Кадыр Мырзалиев
Информация - Литература
Другие материалы по предмету Литература
?адыр Мырзалиев Жымпиты ауылында ту?ан. Ол ата?ты ?аза? а?ыны, халы? жазушысы. ?аз МУ-ды? филология факультетін бітірген. 1958-1993 жылы Балдыр?ан журналында ?деби ?ызметкер, Ж?лдыз журналында поэзия ж?не сын б?ліміні? ме?герушісі, жауапты хатшы болды. Мырзалиевті? ал?аш?ы ?ле?і 1954 Пионер журналында жариялан?ан. Ол А? отау, Домбыра, ?орамса? т.б. шы?армаларын жазды. Ол шетел елдері ?шін е? ата?ты адам. Оны? е?бектерін шеделдіктер ?те жо?ары ба?алады.
?адыр Мырзалиевтей ?адау талант?а ?ана айтылар ба?аны? салма?ын ешбір с?збен жеткізе алмайсы?. Бізді? б?л с?зімізге шегі барлар балалар ба?шасын кеше атта?ан балдыр?ан б?бегіні? тіл ашар та?па?тарын ты?дасыншы. Сонда соларды? аузы?да?ы бала к?кірегіне салма?тысы, о?ай айтылып, ?иынды ??тырар ойна?ысы , тал бойында бір мін жо? к?ркемі мен жина?ысы ?адыр ?аламынан шы??ан болып шы?ары даусыз. Оны? ?аламынан ту?ан ертегілер мен балладалар , сюжетті ?ле?дер мен пейзаждар, мысалдар мен маза?тамалар, жа?ылтпаштар мен ж?мба?тар, санама?тар мен диалогтар ?аза? балалар ?дебиетіні? классикасына ?осылып, с?би о?ушыны? рухани т?бетін ашып, ой-санасын оятар хрестоматиялы? ?лгілерге айналды.
Ер жетіп келе жат?ан ?лдары мен бой жетіп келе жат?ан ?ыздары бар а?айын солар айтып ж?рген ?ндері мен жаттап ж?рген жырларына, сезім ?штар сырларына ??ла? тосып к?рсінші. Сонау ?лы Абайдан бермен ?арай?ы ??ла?тан кіріп бойды алар си?ыр сазды наз жырларды? е? са?ла?тырыны? арасынан та?ы да ?адыр ?аламы ен та??ан с?лей туындыларды мол ?шырастырамыз.
Тіпті жастарды ?ойып, егделенген ?зімізді? де ?иялымыз ?ыры? са??а ж?гіріп , ?атпары мен ?алтарысы к?п, тіршілікті? небір шытырман , шыр?ала?дары кес-кестеп, да?дара ?ал?ан с?ттерде ар?ы-бергіден а?ылдасар сырлас іздеп, ?йт?ы?ан сезімге басу, то?ыра?ан к??ілге демеу д?метіп, ба?ы Б??ар мен батыр Махамбеттен бермен тарт?ан дуалы ауыздар?а ж?гінгенде алдымен к??ілге оралып, ?ол?а ілігетіндерді? санаулы санатынан та?ы да ?адыр табылады. Б?л б?л ма, ?зын кепті ?ыс?а ?айырып, т?беден т?скендей т?те айтылар уытты ой, даусыз б?туа іздегенде ы?ылым заманнан ыжда?атпен жинал?ан асыл с?здер, ма?ал-м?телдермен жарысып, ?адырдан т?т?иыл т?жырымдары мен м?лтіксіз атар а? мылты?тын о?ындай д?п тіркістері тілді? ?шына ?з-?зінен орала кететінін ?айтерсіз...
?адырды ?лі ?ріп таныма?ан б?лдіршін б?бектен бастап, ?ріпті к?зілдіріксіз к?рмейтін ?ария?а дейінгіні? б?рі біледі. ?зін білмесе де с?зін біледі.
