Средневековые города на участке Великого Шелкового пути от Тараза до Аспары 07. 00. 06 археология
| Вид материала | Автореферат |
- Воссоединение Запада и Востока восстановление Великого Шёлкового Пути, 12.45kb.
- Программа 6-го Форума мэров городов Шелкового Пути «Великий шелковый путь: Грозненская, 143.91kb.
- Ростовская область покажет в Индии маршрут "Шелкового пути", 55.93kb.
- Центральная азия и европейский союз, 228.32kb.
- Великий Шелковый путь, 22.06kb.
- Экзаменационные вопросы по предмету Библейская археология, 39.81kb.
- Комментарий к работе В. В. Напольских, 121.15kb.
- Качество и плотность путей, 150.1kb.
- Археология знания, 3058.06kb.
- Великого Новгорода «Красная Изба», 45.59kb.
1 2
СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ
1 Лерх П.П. Археологическая поездка в Туркестанский край в 1867 г. СПб., 1870. - С. 38-39.
2 Иванов Д. По поводу некоторых тюркских древностей – ИРГО, 1886. - Т.XXI. - С. 162-163.
3 Бартольд В.В. Отчет о поездке в Среднюю Азию с научной целью 1893 – 1894 г.г. // Сочинения. – Москва: Наука, 1966. – Т.IV. – С. 21-28.
4 Петровский Н. Путеводитель по Средней Азии от Баку до Ташкента в археологическом и историческом отношении, Д.И. Эварницкого. (Библиографическая заметка) // ТВ – 1893. - № 76. - С. 19; Петровский Н. Древние арабские дорожники по Средне-Азиатским местностям, входящим в настоящее время в состав русских владений. Пособие для разыскания древних путей и местностей. – Ташкент, 1894. – 60 с.
5 Каллаур В.А. Древности Аулиеатинского уезда // ПТКЛА, I. – Ташкент, 1896. – Протокол заселения 26 февраля 1896 г. – С. 12-14.
6 Тынышпаев М. Следы древних городов, крепостей, курганов Сыр-Дарьинской и Джетысуйской губернях. Доклад на заседании секции этнографии и археологии Среднеазиатского ОГРГО 18/П-1927. – С. 26-28.
7 Бернштам А.Н. Некоторые итоги археологических работ в Жетысу. КСИИМК, 1946. - Вып.13. – С. 110-118.
8 Пацевич Г.И. Раскопки на территории древнего городища Тараза в 1940 г. // Труды ИИАЭ АН КазССР, 1956. - Т.I. Археология. – С. 73-86.
9 Сенигова Т.Н. К генезису культуры Жетысу // Вестник АН КазССР. -1966. – С. 97-102.
10 Байпаков К.М. Раскопки раннесредневекового мастерской в Жетысу // Вестник АН КазССР. - 1964. - №7. – 17 с.
11 Алипчеев С., Байбосынов К. Свод памятников истории и культуры Джамбулской области. - Джамбул. - 1982. – 24 с.
12 Елеуов М. К вопросу о системе обороны раннесредневековых городов и поселений Чуйской долины //Средневековые города Южного Казахстана. - Алма-Ата, 1986. – С. 54-70.
13 Бартольд В.В. Сочинения. - 1966. - Т. IV. – 21 с.
14 Волин С. Сведения арабских источников XI-XVI вв. о долине реки Талас и смежных районах // Труды ИИАЭ АН КазССР. - 1960. - Т. 8. - 83 с.
15 Гафуров Б.Г. Таджики: Древнейшая, древняя и средневековая история. –М.: Наука, 1972. – 462 с.
16 Байпаков К.М., Григорьев Ф.П. О топографии городища Тараз. - Алматы. - 1999. – 64 с.
17 Байпаков К.М. Средневековые города Казахстана на Великом Шелковом Пути. - Алматы, 1998. – 114 с.
18 Нуржанов А.А. Археолого-архитектурные исследования городища Кулан // Древняя и средневековая урбанизация Евразии и возраст города Шымкент. Материалы Международной научно-практической конференции. 16 октября 2008 г. - Шымкент: Институт археологии им. А.Х. Маргулана, Южно-Казахстанский Государственный Университет им. М.О. Ауезова, 2008. – 157 с.
