Книги по разным темам Pages:     | 1 |   ...   | 152 | 153 | 154 | 155 |

Цемра тут закон права [4, с. 74] Это начало до сотворения космоса, хтоническое, пракосмическое начало - то, куда попадает герой в перипетиях своего сознания. Этот эффект усиливается введением в поэме Я. Купалы образов обломков замка и привидений. На значимость мифологемы Хаоса указывает белорусская ученая Т.И. Шамякина: л...большасць флосафав Грэцы класчнага перыяду чыл Хаос бязладдзем, неарганзаванай матэрыяй, змяшэннем розных яе формавЕ Тут да месца будзе вспомнць, што в час агон Рымскай мперы Хаос атаясамлвал з Адам, падземным царствам памрлых, бачыл в м тую страшэнную бездань, у якой разбураюцца все формы, зншчаецца вс жывое [6, с. 41].

Другим архетипическим символом является пожар, метасимвол мирового пожара.

Сцена пожара напоминает фрагмент из Мастера и Маргариты М.А. Булгакова, когда огонь выполняет очистительную функцию. Однако в произведении Сон на кургане пожар выполняет скорее экзистенциальную функцию - он способствует обнаружению истинной сущности персонажей, избавлению от всего наносного. Здесь следует отметить, что разрушение огнем в мифологической картине мира является разрушением Космоса как структурированного бытия. В разделе Пажарышча наиболее полно проявлены экзистенциальные модусы - горе, тоска и отчаяние. Этот раздел больше всего проникнут драматизмом и абсурдностью бытия. Анализируя произведение Я. Купалы, можно утверждать, что главный герой произведения воплощает мифологему вечного скитальца. Завершающим аккордом драмы Сон на кургане является попытка смерти Сама, воплощающая идею перманентного страдания. Это можно считать эпилогом драмы.

Работа подготовлена при поддержке Белорусского республиканского фонда фундаментальных исследований, договор № Г11МЦ131 от 15.04.2011 г.

итература 1. Брод, М. Франц Кафка. Биография // Звезда. - 1997. - № 6. - С. 118Ц151.

2. Карельский, А. Лекция о творчестве Франца Кафки // Иностранная литература. - 1995. - № 8. - С. 241Ц3. Кафка, Ф. Из разговоров Г. Яноуха с Ф. Кафкой. - М., 1991.

4. Купала, Я. Сон на ургане // Драматычныя творы. - Мнск, 1961. - С. 41Ц127.

5. Манн, Т. В честь поэта // Нева. - 1993. - № 7. - С. 254Ц259.

6. Шамякна, Т.. Мфалогя Беларус. - Мнск, 2000.

7. Шарп, Д. Незримый ворон: Конфликт и трансформация в жизни Ф. Кафки. - Воронеж, 1994.

8. Коваленко, В. Белорусская литература // Фундаментальная электронная библиотека [Электронный ресурс]. - Режим доступа feb/ ivl/ vl8/ vl8Ц1332.htm. - Дата доступа: 01.06.2011.

КАНЦЭПЦЫЯ ЛРЫЧНАЙ СВЯДОМАСЦ б ПАЭЗ СЯРГЕЯ ХМАРЫ АНАТОЛЯ БЯРОЗК ЗАХОДНЕБЕЛАРУСКАГА ПЕРЫЯДУ М.У. Мкулч Творчасць Сяргея Хмары Анатоля Бярозк зТявляецца дужа паказальнай у плане разумення тых працэсав, якя адбывался в паэз Заходняй Беларус (1921Ц1939). Гэтыя паэты належал да розных, нават супрацьлеглых дэйна-палтычных сл грамадскх рухав, прытрымлвался розных мастацкх канцэпцый стылявых прыярытэтав.

Творчасць С. Хмары (сапр. прозвшча - Сняк) (1905Ц1992) разввала рэвалюцыйную ню рамантычнай стылявой плын заходнебеларускай паэз. Яе прадставнк раскрывал свет рэвалюцыйнага падполля, партызанскага змагання, турэмнай нявол з яго высокай герокай ахвярнасцю, шматлкм нягодам выпрабаванням. Яны сцвярджал тыя сувяз, якя паядноввал чалавека калектыв, рэвалюцыянера-падпольшчыка шырокае сацыяльнае асяроддзе, народныя масы. Рэвалюцыйныя рамантык культывавал валявую актывнасць герока-рамантычнай асобы, уславлял павнату яе быцця праз радыкальныя сацыяльнамаральныя перавтварэнн, дэ сусветнай рэвалюцы.

