядан факультативтік сабақтарда оқушылардың танымдық әрекетін белсендіру әдістемесін әзірлеу.
Зерттеу нысаны – орта мектептегі факультативтік сабақтарда химияны оқыту үрдісі.
Зерттеу пәні - химиядан факультативтік сабақтарда оқушылардың танымдық әрекетін қалыптастырудың мазмұнды-әдістемелік аспектілері.
Зерттеу мақсатына сәйкес мына гипотеза ұсынылады: химиядан факультативтік сабақтардағы оқушылардың танымдық әрекетінің белсенділігін қалыптастырудың әдістемелік жүйесінің тиімділігі танымдық қызығушылықтарды, танымдық дербестік пен танымдық іскерліктерді өзара байланыста дамытумен қамтамасыз етіледі, өйткені осы кезде оқушылардың танымдық әрекетін белсендіруге біртұтас көзқарас іске асырылады.
Зерттеудің мақсаты мен гипотезасына сәйкес зерттеудің негізгі міндеттері тұжырымдалды:
- оқушылардың танымдық әрекетін белсендіру мәселесінің зерттелген жағдайын зерттеу;
- химиядан факультативтік сабақтарда оқушылардың танымдық әрекетін белсендірудің теориялық моделі мен әдістемесін әзірлеу;
- оқушылардың танымдық қызығушылығын, танымдық дербестік пен зерттеу іскерліктерін өзара байланыста дамытуға бағытталған химия курсынан әдістер мен тапсырмалар жүйесін әзірлеу;
- химиядан факультативтік сабақтарда оқушылардың танымдық әрекетін белсендіру бойынша ұсынылатын әдістеменің тиімділігін эксперимент арқылы тексеру.
Ғылыми жаңалығы. Химиядан факультативтік сабақтарда оқушылардың танымдық әрекетін белсендірудің теориялық және методологиялық негізделген әдістемесі әзірленді, ол өңірлілік, өміршеңдік және пәнаралық байланыстар қағидаттарына негізделіп, заманауи компьютерлік технологиялардың оқыту мүмкіншіліктерін іске асырады.
Теориялық бағалығы. Оқушылардың танымдық әрекетін белсендірудегі химиядан факультативтік сабақтардың рөлі негізделді. Дәстүрлі және инновациялық ұйымдастыру нұсқалары мен әдістерінің үйлесуін қамтамасыз ететін химияны факультативтік сабақтарда оқытудың теориялық моделі әзірленді.
Практикалық құндылығы. Факультативтік сабақтарда химияны оқытудың әдістемелік жүйесі ұсынылды, ол мыналардан тұрады: өңірлік материалды, өмірлік жағдайларды қолдану, пәнаралық байланыстарды орнату, ойын әдістерін, заманауи компьютерлік технологияларды пайдалану, химиялық эксперименттерді қою және шығармашылық жобалық қызметті қолдану. Тікелей диссертацияның бөлімдері мен көлемді қосымшалардағы әртекті әдістемелік материал мұғалім-практиктердің педагогикалық қызметіне пайдалы болып табылады.
Қорғауға шығарылатын негізгі қағидалар:
1.Оқушылардың танымдық қызығушылығы, танымдық дербестігі мен зерттеу іскерліктерінің өзара байланыста дамуын қамтамасыз ететін химиядан факультативтік сабақтардағы олардың танымдық әрекетін белсендірудің теориялық моделі.
2.Химиядан факультативтік сабақтарда оқушылардың танымдық қызығушылығын, танымдық дербестігін және зерттеу іскерліктерін дамытудың кешенді әдістері мен тәсілдері.
3.Ұсынылған әдістеменің тиімділігін тексеру жөніндегі педагогикалық эксперименттің нәтижелері.
Зерттеу материалдары білім беру мекемелерінде - Алматы қаласының №1, №103 мектеп-гимназияларында және № 117 жалпы білім беру мектебінде оқушылармен сабақ үрдісінде тексерілді.
Химиядан факультативтік сабақтарда оқушылардың танымдық әрекетінің белсенділігін дамытудың ұсынылған моделінің тиімділігі дәлелденді. Алынған деректер статистикалық өңдеудің көмегімен расталды. Диссертациялық зерттеудің негізгі мақсаты - химиядан факультативтік сабақтарда оқушылардың танымдық әрекетін белсендіру әдістемесін әзірлеу толығымен іске асырылды.