19 Распопова В.И. Гончарные изделия согдийцев Чуйской долины // Труды Киргизской археолого-этнографической экспедиции. - М., 1960. - Т.IV. – 161 с.
20 Тереножкин А.И. Согд и Чач // КСИИМК. - 1950. - Вып. XXXIII. - С.94-96.
21 Агеева Е.И., Пацевич Г.И. Из истории оседлых поселений и городов Южного Казахстана // Труды ИИАЭ АН КазССР. - 1958. - Т.V. – С. 157-187.
СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ ПО ТЕМЕ ДИССЕРТАЦИИ
Статьи в изданиях, рекомендованных Комитетом по контролю в сфере образования и науки МОН РК:
1 Археологические исследования на городище Луговое // Археологические исследования в Казахстане. Сб. науч. тр. - Алма-Ата: КазГПУ им. Абая. – 1992. – С. 43-50.
2 Дворцовое здание в пригороде городища Кулан // Вестник университета «Кайнар», 1997. - Вып I. – С. 72-76.
3 Терракотовые персонажи из городища Кулан // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. – Серия историческая. – 2003. – № 2 (29). – С. 115-118.
4 Технологические данные производства поливной керамики из городища Кулан // Вестник университета «Кайнар», 2004. – № 1. – С. 33-35.
5 Керамика средневекового городища Торткуль в Таласской долине // Известия МОН РК, НАН РК. – Сер.общ. наук. – 2006. - № 1 (252). – С. 77-85.
6 Исследование городища Мерке // Известия МОН РК, НАН РК. – Сер.общ. наук. – 2007. – № 1 (253). – С. 81-93 (соавт.: Д.А. Воякин, О.В. Кузнецова).
7 Социальная структура средневековых городов Чу-Таласского междуречья VII-XIII вв. // Казахская цивилизация, 2008. – № 4 (32). – С. 62-65.
8 Археологические раскопки городища Мерке в полевом сезоне 2007 г. // Известия МОН РК, НАН РК. – Сер.общ. наук. – 2008. - № 1 (254). – С. 165-171 (соавт.: О.В. Кузнецова).
9 Календарные праздники и обряды в эпоху древности и средневековья // Вестник КазНПУ им. Абая. – Сер. «Исторические и социально-политические науки». – 2009. - № 1 (20). – С. 92-95.
10 Ортағасырлық Ақтөбе қаласындағы шарап шеберханасы // Қазақстан Республикасы Ғылым Академиясының Хабарлары. – Қоғамдық ғылымдар сериясы. – 2009. – № 1 (268) – 99-105 б (телавтор: Ақымбек Е.Ш.).
11 Топография средневековых городов Чу-Таласского междуречья // Известия МОН РК, НАН РК. – Сер.общ. наук. – 2010. - № 1 (274). – С. 141-153.
Участия в конференциях:
12 Стеклянные изделия из средневекового городище Кулан // Материалы международных Бекмахановских чтений. - 21-22 май 2003 г. - Алматы, 2003. – С. 417-419.
13 Взаимодействие степных и оседлых цивилизаций в эпоху тюркских каганатов в Семиречье // Средневековая археология Евразийских степей. Материалы Учредительного съезда Международного конгресса. – 14-16 февраля 2007. - Казань: Институт археологии РАН РФ, 2007. - Том II. – C.115-120 (соавт.: Кузнецова О.В.).
14 Тюрко-согдийский комплекс в Семиречье // Международная научная конференция «Кадырбаевские чтения - 2007». - Актобе, 16-18 мая 2007. – С. 257-262 (соавт.: Кузнецова О.В.).
15 Комплекс поливной керамики Тараза X-XII вв. // «Поливная керамика Восточной Европы, Причерноморья и Средиземноморья в X-XVIII вв.». II Международная научная конференция. – Ялта: Институт археологии РАН РФ, Институт археологии НАН Украины, 19-23 ноября 2007. – С. 80-86 (соавт.: Кузнецова О.В.).
16 Археолого-архитектурные исследования городища Кулан // Древняя и средневековая урбанизация Евразии и возраст города Шымкент. Материалы Международной научно-практической конференции. - 16 октября 2008 г. - Шымкент: Институт археологии им. А.Х. Маргулана, Южно-Казахстанский Государственный Университет им. М.О. Ауезова, 2008. – С.157-165.
