Этапы развiцця актавых матэрыялаСЮ
Информация - История
Другие материалы по предмету История
оСЮскага. Так, захавалася грамата польскай каралеСЮны i княгiнi Алены IванаСЮны баярам Iльiнiчам на вызваленне iх ад гарадскiх i валочных павiннаiей i выплат, акрамя ваеннай (панцырнай) службы. У акце ёiь указанне, што Iльiнiчы паклалi лист небощика вялiкага караля Казимера; а в листе его стоит, што ж тые бояре здавна, з Витовта, з местом и з волостью подачок и тяглей никоторых с намi не служивалi, только служивалi службою панцерною. Азначаная грамата дае магчымаiь прасачыць становiшча такой сацыяльнай катэгорыi, як панцырныя баяры (ваенныя слугi).
Захавалiся таксама прывiлеi вялiкiх князёСЮ лiтоСЮскiх, якiя вызвалялi тых цi iншых асоб ад юрысдыкцыi звычайнага суда. Такi прывiлей, у прыватнаii, быСЮ выдадзены Францыску Скарыне СЮ 1532 г.
Да даравальных блiзкiя СЮказныя велiкакняжацкiя граматы (лiсты): на дачу бабровых гоней, пазбаСЮленне ад мытных пошлiн i г. д.
У сферы сацыяльна-эканамiчных адносiн з ХРЖРЖРЖ ст. з'яСЮляецца такi вiд актаСЮ, як даная грамата, якая вызначала перадачу нерухомай маёмаii (вёсак, зямель i г. д.) духоСЮнай установе (манастыру, царкве i iнш.) або прыватнай асобе. Выдадзеная царкве цi манастыру, такога рода грамата, па-сутнаii, з'яСЮлялася СЮкладной, як яе часта i называюць. Так, укладной названа грамата княгiнi Ульяны жонкi вялiкага князя Альгерда Успенскай царкве (1377 г. цi пазней). Правеii дакладную мяжу памiж данай i СЮкладной граматамi не заСЮсёды магчыма. У Вялiкiм княстве ЛiтоСЮскiм падараваннi царкве вызначалiся таксама СЮ выглядзе даравальных грамат ад iмя тых цi iншых феадалаСЮ (князя М. I. МiiслаСЮскага Пустынскаму манастыру 1526 г., Ю. С. Гальшанскага кiеСЮскаму Пячэрскаму манастыру каля 1480 г. i iнш.).
Шырокае распаСЮсюджванне мелi граматы, якiя замацоСЮвалi розныя прыватныя пагадненнi (здзелкi) на нерухомую маёмаiь, перш за СЮсё на зямлю. Найперш трэба адзначыць купчыя (прадажныя) граматы. Фармуляр iх змяшчае звесткi пра СЮдзельнiкаСЮ i характар здзелкi. Указваюцца межы (рубежы землi), сведкi (а при том были люди добрые...), пiсец граматы (а писал...), наяСЮнаiь пячаткi. Шэраг такога вiду грамат меСЮ сведчанне аб тым, што аб'екты нерухомаii продаж вечно неподвижно. Апошняя фармулёСЮка часам дазваляе адрознiць купчыя ад даных (якiя не змяшчалi гарантыi захавання зямлi цi iншай нерухомаii за тым, хто яе набыСЮ). У невялiкай колькаii захавалiся блiзкiя па вiду да даных i купчыя (прадажныя) менавыя граматы, якiя афармлялi абмен зямлi памiж iх уладальнiкамi. У шэрагу выпадкаСЮ блiзкiя да вялiкага князя асобы атрымлiвалi даравальную пацвярджальную грама-ту (потверженье) купчай, што СЮ значнай ступенi гарантавала недаты-кальнаiь набытай нерухомай маёмаii. У прыватнаii, такую грамату атрымаСЮ велiкакняжацкi пiсар Федзька Грыгор'евiч у канцы XV ст.
