Шляхi i метады будаСЮнiцтва iндустрыяльнага грамадства СЮ Савецкай Беларусi
Информация - История
Другие материалы по предмету История
алiзатараСЮ, да канца года яны абядноСЮвалi 21, 8 тыс. чал.
Цэнтрам навуковай думкi зяСЮлялася Акадэмiя навук БССР. Рас-працаваны РЖнстытутам фiзiкi i матэматыкi метад спектральнага аналi-зу металу СЮ 1956 г. быСЮ укаранёны на Мiнскiм трактарным заводзе i дазволiСЮ сэканомiць каля 700 тыс. руб. У 1957 г. прапанаваныя Фiзiка-тэхнiчнага iнстытута АН БССР метады СЮдасканалення вытворчаii далi эканамiчны эфект каля 2 млн руб.
Фiнансаванню самiх навук надавалася значна меншая СЮвага, чым вытворчаii, i яно складала толькi 2, 2 % нацыянальнага даходу. Тым не менш беларускiя навукоСЮцы дасягнулi поспехаСЮ у вывучэннi фiзiкi цвёрдага цела, спектраскапii, оптыкi, цепла- i масаабмену, у атамнай энергетыцы, хiмii неарганiчных злучэнняСЮ i iншым важным напрам-кам навукова-тэхнiчнага прагрэсу.
У аснову сямiгадовага (1959-1965) плана для БССР былi закладзены паскораныя тэмпы развiцця вызначальных для эканомiкi галiн энергетыкi, машынабудавання, хiмiчнай прамысловаii. У рэчышчы дасягненняСЮ навукова-тэхнiчнай рэвалюцы СЮ 1960 г. у сталiцы БССР пабачыла свет першая СЮ краiне ЭВМ Мiнск-1, у канцы 1962 г. зявiСЮ- ся першы беларускi халадзiльнiк Мiнск -1. У маi 1962 г. Iнстытут фiзiкi АН БССР запуiiСЮ атамны рэактар (п. Сосны, пад Мiнскам).
На працягу 1950-1960-х гг. былi створаны сотнi комплексна механiзаваных i аСЮтаматызаваных участкаСЮ. У 1970-1980-я гг. БССР ужо набыла трывалую славу флагмана прыборабудавання (Агат, завод iмя С. Арджанiкiдзе), электронiкi (РЖнтэграл), радыёэлектронiкi (Га-рызонт). Асаблiвых поспехаСЮ дасягнула хiмiзацыя народнай гаспа-даркi. Так, на базе Старобiнскага радовiшча быСЮ створаны калiйны камбiнат, здольны задавальняць 40 % агульнасаюзных патрэб у калiй-ных угнаеннях. У 1963 г. пачаСЮ дзейнiчаць Полацкi нафтаперапрацоСЮ-чы i Гомельскi суперфасфатны заводы, Гродзенскi азотнатукавы кам-бiнат. У 1960 г. былi пракладзены газаправоды Дашава-Мiнск, Шчор-сы-Гомель, што забяспечыла палiвам 11 прамысловых цэнтраСЮ рэспублiкi. У 1964 г. у раёне Рэчыцы пачало распрацоСЮвацца прамысло-вае радовiшча нафты. За 19611970 гг. абём хiмiчнай i нафтахiмiчнай прамысловаii павялiчыСЮся больш чым у пяць разоСЮ.
У многiм таму, што на мяжы 19601970-х гг. эканомiка БССР дасягнула свайго вышэйшага СЮзроСЮню, паспрыяла беларуская навука. Варта адзначыць, што i беларускае кiраСЮнiцтва на чале з П. Машэравым аказвала ёй значную СЮвагу. АН БССР iстотна павялiчвала свае магчымаii па каардынацыi СЮкаранення дасягненняСЮ НТР у вытворчаiь. За 1970-1980 гг. да 21 яе iнстытута дадалося яшчэ 10, а таксама канструктарская i вопытна-эксперыментальная база.
