Депортации народов и эвакуационно-миграционные процессы в Северном Казахстане (1937-1956 гг.)
| Вид материала | Автореферат |
- Гулабер Ананиашвили Этнические чистки и депортации в Грузии и на Северном Кавказе Конвульсии, 932.38kb.
- Социально-демографические процессы в Северном Казахстане в конце XIX первой четверти, 509.78kb.
- Миграционные процессы в кыргызстане и их социально-экономические последствия, 602.75kb.
- Программа «круглого стола» «влияние глобального экономического кризиса на общественно-политические, 28.29kb.
- Миграционные процессы на южном урале в постсоветский период cпециальность: 23. 00., 365.69kb.
- Миграционные процессы и миграционная политика в республике бурятия (1960 1990-е гг.), 404.29kb.
- Абапольников Филипп Карпович, 10127.74kb.
- Кульчикова жанна Тельмановна развитие рынка зерна в северном казахстане, 978.81kb.
- Рабочая программа обучающего семинара 7 kor «Эффективное кормопроизводство в условиях, 79.81kb.
- Рабочая программа обучающего семинара, 60.55kb.
СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ ПО ТЕМЕ ДИССЕРТАЦИИ
1 Миграционные процессы в Северном Казахстане в 30-40-е годы ХХ века (на примере Костанайской области) // Реализация уголовной ответственности: история, современность и перспективы. Материалы международной научно-практической конференции. 31 марта – 1 апреля 2005 года. Костанай: КЮИ КУИС МЮ РК, 2005 – С. 333-340.
2 К вопросу о депортации народов в Казахстан (30-40-е годы ХХ века) // Ғылым. Наука. Международный научный журнал. - 2005. - № 1 (7). – С. 89 -96.
3 Размещение эвакуированного населения в Кустанайской области в годы Великой Отечественной войны // Великая Победа: уроки и историческое значение. Материалы региональной научно-практической конференции. - Костанай, 11 мая 2005 года. – С. 31-35.
4 Формирование полиэтнического облика Северного Казахстана в 30-40-е годы ХХ века // Проблемы гуманитарных наук на современном этапе. Материалы региональной научно-практической конференции, посвященной 75-летию со дня рождения академика М.К.Козыбаева. 21 ноября 2006 года. Костанай: КГПИ. 2007. – С. 56-60.
5 Динамика численности населения Костанайской области в первой половине ХХ века. Этнический аспект // Вестник КазНУ имени аль-Фараби. Серия историческая. 2007. № 1 (44). – С. 83-88.
6 Депортация и размещение корейского этноса в Северном Казахстане в конце 30-х годов ХХ века // Алдамжаровские чтения. Материалы международной научно-практической конференции, посвященной 70-летию академика Зулхарная Алдамжар. 23-25 мая 2007 года. - Костанай: КСТУ имени академика З. Алдамжар, 2007. – С. 171-178.
7 Этнодемографическая ситуация в Северном Казахстане в 30-40-х годах ХХ века // Вестник КазНУ имени аль-Фараби. Серия историческая. - 2007. - № 2 (45). – С. 141-143.
8 Депортация и размещение населения в Северном Казахстане в 30-40-е годы ХХ века // Вестник ЕНУ имени Л.Н.Гумилева. – 2007. - № 1 (53). – С. 243-249.
9 Депортация и размещение немецкого этноса в Северном Казахстане в 40-х годах ХХ века // 10 лет Стратегии «Казахстан-2030» Экономические и политико-правовые основы модернизации Казахстана как условия вхождения Республики Казахстан в число пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран мира. Материалы международной научно-практической конференции. В 2-х ч. Ч. 1. - Костанай, 2008. – С. 57-65.
10 Размещение и деятельность эвакуированных предприятий в Северном Казахстане в 40-х годах ХХ века // Материалы республиканской научно-практической конференции «Байтурсыновские чтения – 2007». Ч. 1. – Костанай: КГУ имени А.Байтурсынова, 2007. – С. 143-148.
11 Депортации народов. Юридический аспект // Роль уголовно-исполнительной системы в предупреждении правонарушений. Материалы международной научно-практической конференции. 2 ноября 2007 г. – Костанай: КЮИ КУИС МЮ РК, 2007. – С. 268-277.
12 Роль депортации и эвакуации населения в формировании полиэтнического облика Северного Казахстана // Вестник КазНУ имени аль-Фараби. Серия историческая. - 2008. - № 4 (51). – С. 100-105.
13 Борьба депортантов за свои права в Северном Казахстане в 30-50-х годах ХХ века // Пенитенциарная система Казахстана и ее соответствие международным стандартам. Материалы международной научно-практической конференции, 31 октября 2008. - Костанай: Академия КУИС МЮ РК, 2008. – С. 507-513.
