Задачи истории: Изучение исторического процесса для лучшего понимания действительности; Поиск причин как основа события

Вид материалаДокументы
Подобный материал:
1   2   3
18. Позняе сярэднявечча.

Темпы экономического развития ускорились, что обусловлено эпохой великих географических открытий (компас, каравелла). В 1487 году открыт “Мыс Доброй Надежды” – южная точка Африки. Следовательно морской путь в Индию. В 1492 году Колумб открыл Америку. В 1514-1521 Магелан совершил кругосветное путешествие.

Великие географические открытия – основа уже созданых империй и источник первого накопления капитала. Начался рост торговли. Появились биржи как организации появления прибыли от колебания цен. С XV-XVI века самой распространенной формой политического устройства государства в Европе стал абсолютизм – это 1)контроль центра над всеми провинциями; 2)король не ограничен в издании законов и указов, обязательных для всего государства; 3) создан мощный бюрократический аппарат; 4)созданы регулярные армии; 5) ликвидирована автономия городов.

Закончилась эпоха религиозных войн. Началась реформационное течение внутри христианства против католичества (из-за пышности и дароговизности церковных обрядов, церковной десятины, торговли индульгенцией, инквизиции, нерациональное отношение католичества к труду и богатству).

Реформация привела к появлению протестантизма, лютеранства и кальвинизма.

19. Асноўныя этапы этнічнай гісторыі Беларусі.

Выдзяляюць два перыяды:
  1. дабеларускі (20тыс год да н.э – XII ст. н.э)
    1. індаеўрапейскі(26тыс год да н.э – мяжа 3-2 тысячагоддзя да н.э)
    2. індаеўрапейскі (балцкі перыяд – мяжа 3-2 тысячагод. – V ст н.э)
    3. Усходнеславянскі (Vст-XIIст)
    1. беларускі (XII ст – нашы дні)
    1. белэтнас у складзе поліэтнічнай дзяржавы ВКЛ (XIIст -1569)
    2. белэтнас у складзе РП (1569-1795)
    3. белэтнас у складзе РП (прыгнечаны 1795-1917)
    4. Беларусь у складзе СССР (1922-1991)
    5. РБ(1991-нашы дні)

20. Асноўныя канцэпцыі паходжання Беларусі.
  1. Фінамоўная, якая сваей асновай мае той факт, што значны факт гідранімікі Беларусі фінамоўнага паходжання. Аднак на тэрыторыі Беларусі прыходзяць балты. Следавацельна фінамоўнае насельніцтва стала субэтнасам балтаў, а не беларусаў.
  1. балцкая – яе распрацаваў В.В.Сяроў. Балты – гэта жамойты (жмудзь), аўштайлаг, дайлова, яцвегі, прупы, лівы.

Па канцэпцыі:
  1. Балты+славяне=беларусы
  2. скіфы+славяне=украінцы
  3. фінаугры+славяне=рускія

Доказы канцэпцыі: Цверды гук Р, культ вужа, жаночы галаўны убор памітка і гд. Аднак сення лічыцца што асіміляцыя славянамі балтаў скончылася ў Хстагоддзі, а беларуская народнасць фарміруецца з

ХІІІст.
  1. З пятага стагоддзя на Беларусі прыходзяць славяне у выглядзе трох плямен. Слдеавацельна наступная канцэпцыя крывіцка-радзіміцка-дрыгавіцкая.
  • крывічы – балтаславянская агульнасць, назва ад балцкага крэвас – крывы; кроўныя, блізкія па крыві. Гарады Полацк, Віцебск, Орша, славянскія элементы культуры, мова і кераміка, балцкія упрыгожванні.
  • Дрыгавічы – ад дрыгва – балота. Жылі абапал Прыпяці і цэнтральнай Беларусі. Гарады Пінск, Рэчыца, Клецк, Слуцк.
  • Раздімічы – ад балцкага радзімас – знаходжанне. Гарады: Гомель, Чачэрск. Жылі ў пасожжы.

21. Аб паходжанні тэрміна Белая Русь.

Маларусія – Україна; Чорнаусы – гродзенская вобласць; Чырвоная Русь – Львоўшчына.

