Кадыр Мырзалиев
Информация - Литература
Другие материалы по предмету Литература
оны? сезімін тербейді. С?йтіп, а?ын мен о?ырманны? к??іл к?йлері ?зара та?ы бір ты? ?йлесім, ?ндестік тап?андай болады.
Ал мазм?н жа?ынан келсек, м?нда?ы ж?з ?ле? бір идеялы? ма?сат?а жарыса жол тарт?ан та?ы да т?тас тол?амды сыр, тол?ынды жыр. Мысалы, К?не заман к?ріністері атан?ан бірінші б?лім бір ?ана басты та?ырыпты? кезе?ді ??былыстарын жан-жа?ты ?рі ?аз-?атар ?ре, ?рістете тол?айды:Жар-Жар, К?рес, Барымта, К?кпар, ?ыз ?уу...осыларды? ?р?айсысында байыр?ы к?не ауылды? ?р алуан шынды?ы ?р ?ырынан к?рініп кеп бірт?тас бейне-дала дидарын алдымыз?а тартады. Сонда бір ?ле? осы даланы? к?лкісі мен ?уанышы болса, енді бір ?ле? ?ай?ысы мен к?з жасы, бір ?ле? ?ні мен назы болса, енді бір ?ле? м?ны мен зары, бір ?ле? к?ші мен ірілігі болса, бір ?ле? ?лсіздігі мен к?йкілігі...секілді ?зара ?ріліп-т?тасып, ?ріліп-т?тасып кете барады. Жо?, кете бармайды, а?ын ?зі суреттеп отыр?ан шынды? ??быластардан ?ызы?-?ызы? ойлар, философиялы? байыптаулар, парасатты т?йін-т?жырымдар ?орытып отырады.
М?селен, Бабамызды? шо? бас?ан табанымен, бірдей екен жа?сысы жаманымен: бір жаманы-тынымсыз к?ше берген, бір жа?сысы ?има?ан даланы ке?. Бір жаманы-жел с?зге ерген екен, бір жа?сысы-тілге ерік берген екен: бір жаманы-кетпенге орашола?, бір жа?сысы-найзагер, мерген екен. Бір жаманы-кешігіп ?ліппе аш?ан, бір жа?сысы-к?йлері к?бік шаш?ан;бір жаманы-?ыздарын мал?а сатып, бір жа?сысы с?йгенін алып ?аш?ан. Бір жаманы-шаруасын мандытпа?ан, бір жа?сысы-?улы?пен жанды ?тпа?ан; бір жаманы-?йленіп же?гесіне, бір жа?сысы-жесірін ?а??ытпа?ан. Тату-т?тті к?ршілер шыр б?зба?ан, бірде то?ып суы?та, бір м?зда?ан; бір жаманы-сонда да ?й салма?ан, бір жа?сысы-аба?ты т?р?ызба?ан!... Міне, б?л-бір жа?ынан,осы?ан дейін ?р ?ырынан суреттеліп дала шынды?ын енді бірде ойша байыптаудан ту?ан жиынты?-синтез болса, екінші жа?ынан, байта? далада ?асырлар бойы ??мыр кешкен б?тін бір халы?ты? бір алуан мінез-??л?ы екені даусыз.
Бай?аса?, осы секілді ?ле?де ж?не жина?та?ы бар ?ле?де автор м?п-м?лдір шынды?ты тап-таза а?ыс?а, а?ынды? а?ыс?а айналдырып, соншалы? бір ке? тыныспен еркін, еш?андай ?иты?сыз есіле, к?сіле жырла?ан. ?р ?ле? к?дімгі ?иыннан ?иысу жа?ынан жасандылы?тан аула?, соншалы? таби?и, тіпті оп-о?ай ??йыла сал?ан секілді.
Е? же?ілі мынау эпифораны к?релікші:
К?ншілдер ?леді
К??ілін от ?арып,
Батырлар ?леді
Борышын ат?арып.
Б?зы?тар ?леді
Пыша??а ??лшынып.
С?лулар ?леді
??ша?та т?ншы?ып.
Ар?ыма? ?леді
Артында ша? ?алып,
А?ындар ?леді
Б?ріне та?-?алып!
?ле?ні? мазм?нында?ы ?оспасыз шынды?ты айтпа?анны? ?зінде, пішіндегі м?ндай шынайы, с?лу айшы?ты, яки фигураны ас?ан шебер а?ын ?ана жасай алады. Дала дидарында?ы ?ле?дерде, міне, осындай ?зіндік дидар бар...
Сонымен, бірінші томда?ы бірнеше кітап Ой орманынан Дала дидарына, одан Б?лб?л ба?ына к?шіп, а?ыр-ая?ында ?аза? ССР Мемлекеттік сыйлы?ын ал?ан Жер?йы??а келіп, ?зіні? а?ынды? ?нер биігіне осылай сатылап ?рлеген ?адыр енді бір т?ста поэзия жайлауына А? отау, яки ?з отауын, ?зіні? жыр отауын тігеді де т?рінде отырып, екінші томда ?олына ??й?ылжы?ан к??іл к?йіні? екі ішекті, он екі пернелі Домбырасын алады, с?йтіп та?ы да сол ?зі тап?ан ыр?а?пен м?нер-машы?пен т??ірегін а?ыл-тегіл шал?ы?ан кербез к?йге, сыл?ым сыр?а, сырбаз жыр?а толтыра к?мбірлетіп кетеді.
С?зімізді ?зарта бермей, т?жырымдай т?су ?шін біз Б?лб?л ба?ын араламай-а?, А? отау?а кірмей, Жер?йы??а бармай-а?, бірден Домбыра сазына с?л ??ла? т?ріп к?рсек дейміз.
?уып шы?ар ?ызыл с?зді ой кейін,
Мен олар?а киліккенді ?ой дейін.
?зі? к?тер,
Алтын тиек идеям,
Егіз ішекті? беу-беуі мен
Г?й-г?йін!
?адыр Домбыра тиегін осылай ?ондырады. М?ны? ?зі домбыра тиегі болуымен бірге екі кітапты ?ле?-эпопеяны? беташары да:Тиек тіреп к?терген екі ішек ??р ??й?ылжып ойнамады, ой айтады, сыр шертеді, демек ?адыр домбырасыны? тиегі ша?а? пен ішек арасында?ы м?лшері болу?а тиіс.
?дебиет:
?адыр Мырза ?ли кітабы