Учебник латинского языка. Lingua Latina / Сост. К. А. Тананушко. Минск: Харвест, 2007. 448 с

Вид материалаУчебник

Содержание


Занятие 24. Инфинитивы. Оборот accusatīvus cum infinitīvo
Infinitivus perfecti passivi (неопределенная форма прошедшего времени совершенного вида страдательного залога)
Infinitivus futuri activi (неопределенная форма будущего времени действительного залога)
Infinitivus futuri passivi (неопределенная форма будущего времени страдательного залога)
Оборот accusatīvus cum infinitīvo (винительный падеж с инфинитивом)
Предложения для чтения и перевода
Подобный материал:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   49

Занятие 24. Инфинитивы. Оборот accusatīvus cum infinitīvo

Infinitīvus perfecti actīvi (неопределенная форма прошедшего времени совершенного вида действительного залога)


Образуется путем прибавления к основе perfectum суффикса -isse.

1
amo,
amāvi
,
amātum
,

amāre
любить


2
video,
vidi
,
visum
,
vidēre
видеть


3
scribo,
scripsi
,
scriptum
,
scribĕre
писать


4
audio,
audīvi
,
audītum
,
audīre
слушать


amav-isse

vid-isse

scribs-isse

audiv-isse

Infinitīvus perfecti глагола sum быть -- fuisse, possum мочь -- potuisse, eo идти -- isse.

Infinitivus perfecti passivi (неопределенная форма прошедшего времени совершенного вида страдательного залога)


Образуется аналитически: сочетанием participium perfecti passīvi исходного глагола и глагола-связки sum, fui, --, esse в infinitīvus praesentis.

1

2

3

4

amātus, a, um esse

visus, a, um esse

scriptus, a, um esse

audītus, a, um esse

Infinitivus futuri activi (неопределенная форма будущего времени действительного залога)


Образуется аналитически: сочетанием participium futūri actīvi исходного глагола и глагола-связки sum, fui, --, esse в infinitīvus praesentis.

1

2

3

4

amatūrus, a, um esse

visūrus, a, um esse

scriptūrus, a, um esse

auditūrus, a, um esse

Infinitīvus futūri глагола sum быть -- futūrus, a, um esse или fore; eo идти -- itūrus, a, um esse.

Infinitivus futuri passivi (неопределенная форма будущего времени страдательного залога)


Образуется аналитически: сочетанием supīnum I исходного глагола и формы iri (infinitīvus praesentis passīvi глагола eo идти).

1

2

3

4

amātum iri

visum iri

scriptum iri

audītum iri

Оборот accusatīvus cum infinitīvo (винительный падеж с инфинитивом)


Accusatīvus cum infinitīvo -- особый синтаксический оборот латинского языка. Он состоит из винительного падежа существительного или местоимения (выполняет функцию логического подлежащего) и неопределенного наклонения глагола (выполняет функцию логического сказуемого).

Примечание. Логическим подлежащим называется существительное, субстантивированное прилагательное, местоимение, которое не является подлежащим предложения, но по значению представляет собой субъект действия оборота. Логическим сказуемым называется неличная форма глагола, которая является предикатом оборота.

Оборот представляет собой сложное дополнение к управляющему глаголу.

Управляют данным оборотом:

1. глаголы со значением:

а) “говорить” (dico говорить; trado сообщать; respondeo отвечать; narro рассказывать; doceo учить; ajo утверждать; nego отрицать; scribo писать и т.п.);

б) “думать, считать, чувствовать” (puto думать; censeo считать, полагать; scio знать; sentio чувствовать; credo верить; spero надеяться; video видеть; audio слышать и т.п.);

в) “приказывать, запрещать, допускать” (jubeo приказывать; veto запрещать; sino позволять; cupio желать; volo желать; nolo не желать; malo предпочитать и т.п.);

2. Глаголы, обозначающие душевное состояние (gaudeo радоваться; doleo печалиться и т.п.)

3. Безличные глаголы и выражения (fama est есть молва; notum est известно; constat известно; mos est есть обычай; oportet следует; decet подобает; intĕrest важно; necesse est необходимо; fas est позволено, можно; nefas est нельзя, невозможно и т.п.).