У раннім сярэднявеччы жыхары Беларусі называлі сябе па назве галоўнага горада зямлі. Следавацельна палачане, магілеўцы і г.д. У часы ВКЛ жыхары Заходняй і цэнтральная Беларусі называлі сябе ліцвінамі, а ўсходнія рускімі. Тэрмін беларусы пачынае ўжывацца з XVII ст и ў канцы ХІХ выцясняе іншыя саманазвы. Тэрмін Белая Русь больш старажытны чым яго ўжыванне. У ХІ-ХІІ стагоддзях ўжываецца у дачыненні да Уладзіміра-Суздальскіх зямель.

Тэрмін Беларусь канчаткова выцясняе тэрмін Літва з нашых зямель. У сярэднявеччы у слова белы, два значэнні: белы – колер, белы –свабодны.

22. Палітычны лад беларускіх зямель у ранняе сярэднявечча.

У дзяржаўным ладзе да ІХ пераважалі дробныя дзяржавы, княствы абасобленыя нават ад бліжэйшых суседзеў. Кожнае з міні-дзяржаў мела сваю сталіцу.

У ІХ-Х ст. адбываецца рост гарадоў, развіцце рамяства, што выклікала пачатак цэнтралізацыі. Гэтаму садзейнічала роля праваслаўнага духавенства прыхільніка ідэі моцнай дзяржавы. Узвысіліся Полацкае і Тураўскія княствы. Самым значным было полацкае – выток дзяржаўнасці беларусаў у раннім сярэднявеччы. Полацк упершыню упамінаецца у 862 г і да 980 Полацк саюзнік Кіева, але незалежная ад яго дзяржава.

Узвышэнне Полацка пачалося пры Брачыславе, які княжыў с 1003 па 1044, а росквіт пры яго сыне Усяславе Чарадзею. Княжыў з 1044 па 1101 год.

Тэрыторыя княства – 40тыс кв.км, у Хст – у Полацку – 100 тыс чал.

У 1006 Полацк разграбіў Ноўгарад. У адказ паўднева-русскія княствы аб’ядналіся – 1068год бітва на Нямізе: Усяслаў Ч. захоплены, кінуты ў турму пад Кіевам. Праз год Кіеў асаджаны качэўнікамі, кіяўляне вызвалілі Усяслава і ен стаў князем Кіеўскім. Праз 7 месяцаў ен уцек у Полацк.

Для Полацка характэрна развітая палітычная сістэма.

Вышэйшыя органы: князь, рада, веча. На чале дзяржавы – князь, вярхоўны адміністратар, глаўнакамандуючы, аднак ен не выдае законаў.

Законы прыймае рада ў якую ўваходзяць вышэйшыя дзяржаўныя чыны назначаемыя князем пажыццева.

Веча – збор дарочлых жыхароў горада (у Полацку існавала да 15 ст). Яно рашала найбольш важныя пытанні – вайна, мір, магло выгнаць князя.

Аб узвышэнні Полацкагакн сведчаць будаўніцтва Святой Сафіі.

23. Феадальнае раздробленнасць на Беларусі.

Канец ХІІ-пачатак ХІІІ ст. Полацкае княства падзялілася на больш дробныя, яны адрозніваюцца па памерах і па ступені незалежнасці. Полацк больш духоўны чым палітычны цэнтр.

На першае месца ў ХІІст падымаецца Мінскае княства, аднак паходу паўднева-рускіх князеў перарвалі ўзвышэнне і яно не стала цэнтрам аь’яднання. Тураўская сям’я падзялілася на Пінскае, Тураўскае, Клецкае, Брэсцкае, Слуцкае княствы. Яны пад уплывам Кіеўскага княства. З ХІІст узвышаецца Навагрудскае княства, якое сутыкнулася з агрэсіяй крыжакоў. У 1201 крыжакі заснавалі горад Рыгу, якая стала апорным пунктам агрэсіі крыжакоў. Рыга цэнтр мечаносцаў, там жа размясціўся і Тэўтонскі ордэн і ў 1237 ордэны аб’ядналіся ў Лівонскі ордэн. Прыбалтыйскія народы не мелі значных гарадоў і не маглі аказаць супраціўленне крыжакам. У 1208-1209 крыжакі адваевалі ў Полацка княствы Герцыне і Кукенос.

Другая пагрроза з боку мангола-татар яны спалілі Гомель, Тураў, Брэст, аднак Беларусь не захапілі і іга ў нас не было.

24. Прыняцце хрысціянства. Праваслаўя і каталіцтва.

Першыя славянскія плямены (крывічы, дрыгавічы, радзімічы) былі язычнікамі.