14 Вопросы образовательного обеспечения спецпереселенцев в Северном Казахстане в 40-х годах ХХ века // Байтурсыновские чтения. Материалы республиканской научно-практической конференции. – Костанай, 2008. – С. 133-137.
15 Судьба депортированных немцев в Северном Казахстане в 40-х годах ХХ века // Алаш-орда в истории независимого Казахстана. Материалы областной научно-практической конференции. - Костанай, 2009. – С. 131-138.
16 Трудовая деятельность спецпереселенцев в Северном Казахстане в 30-40-х годах ХХ века // Степной край Евразии: историко-культурные взаимодействия и современность. Тезисы докладов и сообщений 6 Международной научной конференции. – Омск-Костанай, 2009. – С. 84-86.
17 Образовательное обеспечение спецпереселенцев в Северном Казахстане в 40-х годах ХХ века // Проблемы и перспективы развития уголовной и уголовно-исполнительной политики Республики Казахстан. Материалы межвузовской научно-теоретической конференции молодых ученых, соискателей, адъюнктов, магистрантов и слушателей (студентов), 29 мая 2009 года. – Костанай: Академия КУИС МЮ РК, 2009. – С. 304-311.
Табұлденов Әлібек Нұрмағамбетұлы
1937-1956 жж. Солтүстік Қазақстандағы күштеп-көшірілген халықтар
мен эвакуация-миграциялық процестер
07.00.02 – Отан тарихы (Қазақстан Республикасының тарихы) мамандығы бойынша тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін кандидаттық диссертацияның авторефераты жөніндегі
ТҮЙІН
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Солтүстік Қазақстанның полиэтникалық және мультимәдени жағдайының қалыптасуына 1937-1956 жж. халықтар депортациясы, соғыс жылдардағы эвакуация мен миграциялық процестері маңызды әсерін жасады. Солтүстік Қазақстан реципиент-аймақ ретінде кеңес мемлекетінің белсеңді қоңыс аудару саясатының объектісі болып өзінің стратегиялық жағдайына байланысты көшірілгендердің орналасу процесінде транзиттік рөлін ойнаған. 1937-1956 жж. халықтардың депортациясы, эвакуация мен миграциялық процесстердің нәтижесінде Солтүстік Қазақстанда тұрып жатқан халықтардың саны өсті, жаңа халықтар пайда болды, этникалық құрамы өзгерді. Аталған факторлар кешенді түрде Солтүстік Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық, этнодемографиялық, мәдени дамуына зор үлесін қосты.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. 1937-1956 жж. Солтүстік Қазақстандағы күштеп-көшірілген халықтар мен эвакуациялық-миграциялық процестерді кешенді түрде объективті қарастыру және зерттеу тақырыптың мақсаты болып табылады.
Осы мақсаттан келіп туындайтын зерттеудің келесі міндеттері анықталады:
- депортанттар мен эвакуанттардың орналасу процесінде аймақ-реципиент ретінде Солтүстік Қазақстанның екі жақты, транзиттік жағдайын көрсету;
- Солтүстік Қазақстанда депортанттар мен эвакуанттардың санының өзгеруін, этникалық, әлеуметтік құрамын, жағрафиялық орналасуын анықтау;
- көшірілген халықтардың орналасуінің ерекшеліктерін зерттеу;
- депортанттар мен эвакуанттардың өзінің дәрежесін жақсарту, құқықтары үшін белсеңді күресінің әдістерін талдау;
- республиканың солтүстік аймағының аграрлық, өнеркәсіп саладағы депортанттар мен эвакуанттардың рөлін көрсету;
- Солтүстік Қазақстандағы эвакуацияланған кәсіорындарының орналасуын анықтау;
- 1937-1956 жж. Солтүстік Қазақстанның этнодемографиялық даму процесінде негізгі кезеңдерді белгілеу;
- Солтүстік Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық, этнодемографиялық, мәдени дамуында халықтар депортациясы, эвакуация мен миграциялық процестердің салдарын талдау;
Зерттеудің хронологиялық аясы 1937-1956 жж. қамтиды. Осы уақытта Солтүстік Қазақстанға көптеген күштеп көшірілген халықтар мен эвакуацияға ұшыраған адамдар және өнеркәсіп орындар келген.
Зерттеудің территориялық аясы төмендегі Қазақстанның солтүстік аймағын қамтиды: Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Павлодар, Көкшетау және Акмола облыстары.
Зерттеу объктісі: ХХ ғ. 30-50 жж. Солтүстік Қазақстанның әлеуметтік экономикалық, этнодемографиялық, мәдени дамуы.
