Паўстанне К. Каліноўскага 1863 г.
Информация - История
Другие материалы по предмету История
° дзеяння пастанца не было, адсутнiчалi заемадзеянне i заемадапамога памiж атрадамi. Частка iх была знiшчана царскiмi войскамi яшчэ на стадыi фармiравання, iншыя бяздзейнiчалi, не хапала зброi i г.д. Найбольшага поспеху дамогся атрад Л. Звяждоскага, якi ноч на 24 красавiка захапi г. Горкi. Яго падтрымалi студэнты Горы-Горацкага земляробчага iнстытута. Атрад захапi зброю, грошы i днем пакiну горад. Пазней з-за дапамогi студэнта пастанцам бы зачынены Горы-Горацкi iнстытут.
На тэрыторыi Вiцебскай, мiнскай i магiлескай губерня пастанне не атрымала развiцця. Да канца вясны на сходзе Беларусi яно было задушана. Толькi Гродзенскай губернi пастанцы працягвалi парта супрацiляцца. Найбольш буйныя сутычкi адбылiся каля мястэчка Мiлавiды Слонiмскага павета, дзе да 20 мая сабралася некалькi атрада пастанца усяго каля 800 чалавек. Супраць iх было накiравана 5 рот салдата з гарматамi. Першы бой адбыўся 21 мая і працягваўся некалькi гадзiн. Урадавыя войскi не здолелi зяць лагер i вымушаны былi адступiць з вялiкiмi стратамi. На наступны дзень, ноччу, пастанцы непрыметна пакiнулi лагер. Пастанцы Гродзенскай губернi карысталiся спачуваннем сялян, дзейнiчалi пераважна дробнымi атрадамi, часта былi нялонымi для радавых войска.
Вясной 1863 г. назiрася найвышэйшы здым пастання Беларусi i Лiтве. Але, нягледзячы на асобныя поспехi, пастанцы нiдзе не атрымалi рашучай перамогi. Яны перайшлi да тактыкi пазбягання адкрытых баё з працiнiкам. Пастанне атрымала шырокi рэзананс у Еропе i расii. Многiя расiйскiя афiцэры i салдаты перайшлi на бок пастанца, рэвалюцыянеры спрабавалi пашырыць узброеную барацьбу на цэнтральныя расiйскiя губернi, але нядала.
Сярод кiранiко пастання адсутнiчала адзiнства, разгарнулася барацьба за ладу. "Белыя", не жадаючы страчваць iнiцыятыву, усталявал кантроль над ЦНК, а затым пастаралiся адхiлiць "чырвоных" на чале з К.Калiноскiм, ад кiранiцтва пастаннем на Беларусi i Лiтве. У Вiльнi "белымi" пры падтрымцы прадстанiка Варшавы у ЛПК Н.Дзюлерана бы створаны Аддзел кiравання правiнцыямi Лiтвы, якi варшаскi цэнтр прызна азiным кiруючым органам на Беларусi i Лiтве. ЛПК бы распушчаны. К.Калiноскi, радыкалiзм i атарытэт якога не задавальня "белых", бы адхiлены ад кiранiцтва i накiраваны пастанцкiм камiсарам у Гродзенскую губерню. Тут К.Калiноскi разгарну бурную дзейнасць па пашырэннi пастання i прыцягненнi на свой бок сялян.
Аддзел кiравання правiнцыямi Лiтвы iмкнуся паралiзаваць мерапрыемствы "чырвоных". У склад мясцовых пастанцкiх органа былi ведзены прыхiльнiкi "белых". Частка дзельнiка патрыятычнага руху не была гатова весцi самаахвярную барацьбу. для iх больш прыцягальнай была рамантыка, жаданне заняць пасады рэвалюцыйных органах улады. Удзельнiкi у пастанцкай адмiнiстарацыi амаль ранялiся колькасцi змагаро у пастанцкiх атрадах.
Расiйскiм урадам былi кiнуты буйныя сiлы для падалення пастання. У маi 1863 г. замест лiберальнага У.I.Назiмава вiленскiм генерал-губернатарам з неабмежаванымi панамоцтвамi бы прызначаны М.М.Мураё, якi атрыма прозвiшча "вешальнiк" за бязлiтасную расправу над удзельнiкамi пастання. З яго прыездам змацнiлiся рэпрэсii, пачалося публiчнае пакаранне смерцю пастанца, масавымi сталi высылкi без суда. Паралельна М.Мураё праве шэраг мерапрыемства, якiя павiнны былi перацягнуць сялян на бок урада. Рэалізаваны былі значныя змены ва ўмовах адмены прыгоннага права ў беларускіх і літоўскіх губернях. Мясцовым органам улады было забаронена выкарыстоваць супраць сялян узброеную сiлу. Сялян сталi запрашаць да нагляду за "польскiмi" памешчыкамi, пастанцамi. Маёмасць рэпрэсiраваных змагаро часткова перадавалася сялянам. Была разгорнута эфектыная антыпастанцкая прапаганда.
У сваю чаргу кiранiцтва пастаннем не зрабiла рэальных крока у бок сялянства з мэтай прыцягнуць яго шэрагi змагаро. па сацыяльнаму складу дзельнiка пастанне было шляхецкiм. Сяляне не прынялi актынага дзелу ва зброенай барацьбе. Iх было толькi 18 % сярод пастанца i гэта пераважна дзяржаныя сяляне.
У чэрвенi 1863 г. былi арыштаваны многiя члены Аддзела кiравання правiнцыямi Лiтвы, некаторыя пакiнулi свае пасады i эмiгрыравалi. У склад Аддзела былi ведзены К.калiноскi i I.Малахоскi. Кiранiцтва пастаннем зно перайшло рукi "чырвоных". Прыхiльнiкамi К.калноскага бы створаны падпольны рад "Лiтоска-Беларускi чырвоны жонд". Яго мэтай стала спроба адрадзiць пастанне. У мясцовыя пастанцкiя арганiзацыi былi прызначаны новыя кiранiкi, але рэальных поспеха дасягнуць не далося. У канцы жнiня 1863 г. Варшаскае кiранiцтва прыняло рашэнне аб спыненнi ваенных дзеяння. Асобныя пастанцы на Беларусi працягвалi барацьбу яшчэ восенню 1863 г. Летам 1864 г. была лiквiдавана апошняя пастанцкая арганiзацыя Навагрудскiм павеце.
К.Калiноскi планава зно узняць пастанне вясной 1864 г., але студзенi ён бы арыштаваны; сакавiку пакараны смерцю на Лукiшскай плошчы Вiльнi. Знаходзячыся турме, К.Калiноскi напiса i перада на волю "Лiсты з-пад шыбеннiцы". Гэты дакумент уяля сабой палiтычны запавет беларускаму народу, у якiм крытыкавалася русiфiкатарская палiтыка Беларусi. Сялян К.Калiноскi заклiка адстойваць свае правы, прычым любымi сродкамi.
Удзельнiкi пастання падверглiся жорсткiм рэпрэсiям. Маёмасць iх была канфiскавана цi знiшчана. Маёнткi памешчыка удзельнiка пастання забiралiся казну i на iльготных умовах прадавалiся выхадцам з цэнтральных губерня. Чынонiкi мясцовага паходжання былi звольнены са сваiх пасада. На тэрыторыi Беларусi i Лiтвы па афiцыйных звестках было пакарана смерцю 128 пастанца, больш 850 чалавек накiравана на катаргу, каля 12,5 тысяч чалавек высланы за межы Беларусi. М