Еўропа прайшла дваэтапы хрысціянізацыі:
    1. ад І-да ІХ ахрышчаны Рымская імперыя, Візантыя, імперыя Франкаў, Брытанія.
    2. ІХ-Х ахрышчаны паўночная Еўропа і славянскія народы.

У Хст фактычна існавалі дзве хрысціянскія царквы: заходняя на чале с Папам Рымскім і ўсходняя Патрыярхам усялякім Канстанцінопальскім.

Дакладных звестак пра хрышчэнне Беларусі няма. Да нас хрысціянства шло двума патокамі: Усходнее праз Кіеўскую Русь і Балгарыю, Заходнее праз Польшчу.

У 992 у Полацку быў праваслаўны епіскап, а ў Тураў прабыла каталіцкая місія. На першым этапе перавагу мела праваслаўе, аб чым сведчыць Каложская царква ў Гродна, Храм Святой Сафіі і Спаса-Ефрасінаўская царква ў Полацку. А першыя каталіцкія пачынаюцца з ХУст.

25. Язычніцтва на беларускіх землях.

У язычнецтве Беларусі існавала ўяўленне што свет, космас створаны багамі, лічыцца што беларусы захавалі больш глыбокае язычнецтва.

Язычнецтва перакрыта ад нас пластом хрысціянства якое варожа ставілася да яго і вынішчала жрацоў – носьбітаў вышэйшых язычнецкіх ведаў, таму мы мала ведаем аб вышэйшых багах – Род, Дзіў, Сварог, Дажбог, Стрыбог і гд. якія адказвалі за будчыню света.

Больш пра малодшых багоў: Ярыла, ен жа Каляда – бажаство сонца. Пярун – бог грому і маланкі. Лада – багіня кахання.

Толькі беларусы захавалі памяць а багах. Вярба – багіня вясны. Зюзя – бог марозаў. Менаш – багіня вады. Цеця – багіня асенняга ўраджаю. Купала – багіня ўрадлівасці. Пераблуд – бог вяселья і п’янай гамонкі. Бажаствы таго свету: багіня смерці – Яга, Зліч – бог пахавльнага агню. Бліжэй да людзей былі духі. Духі падзяляюцца па добрых: Жыцень-дух жыта; Аўсель-дух авеча; Русалкі-толькі ў беларусаў добрыя. Ніякія духі:лесавік, вадзянік, дажджавік. Злыя духі падзяляюцца на злых абмежаванага дзеяння: нядашчык-забірае жыццевыя сілы;трасца-насылае ліхаманку на дзяцей; мара-насыпае злые сілы. Злыя духі універсальнага дзеяння: ведзьмы, прывасмокі, чэрці, ваўкалакі. Верылі ў душу.

26. Асноўныя канцэпцыі этнічнай сутнасці ВКЛ.
  1. Кансерватыўная (Абударскі) он утверждал, што Беларусь ніколі да 1919 года не мела сваей дзяржаўнасці, да сярэдзіны ХІІІ. Беларускія землі развіваліся ў складзе старажытнарусскай дзяржавы Кіеўскай Русі, а потым над уладай вялікіх князеў Літоўскіх. Нацыянальным і рэлтшійнымі прэдметам з боку літоўцаў згодна з гэтым ВКЛ – дзяржава літоўская, захапіўшая белурускія і украінскія землі.
  2. Беларуская (Гермаловіч). А) Не Літва ў сучасным разуменні, а беларускія землі (Навагрудскае княства) сталі ініцыятарам стварэння ВКЛ4 Б) Распрацаваў паняцце “гістарычнай Літвы” (сеняшняя Гродзенская вобласць) якая стала ядром ВКЛ і пасля захапілі. Аўкштактыю (усходняя частка сучаснай Літвы) і Жаняквію (заходняя частка Літвы); В)ВКЛ з самага пачатку дзяржава Беларуская, а літоўская знаць асімілявана літоўскай знаццю.э
  3. Цэнстрыцкая: А)ВКЛ поліэтнічная дзяржава, федэрацыя беларуска-літоўска-украінскіх зямель; Б)ВКЛ прайшло розныя этапы да сярэдзіны пятнадцатага стагоддзя дамінуе Літоўская знаць, з ХУ правы Беларусі ім Літвы выраўнены, з ХУІст.

27. Працэсс утварэння ВКЛ.

Унутраныя прычыны утварэння ВКЛ:
  1. Развіцце гарадоў і рамяства;
  2. Агульнасць мовы;
  3. Пахаванне Візантыйскага хрысціянства якое падтрымлівала ідэю моцнай дзяржавы.