Цiкавай крынiцай зяСЮлялiся i арэндныя кантракты. У другой палове XVI ст. гаспадарскi скарб стаСЮ з большай цiкаваiю адносiцца да гандлю мытам i сам здаваСЮ iх у арэнду. З арандатарамi ад iмя караля заключалiся дагаворы, на падставе якiх яны распараджалiся мытам.
Пры гэтым, як адзначаСЮ М. В. ДоСЮнар-Запольскi, агульны характар арэндных кантрактаСЮ на мыта не змяняСЮся на працягу XVI ст. i СЮключаСЮ наступныя звесткi: вызначэнне абёму арэндных артыкулаСЮ, сум арэнды, працяглаiь яе i тэрмiны выплаты арэнднай платы. Агаворвалiся вiды аплаты (таварам або грашыма).
Для вывучэння пачатковага перыяду станаСЮлення Вялiкага княства ЛiтоСЮскага iстотнае значэнне маюць мiжкняжацкiя дагаворныя граматы. Звычайна вялiкi князь дараваСЮ тыя цi iншыя землi СЮдзельнаму князю, а апошнi прызнаваСЮ вярхоСЮную СЮладу вялiкага князя. Прыкладам можа служыць даравальная грамата караля польскага i лiтоСЮскага Уладзiслава (Ягайлы) князю лiтоСЮскаму Скiргайлу на Трокскае, Мiнскае, Полацкае княствы, выдадзеная 25.04.1387 г. Другой часткай пагаднення стала ленная грамата Скiргайлы 18.06.1387 г.
Для XIV XVI ст. характэрна наяСЮнаiь iмунiтэтных грамат, якiя выдавалiся ад iмя князя асобным манастырам. АСЮтаномнае становiшча шэрагу княстваСЮ у складзе дзяржавы Вялiкага княства ЛiтоСЮскага садзейнiчала з'яСЮленню такiх грамат, што выдавалiся мяiовымi князямi. Асобныя з гэтых дакументаСЮ дазваляюць прасачыць, што СЮжо СЮ сярэдзiне XV ст. палажэннi Свiтка Ярославля (разгледжаныя вышэй) не адпавядалi рэальным суадносiнам улады. Так, вынiкам канфлiкту мiiслаСЮскага князя, епiскапа i манастыра стала iмунiтэтная грамата Юрыя Сямёнавiча Лугвенавiча мiiслаСЮскаму АнуфрыеСЮскаму манастыру 1443 г. i аналагiчная грамата яго сына Iвана 1483 г., якая вызваляла гэты манастыр ад княжацкай юрысдыкцыi, а таксама юрысдыкцыi мiiслаСЮскага епiскапа (што супярэчыла нормам Свiтка).
Прывiлеяванае становiшча асобных зямель выяСЮляецца i пры аналiзе знешнепалiтычных актаСЮ. У прыватнаii, захавалася вялiкая колькаiь дагаворных грамат Полацка XIV XV ст. з Рыгай. Аднак пры вызначэннi iх актавага зместу патрэбна быць аiярожным: шэраг грамат мае характар афiцыйных пiсьмаСЮ.
З XVI ст. заключэнне мiжнародных дагавораСЮ становiцца выключнай прэрагатывай вялiкага князя пры СЮзгадненнi з панамi-радай i сеймам. Акрамя зносiн з Рыгай i Лiвонскiм ордэнам важнейшым напрамкам знешне-палiтычнай дзейнаii з'яСЮлялася МаскоСЮская (Руская) дзяржава. Лiсты вялiкага князя маскоСЮскага i iншыя дакументы дыпламатычнага характару змешчаны СЮ складзе кнiг i публiчных спраСЮ ЛiтоСЮскай метрыкi, архiве Пасольскага прыказа (выдадзена Опись архива Посольского приказа за
1626 г.). У главе 8 выдання ёiь таксама СЮказаннi на Граматы ЛiтоСЮскiя i Кнiгi лiтоСЮскiя. У 1843 г. выдадзена Книга посольская метрики Велико