Танымал болуды? жолы к?п. Даулы та?ырып, да??аза пафос, ?ит?р?ы с?з, ?и?ар мінез, ?ызыл к?рсе ?аралай с??ын?ан аш?ара?ты?, ?зін к?рсетер жер, ?зіне бас ш?л?ыр ел іздеген жиыншылды?...Ж?, санап тауысуы? м?мкін емес. Бір ?ажабы: ?адыр соны? б?рінен ада. Ол д?бір мен д?рмектен ?ашпаса, ж?гірмейді...Біра?, со?ан ?арамастан, ке?інен танымал...Е? ?анибеті: к?пті? назарына ?зі ж?гіріп танымал болып ж?рген жо?, оны? жыры мен сырына к?пті? ?зі ж?гіріп танымал болып ж?р.
М?ндай даусыз да??, татаусыз танымалды?ты? сыры неде? Оны? сыры та?ы да сол ?адыр талантыны? ?арапайымдалы?ында. ?адыр Мырзалиевті? Б?лб?л ба?ында ?ле?інде бір сырлы шума? бар:
Ж?йрік арман ?уып жете ?алса?-а?,
Жалт береді,
Соны? ?зі бір саба?!
Осалдар ж?р ?зін ж?рттан арты? деп,
Ал мы?тылар ?зін ж?рттан кем санап!
Тап-таза шынды?!
Алдымен, азамат ойды? айдынында еш?ашан арман таусылма? емес. Ардан ту?ан адам ?р?ашан арман ?уады ж?не арман ?уудан жалы?пайды, ту?аннан ?лгенге дейін ?уады ж?не сол арманны? шегіне жетпейді, жетсе де жеткенін сезбейді. Арманым жо? дейтіндер ?ателеседі, яки ?тірік айтады. Адамны? арманы болмаса, ерте?і болма?аны; арманы бітсе, ерте?і, бітеді, ма?саты т?гесілгені; арманны? таусыл?ан жері-адамны? ?лген жері. Саналы кісіге м?ны? ?зі саба? екені рас.
?лкен мы?тылы? иесіні? бірі-?адыр. Д?лірек айт?анда, ?адырды? ?адірі-мы?тылы?анда.
?адырды? мы?тылы?ыны? бір д?лелі: ?адыр ?ле? ?лкесіне к?йбе?сіз, кібіртіксіз, тіпті еш?ашан ешбір жатты?у жасама?андай бірден к?нігі шебер ?алпында келеді. М?ны біз т???ыш рет ?аза? университетіндегі ?уезов аудиториясында танып-білген едік.
К?ні кеше с?з си?ырын ?йреткен шабытты ша?тарда ?лы ?стазды? ?зі шынта? с?йеген биік мінбеге киікті? асы?ындай ?ана шып-шымыр ?ара бала ж?гіріп шы??ан емес, тура шиырылып т?скендей...дік етіп алшысынан т?ра ?алды да, а?ытыла ж?нелді:
Адам жылап туады, жатады ж?рт ж?батып,
Ж?не жылап ?леді, ?згені де жылатып.
Жылайтыны туа сап,-жамандар бар ?инайтын,
Жылайтыны ?лерде,-жа?сылар бар ?имайтын
Жым-жырт т?на, тына ты?да?ан д?йім ж?рт кенет ду-ду етіп, зал іші самал шай?а?ан к?лдей те?селді де кетті. Ж?ртты? б?рі бір деммен тыныстады. ?лгі шума?ты ты?да?ан ?р адам?а ?ас пен к?зді? арасында б?рын ешкім айтпа?ан бір сыр айтылып, ешкім ашпа?ан бір шынды? ашылды да ?алды. ?ле? ?ркімді ?зіні? ?згеше философиялы? тере?іне тартып, о?ыс ой?а шомдырды да ?ойды.
Жаным-ау, жанартау ?ой мынау деп ?а?ты к?п ішінен бір білгіш.-Жа??алы, жалында?алы т?р?ан жанартау ?ой!
Д?л осы т?ста ?адыр да д?л осы?ан ?ндес та?ы бір тылсым сыр ашып, та?ы бір ?ызы? т?йін т?р?ан:
Жанартауды? с?нгендері-да??ты,
Атылма?ан жанартаулар-?ауіпті
Енді ж?рт дуылдамай, ?нсіз ойланды. Та?ы да сыр, та?ы да шынды?. ?ркім-а? айту?а болатын, біра? айтылма?ан сыр; ?ркім-а? ашу?а бола?/p>