Па палітычнаму ладу беларускія землі феадальна раздроблены край – прыблізна 20 удельных княстваў. Частка беларускіх зямель ў складзе Смаленскага, Чарнігаўскагаі Кіеўскага княства. З пачатка ХІІІ – узвышэнне Навагрудскага княства (урадлівасць, удаленасць ад знешніх пагроз). У 40-выя годы ХІІІст жыхары Навагрудка запрасілі на княжанне Міндоўга (першы летапісны князь ВКЛ), аб чым сведчыць прыняцце Міндоўгам праваслаўя. Такім чынам Навагрудак стаў першай сталіцай ВКЛ (з 1235 па 1323 год), а з 1323 Гедымін перанес сталіцу ў Вільню (з-за ракі). ВКЛ утварылася з першай паловы ХІІ. Шляхі ўтварэння былі розныя: А)ядром ВКЛ была Навагрудчына якая захапіла землі усходняй Літвы; Б) Полацкая зямля увайшла пасля смерці ў 1305 апошняга князя Рурыкавіча і у 1307 Полацк заключыў дагавор з князем ВКЛ Віценем аб абароне ад крыжакоў і ўваходжанні ў склад ВКЛ; В) Віцебская зямля увайшла ў ВКЛ у выніку жаніцьбы князя ВКЛ Альберта ў 1320 на віцебскай княжне Марыі.

У другой палове ХІІІ пачатку ХІУ адваявана Мінскія і паўдневабеларускія землі у галіцка-валынскіх князеў і палякаў. У другой палове ХІУ у ВКЛ увайшло падняпроўе і пасожжа Пасля бітвы на Сініх водах у 1362 годзе увайшла Україна. Следавацельна шляхі ўваходжання зямель: 1. дабравольна-дагаварны; 2. закон.

Дагаварны шлях прывеў да таго, што землі ў складзе ВКЛ мелі аўтаномію, што замацоўвалася прывілегіямі Вялікіх князеў (Полацкае, Віцебскае захавалі права жыхароў выказваць згоду пры назначэнні намеснікаў і ваяводаў, якую улічваў Вялікі князь. Іх улада была абмежавана існаваннем веча. Мясцовае баярства мела права займаць пасады мясцовага кіравання) Следавацельна пры пашырэнні ВКЛ па дагаварных высновах не адбывалася значнага пераразмеркавання ўласнасці і ў цэлым пашырэнне ВКЛ ішло адно знаймірна, бо яго ўмовы задавальнялі мясцовае баярства.

28. Унутраны лад ВКЛ.

ВКЛ поліэтнічная дзяржава, аб чым сведчыць эвалюцыя назвы краіны пры узнікненні Літоўскага княства да сярэдзіны ХІІІ ст. Тэрмін Літва адносіцца да заходняй Беларусі і усходняй Літвы, заходняя Літва – Жмуць далучана да ВКЛ пасля грунвальдскай бітвы.

Русь – гэта землі ВКЛ на усход ад Мінска. Да пачатку ХУ стагоддзя ВКЛ федэрацыя асобных княстваў ва ўдзел самакіравання мясцовых князеў, якія прызнавалі князя.

З канца ХІУст – новы этап, бо 1392-1396 Вітаўт правеў цэнтралізацыю і пашырэнне ўлады Вялікага князя. ВКЛ падзялілі на шэсць ваяводстваў: Віленскае, Троп-хз-скае, Кіеўскае, Полацкае, Віцебскае, Смаленскае і два стараствы: Жмудскае і Валыцкае.

На чале гэтых адзінак назначаныя князем пажыццева ваяводы і стараствы. След. Непрацяглы час улада ВКЛ была абмежавана. Ен найвышэйшы суддзя, адміністратар, галоўнакамандуючы, кіроўца знешняй палітыкі. Вялікі князь выбіраецца з прадстаўнікоў к\роду Гермінавічаў.

С начала ХУ ст. фарміруецца сойм. Першапачаткова у яго склад уваходзіць уся шляхта ВКЛ, потым потым па два паслы у сойм ад павета назначаюць ваяводы. А потым паслоў сойма выбіраюць па два ад павета на мясцовых павярховых соймах. Сойм выбірае князя, разглядае галоўныя справы. Усе дзяржпасады займае толькі шляхта пажыццева, страціць можна толькі па рашэнні суда за крымінальныя злачынствы.