На русский язык оборот переводится придаточным дополнительным предложением с союзами что, чтобы, причем винительный падеж передается именительным падежом, а неопределенная форма -- личной формой глагола.

Pater videt filium librum legĕre.

Отец видит, что сын читает книгу.

Pater videt librum a filio legi.

Отец видит, что книга читается сыном.

Примечания:

1. В обороте употребляются все времена инфинитива обоих залогов, причем:

-- infinitīvus praesentis обозначает действие, одновременное с действием управляющего глагола;

Pater videt filium librum legĕre.

Отец видит, что сын читает книгу.

-- infinitīvus perfecti обозначает предшествующее действие;

Pater videt filium librum legisse.

Отец видит, что сын прочитал книгу.

-- infinitīvus futūri обозначает предстоящее действие.

Pater videt filium librum lectūrum esse.

Отец видит, что сын будет читать книгу.

2. После глаголов со значением “приказывать, запрещать, допускать” употребляется только infinitīvus praesentis.

3. Если логическое подлежащее опущено (т.е. если сказуемое употреблено безлично), употребляется инфинитив страдательного залога.

4. Именная часть логического сказуемого оборота согласуется с логическим подлежащим в роде, числе и падеже.

Pater videt filios librum lectūros esse.

Отец видит, что сыновья будут читать книгу.

Pater videt filiam librum lectūram esse.

Отец видит, что дочь будет читать книгу.

Частные случаи оборота

1. Если в роли логического подлежащего оборота выступает местоимение 1 или 2-го лица единственного или множественного числа, оно выражается личными местоимениями в accusatīvus (me, te, nos, vos) которые никогда не опускаются.

Intellego, me timidum fuisse.

Я понимаю, что я был труслив.

2. При совпадении подлежащего управляющего глагола, стоящего в 3-м лице, и логического подлежащего оборота, для его выражения употребляется возвратное местоимение в ассusatīvus (se).

Pater filio dixit, se erravisse

Отец сказал сыну, что он (отец) ошибся

3. Если подлежащее управляющего глагола в 3-м лице не совпадает с логическим подлежащим оборота, в этом случае логическое подлежащее выражается указательным местоимением в ассusatīvus (eum, eam, id, eos, eas, ea; illum, illam, illud, illos, illas, illa).

Pater filio dixit, eum erravisse

Отец сказал сыну, что он (сын) ошибся

4. Если инфинитивный оборот входит в состав определительного или вопросительного придаточного предложения, то при переводе на русский язык:

-- управляющий глагол переводится вводным словом или предложением;

-- определительное или вопросительное придаточное предложение переводится главным предложением.

Quem homo felix esse putas?

Кто, по-твоему, счастливый человек?

Предложения для чтения и перевода


Прочитайте и переведите предложения, выпишите словарные формы и сделайте грамматический разбор каждого слова, выделите обороты.

Образец:

Pater videt [filium librum legĕre].

pater (pater, tri m, 3-е скл. -- отец) -- nom.sg., voc. sg.;

vide-t (vide, vidi, visum, vidēre 2 -- видеть) -- praes. ind. act., 3 sg. (управляющий глагол);

fili-um (filius, i m, 2-е скл. -- сын) acc.sg. (логическое подлежащее);

libr-um (liber, bri m, 2-е скл. -- книга) acc. sg.;

leg-ĕre (lego, legi, lectum, ĕre 3 -- читать) inf. praes. act. (логическое сказуемое)

Отец видит, что сын читает книгу (оборот acc. cum inf.).

