Этапы развiцця актавых матэрыялаСЮ
Информация - История
Другие материалы по предмету История
го княжества Литовского, содержащая в себе дипломатические сношения Литвы в государствование короля Стефана (з 1573 па 1580 г. i iнш.). У зборнiку дакументаСЮ Собрание трактатов i конвенций, заключенных Россией с иностранными державами (т. 2) надрукаваны звесткi аб падзелах Рэчы Паспалiтай.
Да актавых матэрыялаСЮ можна аднеii i унii (ад позналац. unio яднаць). Пры гэтым трэба адрознiваць унii як мiжнародныя пагадненнi адну з формаСЮ аб'яднання саюза дзяржаСЮ (асабiстыя i дзяржаСЮныя) i царкоСЮныя унii (напр., Брэiкая царкоСЮная унiя 1596 г.). Першай (асабiстай) унiяй, што была заключана памiж Вялiкiм княствам ЛiтоСЮскiм i Каронай Польскай, была КрэСЮская унiя 1385 г. Шэраг даследчыкаСЮ лiчаць вядомы тэкст КрэСЮскай унii несапраСЮдным, сфальсiфiкаваным. У прыватнаii, гiсторык права РЖ. А.. Юхо прыводзiць наступныя аргументы:
1) тэкст нагадвае акт безагаворачнай капiтуляцыi княства, што не адпавядала рэальным гiстарычным абставiнам;
2) акт стаСЮ вядомы толькi пасля смерцi Ягайлы СЮ Хронiцы Яна Длугаша, пасля чаго на Вiленскiм сейме 1559 г. вялiкi князь абяцаСЮ запатрабаваць выпраСЮлення таковых непристойных хроник;
3) несапраСЮднаiь умоСЮ унii адзначалi лiтоСЮскiя паслы на Люблiнскiм сейме;
4) акт, якi фiгурыруе як арыгiнал, не мае неабходных рэквiзiтаСЮ (подпiсаСЮ i пячатак).
СапраСЮды, улiчваючы iмкненне Польшчы СЮ XVI ст. уключыць тэрыторыю аслабленага княства СЮ свой склад, можна дапуiiць, што сапраСЮды акт унii быСЮ або падроблены цалкам, або былi СЮнесены пэСЮныя змены СЮ яго асобныя нормы. Такое меркаванне СЮ значнай ступенi пацвярджае тое, што дайшоСЮшы да нас тэкст КрэСЮскай унii захаваСЮся СЮ архiве не дзяржаСЮнай канцылярыi, а КракаСЮскай кансiсторыi. Усе мiжнародныя пагадненнi, якiя заключалiся Вялiкiм княствам ЛiтоСЮскiм, павiнны аналiзавацца як з боку iх знешняй крытыкi, так i СЮ адпаведнаii iх зместу рэальным фактам рэчаiснаii (аналiз верагоднаii).
3. Методыка аналiзу актавага матэрыялу
Большаiь актаСЮ XIV XVIII ст. захавалася СЮ актавых кнiгах земскiх i гродскiх судоСЮ, у кнiгах ЛiтоСЮскай метрыкi. Вялiкая частка iх выдадзена (гл. спiс публiкацый крынiц). Падрабязны аналiз гэтых выданняСЮ зроблены СЮ манаграфii М. М. Улашчыка Очерки по археографии и источниковедению истории Белоруссии феодального периода (М.,1973). Па-за разглядам у ёй засталiся пераважна публiкацыi, якiя выйшлi па-за межамi Расiйскай iмперыi (а пасля СССР), а таксама выдадзеныя з 1974 г. (буйнейшыя з апошнiх Полоцкие грамоты XIII XVI вв.. М.,1977 1980). Аднак значная частка актаСЮ застаецца ненадрукаванай. Акрамя таго, даследчык па-магчымаii заСЮсёды павiнен iмкнуцца азнаёмiцца з рукапiсным тэкстам, на аснове якога ажыццёСЮлена выданне. Этапы аналiзу актаСЮ у асноСЮных сваiх рысах супадаюць з агульнымi для усiх крынiц.