Асаблівасцю ВКЛ у параўнанні з Масквой – існаванне Магдэбурскага права. Першы – Вільня 1387, Брэст у 1390, ХУ-ХУІ усе астатнія гарады атрымалі магдэбурскае права. Орган гарадскога самакіравання – магістрат, складаўся з рады і лавы. Кіраваў горадам войт, які не падпарадкаваны ваяводзе. Войты назначаліся вялікім князем, раздей выбіраліся гараджанамі.

У сувязі з тым, што жамойты на частку тварэння ВКЛ не мелі сваей пісьмовасці, адзінай дзяржаўнай мовы ВКЛ ад часу яго ўпраўлення і да 1696 была беларуская. На ей напісаны летапісы (хроніка ВКЛ, летапіс Вялікіх князеў Літоўскіх і інш) 600 тамоў метрыкі ВКЛ і статуты 1529,1566,1588 гадоў.

29. Знешняя палітыка ВКЛ.

На захадзе асноўны кірунак барацьба з крыжакамі. Націск крыжакоў павялічыўся і Польскае княства памагае ВКЛ.

1485 – Крэўская унія. Князь Ягайла жэніцца на польскай ядзвізе. Становіцца каралем Польскім. Пачалося усіленне праваслаўя.

1492 – князь ВКЛ Вітаўт. Ен і Ягайла заключылі знешні палітычны саюз, які дазволіў выйграць Грунвальдскую бітву.

1558-1583-Лівонская вайна, якая паставіла кропку на прэтэнзіях ВКЛ.

30. Рэлігійнае жыцце ВКЛ.

Найбольш старажытнай хрысціянскай царквой ВКЛ была праваслаўная, якую узначальваў Кіеўскі мітрапаліт, падпарадкаваны патрыярху Канстанцінопальскаму.

Праваслаўная царква ВКЛ падпарадкоўвала суседней дзяржаве і ВКЛ у ХУ ст утварае незалежнаю ад Масквы Кіеўскую метраполію з цэнтрам ў Наваградку, якая падпарадкоўвалася патрыярху Канстанцінопальскаму. Аднак Масква утварыла патрыяршэства і з 1686 праваслаўная царква на беларускіх землях канчаткова падпарадкоўваецца Маскве.

Пашырэнне каталіцтва на Беларусі пачалося пазней у 2 этапы:
  1. з ХІІІ да канца ХІУ. Працэс ідзе марудна, бо Папы Рымскія падтрымліваюць крыжакоў з змаганнямі з Беларуссю;
  2. Канец ХІУ – канец ХУІ – улада ВКЛ падтрымлівае каталіцтва, што пачалося пасля падпісання Ягайлам Крэўскай уніяй ў 1385

Ягайла выдаў шэраг прывілеяў для католікаў, па якіх каталіцкая знаць атрымала беніфіцыі ва уласнасць, а праваслаўная не.

Па уніі католікі атрымалі права займаць дзяржпасады . Праваслаўныя феадалы пазбаўлены права выбіраць Вялікага князя. След. Пачалася гражданская вайна (30-я гады ХІУ ст)


У 1447 правы каталіцтва і праваслаўя былі аднолькавы да ХІУ ст. Аднак барацьба аслабіла ВКЛ.

31. Узнікненне РП. Люблінская унія і яе ўмовы.

Лівонская вайна пачалася як вайна паміж Лівонскім ордэнам і Масквой. ВКЛ саюзнік ордэна ўцянуты ў гэтую вайну. Тэрыторыя Беларусі спустошана, у 1563 Рускія захапілі Полацк і валодалі ім 16 год.

У 1569 заключана Люблінская унія яя умовы:
  1. Польскае каралеўства і ВКЛ утвараюць новую дзяржаву – РП абоіх народаў, сталіца Варшава.
  2. Утвараецца агульны сейм РП з двух палат: а)сенат; б)пасольская ізба.
  3. Адзіны кароль
  4. Агульная тэрыторыя. Няма унутранай мяжы. Агульнае войска.
  5. Законы ВКЛ, якія супярэчаць Польскім адмяняюцца і наадварот.
  6. Палякі маюць права валодаць землямі на тэрыторыі ВКЛ і займаць урадавыя пасады адміністрацыі ВКЛ і наадварот.
  7. ВКЛ не мае права выбіраць асобнага Вялікага князя і спытаць агульныя дзяржаўныя соймы для ВКЛ.
  8. Спадчынныя землі Вялікага князя (Кіеўшчына, Валынь, Падолле) становіцца спадчыннымі землямі польскага караля, што адзначала іх пераход ад ВКЛ да Польшчы.

