Асаблівасці фарміравання беларускай нацыi
Информация - История
Другие материалы по предмету История
° пераведзена на рускую мову навучання. Вышэйшыя навучальныя установы i беларускамоны друк адсутнiчалi. Выкарыстанне беларускай мовы не дапускалася нi школе, нi дзяржаных установах, нi друку, за выключэннем толькi этнаграфiчных публiкацый. прычым i настанiк, i правасланы святар, i дзяржаны чынонiк, i афiцыйная газета настойлiва i паслядона даказвалi беларусам, што яны рускiя i не маюць нiякiх адрознення, акрамя лакальна-дыялектных. Адпаведным чынам пiсалася i беларуская гiсторыя.
З пачатку XIX ст. адбываецца станаленне новай беларускай лiтаратурнай мовы. Асаблiвасцю гэтага працэсу была адсутнасць пераемнасц яе з пiсьмовай старабеларускай мовай i складванне на народна-гутарковай аснове. Гэты працэс бы больш працяглым, чым у сербскага, харвацкага, славенскага, украiнскага народа. Фармiраванне лiтаратурнай мовы гэты час адбывалася пераважна жанрах мастацкай лiтаратуры i публiцыстыкi. Пiсьменнiкi арыентавалiся на свае родныя гаворкi. Гэта не дазваляла развiваць усебакова яе слонiк, у якiм, акрамя сло, звязаных з паняццямi штодзённага побыту, iншыя пласты лексiкi былi развiты слаба. Не далi жаданых вынiка i спробы скласцi граматыку i правапiс беларускай мовы, якiя пачалi рабiцца з сярэдзiны XIX ст. Граматыкi П.Шпiлескага 1846 г. i К. Нядзвецкага 1854 г. засталiся у рукапiсах. У 1862 г. у Варшаве мiнскi маршалак А.Аскерка выда беларускi лемантар (буквар). Першай друкаванай кнiгай на новай беларускай мове была кнiга рэлiгiйнага зместу “Кароткi збор хрысцiянскай навукi” (Вiльня, 1835). Пры друкаваннi беларускiх выдання выкарыстовалася пераважна лацiнка. Гэтай графiкай былi надрукаваны творы В.Дунiна-Марцiнкевiча, Ф.Багушэвiча, газета “Мужыцкая прада”, гутарка “Дзядзька Антон ... ” i iнш. У канцы XIX ст. лацiнку паступова пачала выцясняць кiрылiца. пасля вядзення закона аб свабодзе друку 1905 г. i зялення беларускiх легальных выдання, асаблiва “Нашай нiвы”, фармiраванне лiтаратурнай мовы, выпрацока яе навуковай тэрмiналогii пайшлi хучэй. Гэтаму садзейнiчала i выданне фундаментальнай працы Я. Карскага “Беларусы” (т.1-3, 1903-1922), артыкула М. Донар-Запольскага i iнш. У 1908-1910 гг. былi спробы стварэння прыватных беларускiх школ.
З працэсам фармiравання беларускай нацыi звязана развiццё культуры Беларусi, яго характар i накiрунак. Беларуская плынь у прафесiйнай культуры Беларусi зрасла ад эпiзадычных зя першай палове XIX ст. да заважнага, шматграннай струменю на пачатку ХХ ст. Беларускi этнiчны i культурна-нацыянальны працэсы развiвалiся непарына, у цесным узаемадзеяннi.
Беларускiя гiсторыкi, этнографы i канцы ХХ ст. яшчэ спрачаюцца аб характары, ступенi завершанасцi працэса станалення беларускай нацыi, выказваюць часам прынцыповыя сумненнi, але пакiдаюць па-за вагай дэталёвы i сурёзны аналiз азначанага працэса. Аднак застаецца аксiёмай, што пачатку ХХ ст. ступень этнiчнай кансалiдацыi, узровень развiцця нацыянальнай самасвядосмасцi, нацыянальна-культурнага руху беларуса, фармiраванне адзiнага эканамiчнага рэгiёну Беларусi са сваiмi адметнымi рысамi выйшла на якасна новы зровень, якi прынцыпова адрознiваецца ад папярэднiх этапа станалення беларускай этнiчнай супольнасцi. Такiм чынам, усё гэта дае падставы меркаваць, што у пачатку ХХ ст. беларусы сталi маладой нацыяй, поруч з лiтоцамi, украiнцамi, латышамi i iнш.
Спіс крыніц і літаратуры
- Беларусы: У 8 т. Т.3. Гісторыя этналагічнага вывучэння. Мн., 1999.
- Каспяровіч Г.І., Бялкоўская Н.Г. Асноўныя тэндэнцыі і асаблівасці этнадэмаграфічных працэсаў ў гарадах Беларусі // Весці НАН Беларусі. Сер. гуманіт. Навук. 2000. №2. С. 73-78.
- Каханоўскі Г.А. Археалогія і гістарычнае краязнаўства Беларусі ў XVI XIX ст. Мн., 1984.
- Скарабагатаў В. Зайгралi спадчынныя куранты. Мн., 1998.
- Хрестоматия по истории Белоруссии. С древнейших времен до 1917 г. Мн., 1977.
- Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 2. XIX- XX стагоддзі: Курс лекцый / П. І. Брыгадзін. Мн.: РІВШ БДУ, 2002.
- Нарысы гiсторыi Беларусi частка 2. М.П. Касцюк i iнш. Мн., 1995.
- Лыч Л.М. Беларуская нацыя i мова. Мн., 1994.