Автормен оқушылардың танымдық қызығушылығын, танымдық дербестігі мен зерттеу іскерліктерін біртіндеп дамыту арқылы танымдық белсенділікті кезеңді дамыту заңдылығы айқындалды.
Resume
Oralbaeva Kalamkas Bagdatovna
Technique of activization of informative activity of pupils on facultative employment in chemistry
13.00.02 - The theory and a technique of training and education (chemistry)
Research urgency. The republic of Kazakhstan at now leaves on essentially new social and economic and spiritual level of development. The Kazakhstan society needs the highly educated people capable independently to accept critical decisions in the situations of a choice. They are have to be mobile, dynamical and to be improved throughout all life. The urgency of the problem of activization of informative activity of pupils is dictated by the tendency of increasing in the relative density of independent work of pupils in modern formation.
In the given dissertational research the efficiency of the methodical system directed on stage-by-stage formation of informative activity of the pupils on facultative employment in chemistry is investigated: from informative interest to informative independence and research skills.
Research objective. The development of the activization technique of informative activity of pupils on the facultative employment in chemistry.
Object of research. The process of training of chemistry on the facultative employment in a secondary school.
Subject of research. The substantial-methodical aspects of formation of informative activity of pupils on the facultative employment in chemistry.
According to the research objective the hypothesis has been put forward: the efficiency of methodical system of formation of informative activity of pupils on facultative employment in chemistry is provided with the interconnected development of informative interest, informative independence and research abilities as the complete approach to the activization of informative activity of schoolboys is thus realised.
According to the purpose and a the research hypothesis the primary goals of research have been formulated:
- to study the condition of a level of the problem of activization of informative activity of pupils;
- to develop the theoretical model and the technique of activization of informative activity of pupils on facultative employment in chemistry;
- to develop the system of receptions and tasks of the chemistry directed on the interconnected development of the informative interest, informative independence and research abilities of pupils;
- experimentally to check up the efficiency of the offered technique on activization of informative activity of pupils on the facultative employment in chemistry.
For the decision of the tasks the following methods of research have been used: the analysis and synthesis of the philosophical, psihologo-pedagogical and didaktiko-methodical literature on the investigated problem; modelling and designing; the analysis of the theoretical and experimental researches; supervision, questioning, interviewing, comparison, generalisation, the statistical processing of experiment results and their methodical interpretation.
The scientific novelty of the research consists in the development of theoretical and methodological well-founded technique of activization of informative activity of pupils on the facultative employment in chemistry of pupils which is based on the principles of regionality, vitality and intersubject connections, realises the training possibilities of modern computer technologies.
The theoretical importance of the dissertational work is the justification of role of facultative employment in chemistry in the activization of informative activity of pupils. The theoretical model of training of chemistry on the facultative employment, providing a combination of traditional and innovative organizational forms and methods.
The practical importance of the dissertation is the recommendation of the methodical system of training of chemistry on facultative employment which assumes is offered: the application of a regional material, reality situations, an establishment of intersubject communications, use of game methods, modern computer technologies, statement of chemical experiments and application of creative design activity. The various methodical material containing as it is direct in heads of the dissertation, and in extensive appendices, is useful in pedagogical activity of teachers-experts.
The positions which are taken out on protection:
1. The theoretical model of the activization of informative activity of pupils on the facultative employment in the chemistry, providing the interconnected development of their informative interest, informative independence and research abilities.
2. The complex of methods and receptions of development of informative interest, informative independence and research abilities of schoolboys on facultative employment in chemistry.
3. Results of the pedagogical experiment on check of efficiency of the offered technique.
The research materials were approved in the course of employment with the pupils in the educational institutions: grammar schools N 1, N. 103 and a comprehensive school N.117 of Almaty city.
In the dissertation the efficiency of the offered model of development of informative activity of the pupils on facultative employment in chemistry is proved. The obtained data is confirmed by means of statistical processing. The main objective of the dissertational research - working out of the technique of activization of informative activity of the pupils on the facultative employment in chemistry is completely realised and executed.
The author reveals the law that the informative activity develops stage by stage, through consecutive development of the informative interest, informative independence and research abilities of pupils.