1. Amīcum aegrōtum esse putabāmus. 2. Dux castra munīri jussit. 3. Legem brevem esse oportet. 4. Lēgĭmus Graecos Trojam expugnavisse. 5. Scimus Graecos Trojam expugnavisse. 6. Audio sorōrem meam carmen cantāre. 7. Caesar scribit Gallos fortĭfer pugnāre. 8. Constat leōnem regem ferārum esse. 9. Constat terram circum solem movēri. 10. Fama est Homērum caecum fuisse. 11. Galli turrim constitui procul vidērunt. 12. Germāni antīqui vinum importāri vetābant. 13. Graeci sperābant Trojam delētum iri. 14. Magister videt discipŭlos bene intellegĕre. 15. Scimus Cicerōnem oratōrem fuisse clarum. 16. Scio amīcum meum bene cantāre. 17. Ad meam rem id interesse putāvi. 18. Aurōrā audiam aves vocĭbus claris cantāre. 19. Caesar narrat Gallos a Romānis vinci. 20. Condiciōnem servōrum Romanōrum malam fuisse constat. 21. Epicurēi contendunt deos nihil mortalia curāre. 22. In Siciliā te natum esse dixisti. 23. Jam antīqui putābant victōriam amāre curam. 24. Nonnulli philosŏphi antīqui deos esse negābant. 25. Notum est arbŏres magnas diu crescĕre. 26. Pater filio dixit se aegrōtum esse. 27. Puer dicit fabŭlas poētārum libenter legi. 28. Quem defendis, sperat se absolūtum iri. 29. Scriptōres Romāni narrant Augustum favisse littĕris. 30. Solem Persae unum deum esse credunt. 31. Spero te multos libros lectūrum esse. 32. Thales aquam dixit esse initium omnium. 33. Victōrem a victo superāri saepe vidēmus. 34. Cicĕro promīsit se Bruto nunquam esse defutūrum. 35. Cum amīcos elĭgis, diligentem te esse oportet. 36. Graeci antīqui credēbant varios deos mundum regĕre. 37. Hannĭbal jurāvit semper se inimīcum Romānis fore. 38. Nego quemquam tibi magis amīcum, quam me. 39. Nemo nostrum dicĕre potest se nunquam peccavisse. 40. Quisquis magna dedit, voluit sibi magna remitti. 41. Antīqui putābant post mediam noctem vera esse somnia. 42. Augustus carmĭna Vergilii contra testamentum ejus cremāri vetuit. 43. Caesar dixit se in Britanniam celerĭter ventūrum esse. 44. Caesar milĭtes pontem paucis diēbus factūros esse sperāvit. 45. Caesar naves undĭque ex finitĭmis regionĭbus jubet convenīre. 46. Caesar noluit eum locum, unde Helvetii discessĕrant, vacāre. 47. Caesar portas claudi milĭtesque ex oppĭdo exīre jussit. 48. Dic, hospes, Spartae nos te hic vidisse jacentes. 49. Ego esse misĕrum eum credo, cui placet nemo. 50. Jubes me eōdem tempŏre et amāre et odisse. 51. Legāti Helvetiōrum Caesări dixērunt se obsĭdes datūros esse. 52. Mater et soror tibi salūtem me jussērunt dicĕre. 53. Necesse est rem publĭcam ab optĭmis viris regi. 54. Quidam vetĕrum poētārum veritātem tempŏris filiam esse dixit. 55. Romāni sperābant Camillum Romam a Gallis servatūrum esse. 56. Romāni tradunt multas urbes a Caesăre expugnātas esse. 57. Socrătes dicēbat condimentum cibi famem, potiōnis sitim esse. 58. Caesar Helvetios ipsos oppĭda vicosque, quos incendĕrant, restituĕre jussit. 59. Galli se omnes ab Dite patre prognātos esse praedīcant. 60. Graeci se contra imperium popŭli Romāni pugnatūros esse negavērunt. 61. Homĭnem homĭnis incommŏdo suum commŏdum augēre est contra natūram. 62. Legāti dixērunt se verba Caesăris civitāti suae nuntiatūros esse. 63. Libri Livii de Germānis nobis tradĭtum non esse dolēmus. 64. Multos viros claros forum Romānum aedificiis pulchris ornavisse scimus. 65. Notum est multas urbes Galliae a Caesăre expugnātas esse. 66. Omne, quod gignĭtur, ex alĭquā causā gigni necesse est. 67. Thales, philosŏphus Graecus antīquus, docēbat ex aquā constāre omnia. 