32. Барацьба ВКЛ за пашырэнне самастойнасці РП.
    1. ВКЛ дабілася каб кожны трэці сейм Беларусі быў на тэрыторыіі ВКЛ (у Гродна з 1673)
    2. Кіраўніком адміністрацыі ВКЛ стаў канцлер
    3. Замест сойма ВКЛ у Слоніме пачалі збірацца генеральныя соймы ВКЛ
    4. С 1581 створаны вышэйшы судовы орган ВКЛ – галоўны трыбунал рашэнне якога абавязковы на тэрыторыі княства і непадлеглы абмену.
    5. У 1588 прыняты трэці Стату ВКЛ (свайго рода Канстытуцыя) у якім: а)не памінаецца пра Люблінскую унію; б)падцверджана дзяржаўнасць беларускай мовы; в)уведзены артыкул аб забароне для неўраджэнцаў княства валодаць землямі і займаць дзяржаўныя пасады.
    6. Захавалася тэрытарыяльная забароненасць у межах і войска князя.

33. Унутранае жыцце РП.

У 1671 памер апошні спадчанны кароль Жыгімонт. З яго смерцю памяняўся палітычны лад РП, бо ен не меў дзяцей, і пачалася эпоха выбіраемых сеймаў. Працэдура была доўгай, бо трэба перавесці 3 сейма. Першы акрэсліваў кола прэтэндэнтаў, другі распрацаваў умовы, трэці праводзіцца у Катахз. Самым знакамітым выбраным каралем РП з 1576 па 1586 быў Стэфан Батурын. Які паходзіць з Трансільвніі. Большую частку жыцця правеў у Гродна, таму што лес РП вырашаўся ў вайне з Расіяй.

Пасля смерці Батурына каралем абраны Жыгімонт ІІІ (з 1587-па 1632) які паходзіць са швецкага каралеўскага дома (Ваза). Ен больш славіўся пашырэннем каталіцтва, чым павышэннем магутнасці дзяржавы. ХУІІ ст у час войн паміж ВКЛ і Масквой, якая праходзіла на земляз ВКЛ, у 1654 годзе на некаторы час Вільня захоплена Рускімі пасля чаго стаў называць сябе “Усявялікія і малыя і белыя Русі самадзяржаўя.

Вайна скончылася ў 1667 і калі насельніцтва Беларусі ў 1650 ь\было 9млн чал., то ў 1673 – 1,4млн.

З ХУІІ – частка РП, бо: 1) адсутнічала моцная каралеўская ўлада; 2)недеяспасобнасць сейма РП, бо з 55 апошніх сеймаў РП толькі сем прынялі якія небудь рашэнні. 3) Шляхта РП мела права утварыць узброеныя пункты – канфедэрацыі.

34. Рэлігійнае жыцце РП. Праваслаўе, каталіцтва, пратэстатызм.

Асноўныя рэлігійныя плыні ВКЛ каталіцтва і праваслаўя. Мы наіх мяжы. Жыхарам ВКЛ цяжка было разабрацца. І калі ў 1437 годзе правалам скончылася апошняя спроба дабіцца аб’яднання праваслаўя і каталіцтва, то у ВКЛ зарадзілася ідэя асобнай уніі паміж праваслаўнымі.

Прычыны:
  1. У ХУІ праваслаўная царква ВКЛ прыйшла ў заняпад, бо значная частка магнатаў перайшла ў каталіцтва.
  2. Нізкі адукацыйны узровень праваслаўных жыхароў.
  3. Частка метрапалітаў ВКЛ на чале з мітрапалітам кіеўскім Міхаілам Лагоза выступілі з ідэяй стварэння грэка-каталіцкай (уніяцкай) царквы. Яны лічылі: а)галавой царквы Папу Рымскага; б)абратнасць праваслаўная: в)мова беларуская.

Першыя дзесяцігоддзі пашырэнне уніяцтва ішло адносна мірна. У 1623 жыхары Віцебска забілі полацкага уніяцкага свяшчэнніка Язафіта Кунцевіча – першы уніяцкі святы.

У ХУІ на тэрыторыі ВКЛ пачало пашырацца пратэстанцтва – кальвінізм які аднак захапіў толькі магнатаў і вярхі ВКЛ, не стаў мясцовым.