17 Города Запада Чуйской долины в эпоху тюркских каганатов (вопросы торговли и социальной структуры) // Тюркское историко-культурное наследие в Евразийском и Центрально-азиатском контексте. Материалы Международной Научно-практической конференции. - Алматы, КазНПУ им. Абая. - 29-30 апреля 2008. – С. 7-9.
18 Ортағасырлық Көл-Шөп (Өрнек) түркі ордасындағы мешіт: зерттеу нәтижелері // «Көшпенділер өркениетіндегі дала қалаларының орны» атты халықаралық ғылыми конференцияның материалдары. - Астана, 2 шілде 2008 ж. – 376-380-бб.
19 О топографии городища Кулан // Материалы Международной научной конференции. «Маргулановские чтения». - Петропавловск: Северо-Казахстанский Государственный Университет им. М.К. Козыбаева, 22-25 март 2009 г. – С. 172-177.
20 Археологические исследования караван-сарая Жамбылской области // Актуальные проблемы исторической науки Казахстана. Материалы Международной научно-практической конференции. - Алматы, 29-30 мая 2009 г. – С. 1003-1010 (соавт.: Ақымбек Е.Ш.).
21 Города Таласской долины в эпоху монгольской империи // Материалы научно-практической конференции «Идель-Алтай: истоки евразийской цивилизации» I Международного конгресса средневековой археологии евразийских степей. Тезисы докладов. Казань: Институт археологии РАН РФ, 7-11 декабря 2009. – С.181-183.
22 Великий Шелковый путь: от лазурита до великих географических открытий // Материалы межуниверситетской научной конференции «Великий Шелковый путь: Прошлое и настоящее». - 12 март 2009 г. - Алматы: КазНПУ им. Абая. - 2009. – С.15-20.
23 Морально-этические нормы и обычаи населения средневековых городов Семиречья // Материалы межуниверситетской научно-теоретической конференции. - Алматы: КазНПУ им Абая. - 11 декабря 2009 г. – С. 154-159. (соавт.: Тюзюльбаев Н.)
24 Памятники письменного наследия эпохи караханидов // Материалы научно-практической конференции: «Всемирная история: Проблемы исследования и преподавания». - Алматы, 12 март 2010 г. – С.431-433.
25 Средневековая мусульманская культовая архитектура Жетысу // Историко-культурное наследие Арало-Каспийского региона. Материалы II Международной научно-практической конференции. - Актау, 26-28 августа 2010. – С. 78-84.
Монографии:
26 Ұлы Жібек жолы және ортағасырлық Қазақстан. Монография. – Алматы: Қазақстан, 1992. – 208 б. (К. Байпақовпен авторлық бірлестікте).
27 Средневековый город Мирки. Монография. – Алматы: Мектеп, 2009. – 128 с. (соавт.: О.В.Кузнецова).
Другие издания:
28 Керамика из дворцового Комплекса объекта Луговое Г городища Кулан. // Археологические памятники на Великом Шелковом пути. - Алматы: АГУ им. Абая, 1993. – С.102-112.
29 Археологические исследования на городище Нижний Барсхан // Алаш. Историко-этнологический научный журнал. – 2006. - № 2(5). – С. 49-62.
30 Ортағасырлық Құлан сарайлары: археология жаңалықтары // Алаш. Тарихи-этнологиялық ғылыми журнал. – 2005. – № 3(3). – 49-53-бб. (К. Байпақовпен авторлық бірлестікте).
НҰРЖАНОВ АРНАБАЙ ӘБІШҰЛЫ
«Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан
Тараз бен Аспара аралығындағы ортағасырлық қалалар»
07.00.06–Археология мамандығы бойынша тарих ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация жөніндегі
ТҮЙІН
Зерттеудің өзектілігі. Диссертациялық жұмысты зерттеудегі тақырыптың өзектілігі Ұлы Жібек жолы бойындағы өркениет пен мәдениеттің өзара байланысындағы Шу-Талас өңіріндегі ортағасырлық қалаларды зерттеу қала мен даланың қарым-қатынасын қалыптастыруға жаңа мүмкіндік ашады.