С. Хмара востра адчував дысгармоню драматызм, складанасц супярэчнасц заходнебеларускх грамадска-сацыяльных адносн, заснаваных на несправядлвасц прыгнце, мкненн польскх уладных структур чыновнцтва да квдацы беларускай нацыянальнай автэнтычнасц. Мяркуючы па зборнку Журавлным шляхам (1939), а таксама вершах, дасланых у вленскя перыдык, якя в яго не ввайшл, паэт распрацоввав традыцыйныя для нашай таратуры матывы гаротнага жыцця селянна, яго адвечных нястач, занядбанасц беспрасвецця, цяжкой, знясльваючай паднявольнай працы, турэмных пакут, няшчаснага народнага су-нядол. З-пад яго пяра павставал рычныя малюнк дапамог вясковцав сямТ астрожнка (Талака), страйку рабочых (Акупацыя), вулчнай масовкдэманстрацы (Элегя).

Як вядома, у асобе С. Хмары сумяшчался якасц паэта, мастака слова грамадскакультурнага дзеяча. Ён працавав нструктарам Таварыства беларускай школы, быв падключаны да арганзацы нзавых гуртков ТБШ Грамады, зТявлявся прыхльнкам левага крыла народна-вызваленчага руху, па словах А. Клмовча, належав лу той час да групы "паступовых", г.зн. камунстых тых, хто за м шов (сьведама ц нясьведама)Е [1, арк. 311]. Паэт арыштоввався знявольвався в турму, быв вязнем канцлагера Картуз-Бяроза.

Творы С. Хмары повняцца пачуццм духовнага сацыяльнага незадавальнення пратэсту. Лрычны герой паэта хацев выйсц за межы грамадска-сацыяльнай абумовленасц зададзенасц, пераадолець вострыя жыццвыя праблемы супярэчнасц, вырвацца за дн нашы цмныя в сня-блактную дальЕ (У горадзе). Аналзуючы кнгу С. Хмары Журавлным шляхам, Р. Бярозкн абгрунтавана падкрэслвав: Ус лепшае, што сць у зборнку, звязана з нтанацыяй барацьбы, з настроем радаснага прадчування надзе [2, с. 3]. Паэтыку С. Хмары вызначал вобразы буры-навальнцы, шляху, вхурнага часу, што Жмен дзн буйных калосься "в вр кдав сьцявшы, велчных барацьбтов, якя горда шл пад скрып перакладзнЕ стаЕ Грудз ранячы аб скалы, сонца, сонца здабывал (Жмен дзн буйных калоссяЕ).

Трэба - голавы зложым; - трэба - целам, касьцьм! Шлях бяздоньням праложым.

Нам палаць, а ня цьмць! [3, с. 19] Якраз дадзенай асаблвасцю быв абумовлены псевданм паэта, як, па яго словах з автабяграф, гневу народнага Хмарай хацев быць, навальнцаю, пярунам ворагав бць [4, с. 167].

У адрозненне ад С. Хмары, А. Бярозка (сапр. - Мацей Смаршчок) (1915Ц2008) працавав у рэчышчы духовна-рацыянальнай стылявой плын. Падпарадковваючыся таямнчым законам звышсвядомай сферы натхнення нтуцы, яе прадставнк мкнулся пераадолець аспекты рацыянальнай логк разумовых ведав, знешнюю абалонку эмпрычнай рэчаснасц, выйсц за межы канкрэтна-гстарычнага часу геаграфчнай прасторы, усталяваных адносн памж зТявам прадметам, пазнаць загадкавыя працэсы пазамежнага, асаблвасц свабоднай, дасканалай вечнай красы гармон. Далучаючыся да дэальнай субстанцы, усеагульнага адзнства сэнсу быцця свету, яны тым самым насычался трансцэндэнтным зместававтваральным слам сэнсавобразам, глыбокм асацыятывным мпульсам мастацкага мыслення, дасягал саправднага душэвнага прасвятлення азарэння.

Гэта была паэзя не адмаблзавана-дзрзкх вывадав заключэнняв, не гарачкавата-палкх лозунгав заклкав, а нявловных, ммалтных адчуванняв, нязмушанага, часта выпадковага назрання, няпэвных, хсткх уявленняв, тонкх намкав, трымтлвых сумненняв, нечаканага настрою, невыразных спантанных перажыванняв.

