Вопрос№1: Предмет, значение и цели курса «Истории Белоруссии». Периодизация истории Белоруссии. Источники изучения курса
| Вид материала | Документы |
- Вопрос№1: Предмет, значение и цели курса «Истории Белоруссии». Периодизация истории, 3075.6kb.
- Вопрос 1: Предмет, значение и цели дисциплины "История Беларуси" (в контексте мировой, 693.14kb.
- Программа и вопросы к экзамену по новой истории стран европы и америки (XVI xix вв.), 169.06kb.
- План: Значение и место истории Узбекистана в духовном возрождении нации. Предмет "Истории, 2979.79kb.
- Программа учебного курса «история государства и права зарубежных стран», 644.1kb.
- Темы лекций I. Эпоха нового времени. Предмет и периодизация новой истории II: Политический, 79.7kb.
- Программа курса «Новая история», ч. II (1814 1914гг.), 196.4kb.
- Учебная программа по истории для 9 класса составлена учителем истории, 214.16kb.
- 1. Предмет и значение курса Истории Казахстана, периодизация, 3581.23kb.
- Программа лекционного и семинарского курса для студентов исторического отделения Часть, 113.74kb.
ВОПРОС№22 Знешняя палітыка РП. Войны.
Першай вайной Рэчы Паспалітай была Лівонская. У падзеле Лівоніі пачынаюць праяўляць зацікаўленасць: Швецыя, Польшча, ВКЛ, Данія і Расія. Згодна з пагадненнем паміж Расіяй і Лівонскім Ордэнам ордэн абавязваўся не заключаць дагавораў з Польшчай. Але ён парушае гэта пагадненне. Гэта падштурхнула Івана Грознага пачаць у 1558 г. ваенныя дзеянні супраць Лівоніі.У выніку Лівонскай вайны аказалася спустошанай і зруйнаванай паўночна-усходняя частка Беларусі, загінула шмат насельніцтва, знішчаны культурныя каштоўнасці.Да актыўнай рускай палітыкі феадалаў падштурхнула “смута” ў Расіі. Таксама спрыяльныя ўмовы для правядзення актыўнай рускай палітыкі склаліся і ў тым, што памёр брат цара Дзмітрый. У ролі самазванца выступіў беглы манах.Праз год падман пачаў выкрывацца і масквічы зверглі Лжэдзмітрыя з прастолу. Праз некаторы час з’яўляецца новы Лжэдзмітрый, які нібыта ў другі раз цудам выратаваўся ад смерці. На дапамогу яму прыходзяць атрады польскіх магнатаў. Але ж і ён пацярпеў паражэнне.У 1609 г. польскі кароль Жыгімонт III распачаў адкрытую інтэрвенцыю супраць Расіі.Масква апынулася ў руках інтэрвентаў.У 1611 г. у Ніжнім Ноўгарадзе ствараецца народнае апалчэнне супраць інтэрвентаў. У кастрычніку 1612 г. апалчэнцы вызвалілі Маскву. У 1613 г. на расійскі прастол быў абраны Міхаіл Раманаў.Вайна 1654–1667 гг. – гэта нацыянальна-вызваленчая барацьба беларускага народа супраць польскіх паноў і каталіцкай экспансіі за ўз’яднанне з Расіяй. Амаль адразу былі заняты 33 гарады.Летам 1655 г. амаль уся Беларусь была занята рускімі войскамі.Не абмінула Беларусь і Паўночная вайна (1700–1721). Данія, Расія, Саксонія і Рэч Паспалітая заключылі саюз супраць Швецыі.Ваенныя дзеянні распачаў Аўгуст II. Праз некаторы час Данія церпіць параженне ад Карла XII.Пасля адной бітвы пад польскім горадам, дзе рускія атрымалі перамогу, галоўныя шведскія войскі накіраваліся на Беларусь. Пры набліжэнні шведаў беларускае насельніцтва хавала збожжа, жывелу. Шведскае войска галадала.Бітва паміж Левенгаўптам і Пятром І, які ўзначальваў атрад з 12 тыс. чалавек, адбылася 1708 г. Шведы пацярпелі паражэнне.Генеральная бітва Паўночнай вайны пачалася 27 чэрвеня 1709 г. наступленнем шведаў пад Палтавай. Руская армія атрымала бліскучую перамогу.Беларусь у выніку вайны страціла 700 тыс. жыхароў, многія паветы былі спустошаны.Такім чынам, войны Рэчы Паспалітай у другой палове XVII – XVIII ст., якія закранулі і Беларусь, не прынеслі і не маглі прынесці якіх-небудзь здабыткаў.
ВОПРОС23:Сацыяльна-эканамічнае становішча беларускіх зямель у другой палове XVI-XVIII ст.