Оңтүстік-батыс Жетісудың тарихи-географиялық жағдайы ерекше. Ол Орта Азияның солтүстік-шығысында, отырықшы-егіншіліктің көшпелі өркениетке өту аймағында орналасқан. Тұрмыстық өмірдің отырықшы, көшпелі және жартылай көшпелі шаруашылығы үйлесіп жатыр. Ерте ортағасырлық әлеуметтік-экономикалық жағдай Қазақстанның оңтүстігі мен Жетісу қалаларының өсуіне ықпал етті. Халықаралық сауда мен қолөнердің дамуы барысында VIII-X ғасырлардағы экономика мен мәдени өмірдің көтерілуіне алып келді.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Тақырып тарихи-архитектура ғылымындағы археологиялық-архитектуралық мұра мәселелерін шешу қажеттілігінен шыққан. Ескерткіштердің ортағасырлық заттай және рухани мәдениетінің алғашқы рөлін, оның мәдениеттер сабақтастығындағы мағынасын анықтайды.
Тақырыпты зерттеу барысында жұмыстың мақсаты: Орталық Азия мәдениетінің бір бөлігі болып табылатын ежелгі Түрік қағанаттары иелігіндегі Жетісудағы алты ғасыр бойғы қалалық мәдениеттің қалыптасуы мен даму үдерісін бақылау. Мәселеге осылай қарау бізге аймақтағы тарихи-мәдени үдерістің жалпы заңдылығын анықтайды және қағанаттардағы қалалық мәдениеттің ерекшелігі мен орны жөніндегі сұраққа жауап береді, өмір үдерісінің әртүрлілігі мен заттай және рухани мәдениет ескерткіштерін көрсетеді.
Ж
ұмыстың мақсатына зерттеудің бірқатар дәйекті міндеттерін қою мен оларды шешу арқылы қол жеткізген: мәдени өмір қағидасы мен құндылығын көрсететін археологиялық, тарихи және басқа деректер болып табылатын Жетісудағы ежелгі түрік қағанаттарының, яғни ерте және дамыған ортағасырлық қалалық мәдениеттің қызметтік элементін айқындау; ортағасырлық қалалардың мәдени үдерісінің динамикасы мен бағытын анықтайтын ішкі және сыртқы факторларды ашу; түріктер мен соғдылардың рухани өмірінің, сонымен қоса Жетісудағы ортағасырлық қалалардағы мәдениеттер тоғысын: зорастризм, буддизм, манихей, христиан, ислам өкілдерінің өмірінің толық бейнесін мүмкіндігінше көрсету; археологиялық кешенде анықталғандай түріктер мен соғдылардың қарым-қатынасынан туындаған қалалардағы мәдениеттің қалыптасуы мен өзара байланыстың бағдарын қадағалау; халықтардың мәдени мұрасын насихаттайтын қордаланған археологиялық, архитектуралық материалдарды ғылыми айналымға енгізу.Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Диссертацияда талданған материалдар жаңадан ғылыми айналымға енді, бүгінгі жаңа көзқарастар тұрғысынан зерттей отырып алдыңғы зерттеулерді толықтырады.
- Тарихи кезең бойынша өңірдегі ортағасырлық қалалардың археологиялық картасы жасалды.
- Оңтүстік-батыс Жетісудағы ортағасырлық қалалардың керамикалар кешені ғылыми айналымға енгізілді.
- Ескерткіштердің әуеден түсірілген суреті, арнайы құрал арқылы түсірілген жобасы мен географиялық координаттары алғаш рет ғылыми айналымға тартылып отыр.
- Шу-Талас өңірінен өткен Жібек жолының археологиялық картасы дайындалды.
Қорғауға ұсынылған тұжырымдар:
- Шу және Талас өңіріндегі қалалық мәдениет ескерткіштері толық зерттелді. Ғылыми айналымға бұрын белгісіз болып келген 14 ескерткіш енді, сонымен бірге төрт ескерткіштің стратиграфиялық және керамикалық мағлұматтары кірді;
- Шу-Талас өңірінің ежелгі керуен жолының картасы құрастырылды.
- Ескерткіштер кезеңделіп, топтастырылып, типологиясы мен даму динамикасы анықталды;
- Зерттеліп отырған аудандағы VI-XIII ғғ. керамикалық кешені ғылыми тұрғыдан мерзімделді.
Зерттеудің нәтижелері.