А. Бярозка быв звернуты да выявлення духовна-эстэтычнага, пачуццвага, псхалагчнага зместу жыцця прыроды, грамадства чалавека, шматлкх сувязей дачыненняв, якя раскрывал х узаемадзеянне. Чытаючы зборнк паэта Адзнаццаць вершав (1989), бачыш:

яго найперш цкавла внутранае напавненне працэсав фактав, той унверсальны безумовны пачатак, што вызначав функцыянаванне всяго жывога нежывога на зямл. Мастацкую стылстыку А. Бярозк вызначал змрочна-тужлвыя думы-мары, вобразы туману, як разаслався над соннай зямлю, цмнай ночк, што завесай густою Павзе праз папары, луг, сенажаць... (Туман разаслався над соннай зямлю...), навслай заслонаю мавклвай мглы, патухлых мрояв надзей (Заснула ноч. Павсл цха зоры...), цмных дум, што кружацца вараньнм над галавою (Ты сустрэнь мяне, о поле, шыр-прасторам...). Лрычнае перажыванне паэта было насычана падкрэсленым драматычным зместам. Яго рух забяспечвався цкавым формам спалучэння асабстага, малога грамадскага, вялкага, прыроднага сацыяльнага, рэалстычнага, прадметна-рэчывнага абстрактнага, ншасказальнага, алегарычна-смвалчнага.

Автар арыентавався на мастацк вопыт М. Багдановча Н. Арсенневай, праз рэфлексвную мнорнасць тужлвую самоту сцвярджав мкненне да прыгожага гарманчнага, дасканалага вечнага. Ён уславляв красу хараство, чыстае, светлае, высакароднае в жыцц прыроды грамадства, сведчыв эстэтызацыю зТяв працэсав навакольнага свету, вытанчанасць перажыванняв, рычную пранкннасць пяшчотнасць тонав. Краса чуласць, безабароннасць пяшчота был прытоены в самм псевданме паэта. Думаецца, зусм нездарма мы сустракаем у ягоных вершах вобразы пахленых над соннаю нвай бяроз-срот, што вецьцем чуткм сплялся (Ноч дзе...), жаллвых бяроз, на якх Белай наквецьцю павсла зма (Зма) нш.

А. Бярозка быв звернуты в сферу метафзчнага, дэальных сутнасцей, да безумовнага, абсалютнага пачатку, яго духовна-маральны свет, мастацкя пошук апладнялся падтрымлвался рэлгйна-хрысцянскм каштовнасцям прынцыпам. Паэт быв перакананы в тым, што вс матэрыяльнае мкнецца да сувяз абТяднання з духовным, малое, недасканалае, часовае - з вялкм, дасканалым, вечным. Абсалютная сутнасць, Бог, - гэта вялкая, унверсальная сла, тая субстанцыя, якая вс в сабе втрымлвае, усм валодае вс вызначае. Для яе няма межав перашкод. Гэта мэта развцця любой зТявы працэса, усяго прыроднага гстарычнага руху вдасканалення. Бог супрацьстаць стых хаосу, граху насллю, забяспечвае парадак гармоню в свеце, арганзуе яго в адзнае цэлае на аснове высокага жыццядайнага пачатку, дабратворнага сэнсу. Дадзеная дэя знайшла адметную рэалзацыю в вершах А. Бярозк Адзнота, Ноч навсла над соннай зямлй..., Шумць Нман... нш.

Творчасць С. Хмары А. Бярозк выявляла розныя бак таратурна-мастацкага працэсу в Заходняй Беларус. Яна вызначалася натуральнасцю адчування зТяв падзей, непасрэднасцю думак перажыванняв героя была звернута да раскрыцця духовна-маральнага свету народа в адзн з самых складаных супярэчлвых перыядав яго жыццядзейнасц на шляху да дзяржавнасц суверэнтэту.

таратура 1. ЦНБ НАН Беларус, аддзел рэдкх кнг рукапсав. - Фонд 5. - Воп. 1. - Адз. зах. 1. Матэрыялы да бяграфчнага словнка дзеячов беларускай культуры нацыянальнага руху спс асоб, уключаных у картатэку / А. Клмовч.

2. Бярозкн, Г. Вершы Сяргея Хмары // ЛМ. - 1939. - 11 кастр. - С. 3.

3. Хмара, С. Журавлным шляхам: вершы. - Вльня, 1939.

4. Юрэвч, Л. Камэнтары: таратуразнавчыя артыкулы. - Мiнск, 1999.

СУАДНОСНЫ МФАЛАГЧНАГА МАСТАЦКАГА МЫСЛЕННЯ (НА ПРЫКЛАДЗЕ КАЗАК ГЕОРГЯ МАРЧУКА) Л.Ул. коннкава Напрыканцы ХХ стагоддзя в постмадэрнстычнай таратуры мфалагчная свядомасць кардынальна пераацэньваецца, страчвае асноватворную культурную ролю. У дадзены перыяд адбываецца яшчэ большая нтэграцыя мастацтва навук, фласоф, рэлг, мфалог. Гэта звязана з тым, што культура в канцэпцы постмадэрнзму становцца набыткам рэфлексруючага розуму.