Разам з тым пры павелiчэннi прыросту прамысловай вытворчаii амаль на 80% прадукцыйнаiь працы як асноСЮны паказчык прагрэсу вырас толькi на 39 %. З гэтай нагоды на ХХРЖV зездзе КПСС гавары-лася аб патрэбе iнтэнсiфiкацыi i паскарэння навукова-тэхнiчнага пра-грэсу. Заклiк старшынi зезда арганiчна спалучаць дасягненнi наву-кова-тэхнiчнай рэвалюцыi з перавагамi сацыялiзма мог азначаць, што пад апошнiмi варта мець на СЮвазе тое ж дырэктыСЮнае планаванне гаспадаркi, цэнтралiзацыю рэсурсаСЮ, сацыялiстычнае спаборнiцтва. РЖ нарэшце, унiверсальным сродкам рашэння СЮсiх эканамiчных i сацы-яльных праблем абвяшчалася павышэнне кiруючай ролi партыi.
На справе спроба СЮкаранення дасягненняСЮ НТР у вытворчую сферу пры iснуючай камандна-адмiнiстрацыйнай сiстэме СЮжо давала збоi. На Пленумах ЦК i зездах КПСС сталi гаварыць аб заганнаii трады-цыйных экстэнсiСЮных фактараСЮ росту народнай гаспадаркi, але рашэн-не праблемы бачылася толькi СЮ апрабаваных метадах. Таму дзесятая (1976-1980) пяцiгодка так i не зрабiлася пяцiгодкай эфектыСЮнаii i якаii, а новая, адзiнаццатая (1981-1985), як i СЮсе папярэднiя, выкон-валася па-ранейшаму на экстэнсiСЮнай аснове. Укараненне сродкаСЮ ме-ханiзацыi i аСЮтаматызацыi адбывалася са значным спазненнем. Разам з перадавым узроСЮнем развiцця ВПК захоСЮвалiся застарэлыя тэхналогii i абсталяванне СЮ мностве iншых галiн.
У той час, як на Захадзе вынаходнiцтва робататэхнiкi, мiкрапрацэсараСЮ, кампютарных тэхналогiй, касмiчнай сувязi i iнш. стварыла матэрыяльна-тэхнiчны падмурак для постiндустрыяльнага (iнфармацый-нага) грамадства, у СССР, у тым лiку БССР да сярэдзiны 1980-х гг. ручной працай былi заняты трэцяя частка рабочых у прамысловаii, больш паловы у будаСЮнiцтве, тры чвэрцi у сельскай гаспадарцы, усяго каля 50 млн працоСЮных.
Партыйна-савецкаму кiраСЮнiцтву не СЮдалося пераадолець супярэчнаii памiж новымi магчымаiямi у развiццi прамысловаii, якiя адкрываСЮ НТП, i cастарэлымi адмiнiстрацыйна-каманднымi формамi i метадамi кiравання, практыкай суцэльнай рэгламентацыi дзейнаii усiх прадпрыемстваСЮ. Яно не здолела своечасова вызначыць перспектыСЮ развiцця навукi i тэхнiкi на новым этапе НТР, не прыняла захадаСЮ па рэарганiзацыi гаспадарчага механiзму для таго, каб вывеii эканомiку краiны з застою i надаць ёй новы iмпульс да развiцця.
5. Прычыны паступовага запаволення тэмпаСЮ эканамiчнага росту i СЮзнiкнення цяжкаiяСЮ у сацыяльнай сферы
Паступовае запаволенне тэмпаСЮ росту эканомiкi было абумоСЮлена экстэнсiСЮным шляхам яе развiцця, панаваннем адмiнiстрацыйна-каманднай сiстэмай, унутры- i знешнепалiтычнымi фактарамi. Сацыялiстычная сiстэма гаспадарання з манаполiяй на дзяржаСЮную СЮлас-наiь, адмiнiстрацыйна-каманднымi метадамi кiравання, дырэктыСЮ-ным планаваннем i размеркаваннем прывялi да таго, што СЮ СССР адбылося адчужэнне працоСЮных ад сродкаСЮ вытворчаii, адсюль узнiкненне iх абыякаваii i незацiкаСЮленаii СЮ вынiках сваёй працы.