1. Аналiз знешнiх прыкмет: матэрыялу, на якiм напiсаны акт (папера на СЮсходнеславянскiх землях з'яСЮляецца СЮ XIV ст. спачатку з Iталii, у сярэдзiне XV ст. з Францыi, з 30-х гг. XVI ст. вытворчаiь яе наладжана СЮ Вялiкiм княстве ЛiтоСЮскiм). Аналiзуючы вадзяныя знакi (фiлiгранi), трэба мець на СЮвазе, што СЮвозiмая папера магла запазняцца (г. зн. дакумент трэба датаваць не раней тых гадоСЮ, аб якiх сведчаць фiлiгранi). Важныя звесткi дае аналiз почырка. Увогуле для храналагiчнай i геаграфiчнай лакалiзацыi акта важнае значэнне маюць веды па палеаграфii, тапанiмiцы, генеалогii i г. д. Аналiз знешнiх прыкмет дае падставу зрабiць пэСЮныя вывады аб сапраСЮднаii акта. Аднак канчатковае заключэнне аб гэтым можна зрабiць толькi на наступным этапе.
2. Аналiз фармуляра устанаСЮленне зместу, характару здзелкi, вызначэнне вiдавых асаблiваiей акта (прыватнаправавы, публiчны) i г. д. Шляхам параСЮнальнага аналiзу фармуляраСЮ устанаСЮлiваюцца:
а) сапраСЮдныя акты: чарнавыя, белавыя, памножаныя i адноСЮленыя. Чарнавыя акты складалiся СЮ якаii папярэдняга праекта або варыянта да яго. Яны даюць iнфармацыю аб паходжаннi актаСЮ, характары змен, унесеных у акт. Белавыя акты, пэСЮным чынам засведчаныя i замацаваныя пячаткай i подпiсамi, з'яСЮляюцца канчатковай рэдакцыяй акта. Памножаныя акты пiсалiся СЮ некалькiх экземплярах па колькаii бакоСЮ удзельнiкаСЮ здзелкi цi дагавора, пазначаных у акце. I СЮрэшце, адноСЮленыя аднаСЮляюць тэкст актаСЮ больш раннiх i па нейкiх прычынах страчаных;
б) акты несапраСЮдныя. Тут адрознiваюць спiсаныя акты (копii), якiя змяшчалiся найперш у асобных зборнiках i значэнне якiх вельмi iстотнае, калi яны засведчаны СЮ канцылярыi цi СЮ актавых кнiгах, а таксама падробленыя i сфальсiфiкаваныя акты. У апошнiх тэкст сапсаваны падчысткамi, часам устаСЮлены падробленыя фразы, прозвiшчы, геаграфiчныя назвы. Трэба мець на СЮвазе, што для гiсторыка пэСЮную iнфармацыю змяшчаюць i сфальсiфiкаваныя акты.
РаспаСЮсюджаная памылка пачынаючага даследчыка уяСЮленне аб тым, што дастаткова СЮстанавiць верагоднаiь (аСЮтэнтычнаiь) акта, каб усе звесткi апошняга можна было запазычыць для сваёй навуковай працы. Але кожны акт (як i СЮ цэлым усе гiстарычныя крынiцы), з аднаго боку, сам з'яСЮляецца фактам гiстарычнай рэчаiснаii, з другога змяшчае пэСЮную iнфармацыю аб фактах гiстарычнай рэчаiснаii. Таму для таго, каб прызнаць факт, звесткi аб якiм запазычваюцца з паказанняСЮ крынiцы, што рэальна мелi меiа, гiсторык павiнен крытычна прааналiзаваць не толькi сам факт iснавання гэтай крынiцы, але i яе паказаннi аб тым факце, якi яго цiкавiць. Гэта значыць, даследчык павiнен устанавiць не толькi сапраСЮднаiь (аСЮтэнтычнаiь) крынiцы, але i яе верагоднаiь неабходную i дастатковую ступень адпаведнаii памiж з'явай i яе апiсаннем у крынiцы. У сувязi з тым, што большая частка актаСЮ XIII XVIII ст. захавалася СЮ копiях, крытыка верагоднаii адначасова