68. Trojāni magno cum gaudio Graecos litus Trojae reliquisse animadvertērunt. 69. Tu ignōras arbŏres magnas diu crescĕre, unā horā cadĕre? 70. Darēus, rex Persārum, sperābat a se Graecos facĭle victum iri. 71. Dux jurāvit se nisi victōrem in castra non reversūrum esse. 72. Dux, ubi vidit milĭtes in fugam se dare, colōrem mutāvit. 73. Homĭnes antīqui credēbant varios deos et fata orbem terrārum regĕre. 74. Praetōrem decet non solum manūs, sed etiam ocŭlos abstinentes habēre. 75. Scriptōres vetĕres Romam a Romŭlo et Remo condĭtam esse tradunt. 76. Lēgi littĕras tuas, ex quibus cognōvi te Romam redīre non potuisse. 77. Notum est non solem circum terram movēri, sed terram circum solem. 78. Vulgus existĭmat mortuōrum anĭmas circum tumŭlos et corpŏrum suōrum reliquias errāre. 79. Caesar ab exploratorĭbus cognōvit hostium copias a castris suis non longe abesse. 80. Legāti Caesări renuntiant intellegĕre se divīsum esse popŭlum Romānum in duas partes. 81. Notum est in legiōne Romānā numerāri decem cohortes, sive sex milia milĭtum. 82. Quae volŭmus et credĭmus libenter et quae sentīmus ipsi, relĭquos sentīre sperāmus. 83. Apud omnes gentes antīquas animadvertĕre possŭmus domĭnis in servos vitae necisque potestātem fuisse. 84. Juventūtem nemo intellĕgit discedĕre, sed discessisse, et senectūtem non sentīmus advenīre, sed advenisse. 85. Multi stulti homĭnes putant se omnia scire, quamquam alii vident eos stultos esse. 86. Nemo intellĕgit juventūtem discedĕre, sed discessisse; et non sentīmus senectūtem advenīre, sed advenisse. 87. Per exploratōres Caesar cognōvit et montem a suis tenēri, et Helvetios castra movisse. 88. Senĕca, philosŏphus et scriptor Romānus, dicēbat nullum magnum ingenium sine mixtūrā dementiae esse. 89. Tria genĕra aquārum sunt: maris, fontium, fluviōrum, quibus omnĭbus Neptūnum praeesse antīqui putābant. 90. Caesar Ariovisto respondit se non cupiditāte belli adductum, sed pacis causā in Galliam venisse. 91. Daedălum, artifĭcem praeclārum, cum Icăro filio diu in Creta in exsilio vixisse fama est. 92. Druĭdes volunt persuadēre non interīre anĭmas, sed ab aliis post mortem transīre ad alios. 93. Plato dicit anĭmum homĭnis homĭnum esse, corpus nihil aliud esse, quam domicilium aut instrumentum. 94. Inspicĕre, ut in specŭlum, te in vitas omnium jubeo atque ex aliis sumĕre exemplum tibi. 95. Themistŏcles muris longis Piraeum, portum Athenārum, cum oppĭdo conjungi et ita adĭtum Athenārum tutum esse cupiēbat. 96. Ariovistus, rex Germanōrum, Caesari dixit trajecisse se Rhenum non suā sponte, sed rogātum et arcessītum a Gallis. 97. Pompejus non modo senatorĭbus, sed etiam popŭlo Romāno copias Romānas regem hostium superavisse et in fugam dedisse nuntiāvit. 98. Divitiācus Aeduus Caesări dixit Ariovistum, regem Germanōrum, homĭnem esse barbărum, iracundum, temerarium, non posse Gallos imperia ejus diutius sustinēre. 99. Alexander Magnus audiens Darēum, Persārum regem, innumerabĭles parāre milĭtum copias, -- “Unus, -- inquit, -- lupus non timet multos oves”. 100. Cum Romāni bellum gerēbant, portae templi Jani aperiebantur, nam Romāni deum in bello templum relinquĕre et copiis Romānis adjuvāre existimābant. 101. Caesar intellĕgit mortem a dis immortalĭbus non esse suplicii causā constitūtam, sed aut necessitātem natūrae, aut labōrum ac miseriārum quiētem esse. 102. Olim Latīno nuntiātum erat ab oracŭlo filiam ejus viro externo nuptūram esse et prolem ejus nomen Romānum ad sidĕra sublatūram esse.