Диссертациялық жұмыстың ғылыми жаңалығы тақырыпты таңдаумен және оны кешенді зерттеумен анықталады:
- 1937-1956 жж. Солтүстік Қазақстандағы халықтардың депортациясы мен эвакуациясы, миграциялық процестердің аймақтық кешенді зерттелуі жүргізіледі;
- басқа жұмыстарға қарағанда Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Павлодар, Көкшетау және Акмола облыстарының мемлекеттік мұрағаттарынан жаңа құжаттар ғылыми айналымға енгізіледі;
- Солтүстік Қазақстанда халықтардың депортациясы мен эвакуациясы, олардың этнодемографиялық, әлеуметтік экономикалық, мәдени дамуына әсері зерттеледі.
- Солтүстік Қазақстанның көпұлтты, мультимідени бейненің өзреуі қарастырылады;
- 1937-1956 жж. Солтүстік Қазақстанның этнодемографиялық даму процесінде негізгі кезеңдер анықталады.
Ғылыми айналымға келесі ұғымдар енгізіледі: «эвакуанттар», көшірілгендердің «алғашқы, қайта, соңғы орналасу орындары», «қарсылық көрсету белсеңді, енжарлы құралдар», «этностың миграциялық мобильділігі», «жартылай және бұқара, тоталды депортациялар», «этнофобия», «этнонигилизм».
Қорғауға келесі тұжырымдар ұсынылады:
- күштеп-көшірілгендер мен эвакуацияланған халықтарға бағытталған кеңес мемлекетінің саясатының қайшылығы, депортанттар мен эвакуанттардың тең емес дәрежесіне байланысты болды;
- депортанттар мен эвакуанттарды қабылдау мен орналастыру процесінде Солтүстік Қазақстанның аймақ-реципиент ретінде транзиттік жағдайы. Солтүстік облыстары көшірілгендердің жолында алғашқы мекені болды, кейін олар басқа жерлерге көшіп кетті;
- 1937-1956 жж. Солтүстік Қазақстанның этнодемографиялық даму процесінде негізгі кезеңдері;
- көшірілгендердің этникалық құрамын, санының динамикасының өзгеруі. Депортация, эвакуация және миграциялық процесстердің нәтижесінде Солтүстік Қазақстанда жаңа халықтар пайда болды, славян халықтарының саны өсті. Бұл факторлар солтүстік облыстарды көпұлтты аймақтың қалыптасуына әсерін тигізді;
- Солтүстік Қазақстанда депортанттар мен эвакуанттардың орналасу процесі;
- депортанттардың өзінің жағдайын жақсарту, құқықтары үшін белсеңді күресі;
- депортация мен эвакуацияның компенсаторлық мазмұны. Халықтар депортациясы солтүстік аймақтық халықтардың тұрақты өсуіне әкелді;
- Солтүстік Қазақстанда республикаға эвакуацияланған өнеркәсіп объектілердің көп бөлігінің орналасуы жергілікті инфраструктурасының дамуына, Ресей өнеркәсіп орталықтарының жақын орналасуына және Қазақстанның болашақтағы экономикалық игеруіне байланысты болды;
- Солтүстік Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық, этнодемографиялық, мәдени дамуына депортанттар мен эвакуанттардың қосқан үлесі;
- 1937-1956 жж. Солтүстік Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық, этнодемографиялық, мәдени дамуында халықтар депортациясы, эвакуация мен миграциялық процестердің салдары.
Диссертацияның апробациясы. Диссертациялық зерттеудің негізгі тұжырымдамалары Алматы, Астана, Қостанай, Омск қалаларында өткен ғылыми конференциялардың материалдарында орын алды.
Диссертацияның құрылымы. Диссертациялық жұмыс қысқартулар тізімінен, кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Tabuldenov Alibek Nurmagambetovich
Folks’ deportation and evacuation and migration processes in Northern Kazakhstan (1937-1956 years).
SUMMARY
of the abstract for the competition of the scientific
degree of candidate of historical sciences 07.00.02 – Domestic history
(History of the Republic of Kazakhstan)
Vitality of research’s subject. Multinational and multicultural appearance of Northern Kazakhstan had been forming for a long time. But deportation of the repressed people, population’s evacuation and migration processes of 1937-1956 years exerted the important influence on its development. Northern Kazakhstan as the object of active migration policy by force of its strategic position played the role of transit territory in laying out the coming population. Migration processes in 1937-1956 years furthered the development of Northern Kazakhstan as multinational region, population’s increase and new nations’ appearing. Repressed folks’ deportation, population’s evacuation during the war and migration processes in Northern Kazakhstan played an important role in the process of further development of multinational, social, economic, demographical, multicultural appearance of Northern Kazakhstan and the Republic on the whole.