Іздеу-барлау жұмыстары және 5 ескерткішке стратиграфиялық қазба мен қазба жұмыстары жүргізілді. Дамыған және кейінгі ортағасырлық 14 ескерткіштің баламалануына, хронологиясы, стратиграфиясы мен топографиясына ғылыми қорытынды жасалды. Шу-Талас өңірінің ортағасырлық ескерткіштерінің топографиялық және әуе түсірілімдері мен Ұлы Жібек жолының өңірге қатысты археологиялық картасы жасалынды.
NURZHANOV ARNABAI
Contribution of Medieval cities at the Great Silk road at site from Taraz to Aspara
07.00.06 – dissertation work was prepared for receiving of academic degree of Candidate of History on the archaeology speciality
Summary
The urgency of fulfilled research. Researches of medieval cities of Chu – Talass valleys region carry paramount value in questions of studying of interaction of cultures and civilizations on the Great Silk way, opens new opportunities in a reconstruction of interference of city and steppe.
Historical and geographical region of Southwest Zhetysu is unique. It is in northeast of Central Asia, forming transition from a zone of settle-agricultural to a zone of nomadic civilizations. The combination settled, including urban with nomadic and semi-nomadic way of life of the population is traced. Favorable social and economic conditions promoted in the Early Middle Ages to rise of the Southern Kazakhstan and Zhetysu. International trade, blossoming of craft result to that intensively, especially in VIII-X centuries, urban settlements - the centers of economic and cultural life development.
Generality and traditions of laws of formation of the Central Asian cities had an effect and at formation of the city trading - craft centers on settled-nomadic rabads. Germs of city become group of feudal locks or occurrence of tortkulls - special type of cities and settlements. Cities were formed at crossroads of caravan roads, on border of steppe and the cultural lands.
One of branches of the Great Silk way has connected valleys of the rivers of Chu and Talas in VI-VIII centuries with a lower reaches of Amu Darya and Edyl, China, East Turkestan and Siberia. The researched region from ancient times was connected with agricultural cultures of Central Asia and East Turkestan with VI-VII centuries and down to the Mongolian gains, entering into Turkic state formations. Tents of khans and then and capitals of states - Khaganates, were placed in territory of Zhetysu and Southern of Kazakhstan is - Taras, Kulan, Merki, Aspara, Suyab and Balasagyn.
Scientific novelty of research. We combined detailed archaeological and topographical researches of monuments with the data of written sources, a cartographical material and materials of aerial photographs. Among the broad audience of the problems connected to a urbanization, the important place was borrowed with questions of studying of trading lines, their change during all period of the Middle Ages, with new localization of cities, trade, cultural communications.
The author has put the following tasks in the dissertation:
-
to reveal functional elements of urban culture of the Epoch the Early Middle Ages and Middle Ages of Central Asia by an example of Early Turkic Khaganate in Zhetysu on the available archeological, historical and other sources reflecting values and norms of cultural life;- to open internal and external factors, designated a direction and dynamics(changes) of cultural processes on an example of medieval cities;
- to show as far as possible, a complete picture of spiritual life of Turkic and Sogdians (through elite layer of culture), and also confession subcultures in cities of medieval Zhetysu: adherents of Zoroastrianism, Buddhism, Manichaeism, Christianity, an Islam;
- to look after lines of cultural interaction and addition of synergetic culture in cities, with allocation of archeological complexes in process Turkic-Soghdian synthesis;
- to enter into a scientific revolution the saved up archeological, architectural materials for their use in propagation of a cultural heritage of peoples, for a long time going down from the historical arena, the last generations which have synthesized experience in monuments of a history and culture of Kazakhstan.
Putting there so complicated problems of dissertational research, we consider necessary to note, what not all sides of cultural life of this period are covered equally. On separate branches of culture of materials simply is not present, and it some speaks the sketches view of cultural development of cities of Zhetysu region during the Early and Developed periods of Middle Ages.
НУРЖАНОВ АРНАБАЙ АБИШЕВИЧ
Средневековые города на участке Великого Шелкового пути
от Тараза до Аспары
07.00.06 - археология
Автореферат
диссертации на соискание ученой степени
кандидата исторических наук
28.06.2010 подписано в печать. Формат 60х84/16.
Бумага «SvetoCopy». Объем 1,6. Тираж 100 экз.
Заказ №72
Отпечатано в издательстве «Тарих тағылымы»050008, г. Алматы, ул. Джамбула, 175
Тел.: +7 (727) 277 53 49