Неамфалагчная свядомасць - уласцвасць мастацкай ментальнасц всяго ХХ стагоддзя. Ёй характэрна тое, што в рол мфа, як падсвечвае сюжэт, пачынае выступаць не тольк мфалогя вусная народная творчасць (у вузкм сэнсе), але гстарычныя паданн, бытавая мфалогя, гсторыка-культурная рэальнасць мнулых часов, вядомыя невядомыя мастацкя тэксты мнулага.

Мф - своеасаблвая мова, што апсвае рэал, якя знаходзяцца па-за вспрыманнем нашым пачуццям. Ён запавняе мяжу памж вобразам падсвядомасц мовай логк [3, с. 14]. Мф лу найбольшай ступен раскрывае таямнцу Прыроды, стасунк чалавека прыроды, н нагадвае пра мстычнае в свеце, пра касмчныя загадк [3, с. 322].

Вусная народная творчасць становцца в творчасц Георгя Марчука арсеналам унверсальных псхалагчных фласофскх мадэляв. Псьменнк не тольк запазычвае, але стварае власныя сюжэты, дапавняе мадэрнзуе вобразы фальклору. Прывабнасць творчасц Георгя Васльевча для дзяцей заключаецца в парадаксальным злучэнн старога новага, у акумулраванн традыцыйнага наватарскага.

Вядомая даследчыца мфалог Т. . Шамякна в свай кнзе Мфалогя беларуская таратура адзначае, што стотны вплыв на таратуру пачатку ХХ стагоддзя аказал дэ Уладзмра Салавва. На думку У. Салавва, чалавек - пасрэднк памж Богам матэрыяльным быццм. Яго задача - "збранне сусвету" [3, с. 322]. У аснову свай фласоф расйск навуковец паклав вучэнне пра Сафю, Душу Свету, Мудрасць Бога. Яна - Душа Свету - выявляецца в канкрэтных мастацкх творах" [3, с. 322]. Акрамя гэтага мы можам назраць адбтк вздзеяння У. Салавва на беларускую таратуру 2-й паловы ХХ стагоддзя (навэлы казк Г. Марчука). Гэта выявлася в падабенстве фласофскх поглядав абодвух автарав.

Для У. Салавва снуюць два светы - свет Часу свет Вечнасц. Першы - свет ха, друг - дабра. Знайсц выхад з Часу в Вечнасць - задача чалавека. Перамагчы Час, каб ус стала Вечнасцю, - мэта касмчнага працэсу. в Часе, в Вечнасц Дабро Лха суснуюць у стане пастаяннай барацьбы. Кал в Часе перамагае Дабро, узнкае Прыгажосць. Першым праявленнем яе павстае Прырода, у якой - водблск Вечнасц [3, с. 322]. Такую барацьбу мы назраем у большасць казак Г. Марчука (Чужое багацце, Каваль Слуян злы дух, Мядзведзь, Дзкая груша нш.).

У першых двух казках пасля всх прыгод выпрабаванняв герояв мы якраз назраем перамогу Дабра, якая выявляецца праз прыгажосць красаванне Прыроды: Етрава выпраставалася, ажыла, зазелянела [2, с. 16], Добры дождж апырскав зямлю, сонца выйшла з-за хмар. Усе жывое жыццю радуецца [2, с. 16] (Чужое багацце); Пасля пасадзл Слуян з Багуславай яблыньку, Карова грушу, Конь слву, Каза вшню, Авечка абрыкос. вырас цудовны сад. Ён дагэтуль дае плады. Кал ты, юны дружа, трапш аднойчы в вску да Слуяна, ты пабачыш гэты сад, а мажлва, сустрэнеш герояв гэтай казк - яны жывуць там светла радасна [2, с. 29] (Каваль Слуян злы дух).

Жанр казк дае вялкя магчымасц псьменнку, што адлюстроввае рэчаснасць праз прызму фантаз, выдумк, фальклорнай умовнасц заключае пры гэтым у змесце твора дыдактыка-павучальны сэнс. Вызначальная рыса жанру - наявнасць фантаз, мастацкай выдумк, якая, адначасова, гстарычна абумовлена па-рознаму выявляецца в розных казках, але завсды прама ц вскосна звязана з жыццм, з пануючым на пэвным гстарычным этапе светапоглядам, сацыяльным маральна-этычным дэалам нормам [1, с. 606].

Pages:     | 1 |   ...   | 152 | 153 | 154 | 155 |    Книги по разным темам