Aim and tasks of research. Taking into account vitality, practical importance and insufficient study and working out the author of thesis sets himself a target – from the position of new conceptual thinking to consider impartially the process of repressed nationalities’ deportation, population’s evacuation and migration processes in Northern Kazakhstan from 1937-1956 years.
For realization of the aims of research the following tasks were determined:
- to investigate contradictory character of the USSR policy with reference to deported people and evacuated population;
- to study peculiarities of migration processes in Northern Kazakhstan;
- to determine transit position of Northern Kazakhstan as receiving region in accommodation of deportees and evacuees;
- to reveal the stages of ethno demographic development of Northern Kazakhstan in 1937-1956 years;
- to determine dynamics of population, the staff of settlers;
- to investigate the process of organization of deportees and evacuees in Northern Kazakhstan;
- to consider provision of educational and medical facilities;
- to study the legal status of the deported people and their struggle for their rights;
- to analyze consequences of deportation and population’s evacuation, migration processes in social-economic, ethno demographic, multicultural development of Northern Kazakhstan.
Scientific novelty of research. Scientific novelty of research consists in that the given thesis is the first complex research devoted to the deportation of the repressed folks, population’ s evacuation and migration processes in Northern Kazakhstan from 1937 till 1956 years.
In thesis on the basis of wide scope of earlier not introducing in scientific circulation sources, for the first time:
- Northern Kazakhstan comes out as an object of studying processes of population’s deportation and evacuation, active migration processes ;
- contradictory essence of the USSR policy with reference to deported and evacuated population has been investigated;
- scales of migration processes in Northern Kazakhstan have been revealed;
- transit status of Northern Kazakhstan as receiving region for deportees and evacuees has been determined;
- the stages in the history of ethno demographic development of Northern Kazakhstan in 30-50 years of the century have been revealed;
- the common picture of population’s change, the staff of settlers has been studied;
- the process of laying out settlers in Northern Kazakhstan has been analyzed;
- educational and medical services of deportees and evacuees have been investigated;
- the resistance between local authority and settlers for their rights has been shown;
- contribution of deported and evacuated population to social- economic, cultural development of northern region and the Republic during in war and post-war time has been determined;
- consequences of population’s deportation and evacuation, migration processes in 1937-1956 years in social- economic, ethno demographic, multicultural development of Northern Kazakhstan have been analyzed;
Some terms and notions are introduced in scientific circulation:
- “evacuees”, “places of primary, repeated, final settling”, “methods of active and passive resistance», “migration folk’s mobility”, “partial and total deportations”, “ethno phobia”, “ethno nihilism”.
Regulations carrying out for the defense.
Taking into account insufficient working out investigating problems, the following regulations are carried out for the defense:
- war years had negatively reflected on the decision of national question, became an urge, an instruction of soviet power to the action, violent migration of people according to the principle “There is no nation, there is no problem”;
- ethno demographic development of Northern Kazakhstan went in unison the republican and the union processes and represented the country in miniature, but it had its own differences and character;
- policy of soviet state had contradictory character with reference to deportees and evacuees, that’s why they had different legal status and migration tasks;
- transit position of Northern Kazakhstan as receiving region for deportees and evacuees. The north of the Republic was transit territory, where primarily settlers were accommodated;
- the stages of ethno demographic development of Northern Kazakhstan in 30-50 years of century;
- dynamics of population, ethnic staff of settlers. In the result of deportation and evacuation in Northern Kazakhstan representatives of “new nations” appeared, their population increased and the north of the Republic became multinational;
- the process of accommodation of settlers in Northern Kazakhstan;
- the legal state of the deportees and their struggle for their rights. They were not the passive contemplators of their fates, actively struggled for their rights and surviving;
- compensatory character of population’s deportation and evacuation. Deportations furthered more stable increase of population of Northern Kazakhstan in comparison with evacuation processes;
- laying out on the territory of Northern Kazakhstan the considerable part of evacuated industrial enterprises were caused by sufficiently developed life facilities of the region, nearness to industrial enterprises of Russia, as well as future economic development of the Republic;
- contribution of deported and evacuated people to social-economic, cultural, development of northern region of the Republic;
- transformation of social- economic, ethno demographic, multicultural picture of Northern Kazakhstan because of influence of population’ deportation and evacuation and migration processes in 1937-1956 years.
Structure of thesis. The research is composed of the introduction, three chapters, the list of literature and sources, the list of terms and notions, introducing to scientific circulation.
Подписано в печать 25.12.2009г.
Бумага офсетная. Объем 1,5 п.л.
Формат 60х84 1/16.
Тираж 100 экз.
Заказ №
Отпечатано в Издательском центре и СМИ
Западно-Казахстанского государственного университета
им. М. Утемисова
090000, г. Уральск, ул. Сарайшык, 34