Напярэдадні Люблінскай уніі на Беларусі пражывала 1 800 тыс. жыхароў, якія па свайму сацыяльна-эканамічнаму становішчу адносіліся да трох саслоўяў: шляхты, сялян, мяшчан. Шляхецкае саслоўе дзялілася на групоўкі. Найбольш буйнымі былі магнаты. Яны складалі сенатарскае саслоўе і валодалі ў большасцю сялянскіх гаспадарак.Самай шматлікай была група дробнай шляхты, але ў яе руках былі толькі 28% сялянскіх гаспадарак.У сярэдзіне XVI ст. шляхта, як ваенна-служылае саслоўе, пачынае разлагацца знутры: шукала багацця праз рамяство і гандаль. У 1633 г. сейм абвясціў, што не толькі шляхціч, але і яго нашчадкі назаўсёды будуць пазбаўлены шляхецкіх правоў за гандаль ці шынкарства.Самым шматлікім саслоўем феадальнага грамадства былі сяляне. Аграрная перабудова гаспадаркі была вызначана каралём у 1557 г. Незалежна ад мясцовых асаблівасцей рэформы, яе вынікі ўсюды былі аднолькавыя: заснаванне фальварачнай гаспадаркі, канчатковае запрыгоньванне сялян, павелічэнне сялянскіх павіннасцей, рост даходаў дзяржаўнага скарбу і шляхты.У выніку рэформы адбыліся змены ў прававым становішчы сялян. Пасля рэформы сяляне дзеляцца на наступныя катэгорыі: цяглыя, асадныя, сяляне-слугі.У выніку аграрнай рэформы адбыліся амаль што рэвалюцыйныя змены:1) Была разбурана сялянская абшчына ў Цэнтральнай і Заходняй Беларусі, дзе пачало ўкараняцца падворнае землекарыстанне;2) змяніліся катэгорыі сялян, іх прававое і эканамічнае становішча;3) сялянская гаспадарка пачала ўцягвацца ў рыначныя адносіны;З другой паловы XVII ст. пачынаецца эканамічны заняпад Беларусі. Ён быў выкліканы ўзмацненнем феадальнага прыгнёту, разбурэннем гаспадаркі, як у выніку антыфеадальнай, нацыянальна-вызваленчай барацьбы, так і знешніх войнаў. Аднаўляць разбураную гаспадарку пачалі з раздачы зямлі сялянам і перавод іх на грашовы і натуральны аброк.З аднаўленнем гаспадаркі вяртаецца паншчына і павялічваюцца павіннасці.Яшчэ адным саслоўем былі мяшчане – жыхары гарадоў. Саслоўе мяшчан павялічвалася за кошт вольных сялян, уцекачоў і прыгонных.Да першай паловы XVIII ст. магдэбургскае права мелі ўсе буйныя гарады.Саслоўе мяшчан складалася з заможных вярхоў, сярэдняга пласта і беднаты.Асновай эканамічнага жыцця гарадоў былі рамёствы і гандаль.У той час пачынаюць стварацца ўласныя карпарацыі рамеснікаў – цэхі.Пашыраўся гандаль як унутраны, так і знешні. Найбольш трывалыя сувязі былі з Расіяй, Польшчай, Левабярэжнай Украінай, Рыгай, з краінамі Заходняй Еўропы.У 1784 г. было завершана будаўніцтва канала Агінскага, які злучаў Нёман з Прыпяццю. У 1781 г. пачалося будаўніцтва Днепра-Бугскага канала.Такім чынам, сельская і гарадская гаспадарка Беларусі да сярэдзіны XVIII ст. была ў асноўным адноўлена.
ВОПРОС№24:Политический кризис РП, попытки реформирования. Разделы РП и присоединение Бел земель к Российской империи.
На фоне эканамiчнага развiцця еурапейскiх краiн у XYII-XYIII ст.Рэч Паспалiтая выглядала застылай у летаргiчным сне.Узровень канца XYI ст.застауся вышэйшай адзнакай гаспадарчай i ваеннай магутнасцi краiны.Каб рушыць паперад - патрэбны рэформы у грамадстве:палiтычныя,ваенныя,эканамiчныя.Неаб-
ходнасць была i у канцынтрацыi улады у руках манарха-дыктатара.Шляхта ж нежадала паступiцца сваiм усеуладзем,якое перарастала у разгул анархii.Вольны Сойм "дзякуючы" "лiберум вета" стау недзеяздольным.
Такое становiшча у Рэчы Паспалiтай старанна апекавалi суседзi:Прусiя,Аустрыя i Расiя.Iм было выгадна мець суседам слабую краiну. Але з 60-х гадоу XYIII ст. у Польшчы "РП" пачала праводзiцца iнтэнсiуная рэфармацыйная дзейнасць.Дзякуючы рэформан Тызенгауза на пауночным захадзе Беларусi з'явiлася значная колькасць мануфактур,скасоуваецца шэраг прывiлей шляхты,арганiзуец
ца i працуе "адукацыйная камiсiя". У 1764 г. было уведзена абмежаванне на ужытак права "лiберум вета",але ужо гэтыя рэформы прывялi да незадаволенас цi з боку магнатау якiя iмкнулiся як i раней панаваць у краiне. Грамадства аказалася расколатым на варожыя групоукi,якiя шукалi падтрымкi у больш моцных суседзяу:Расii,Аустрыi,Прусii.З дапамогай апошнiх пачалi стварацца канфедэрацыi "узброенныея арганiзацыi": у 1767 г.у Слуцку i Тарунi ( Расiя i Прусiя).У адказ на гэта была створана канфедэрацыя у Бары ( Украiна 1768г)
Пачалiся межусобныя войны.Расiя для абароны праваслауных увяла 40 тыс.войска,якое i разбiла барскiх канфедэратау у 1771 годзе.Пасля гэтых падзей адбываецца у 1772 годзе першы падзел Рэчы Паспалiтай.Да Расii адыйшла Усходняя частка Беларусi з гарадамi Полацк, Вiцебск, Ворша, Магiлеу, Рагачоу,Гомель
Але нават гэта трагiчная падзея не астанавiла варагуючыя магнацкiя гру
поукi.Выратаваць Рэч Паспалiтую магла толькi цэнтралiзацыя.Такая спроба была зроблена 3 мая 1791 года, падчас прыняцця канстытуцыi Рэчы Паспалiтай першай у Еуропе. Канстатуцыя 3 мая заклала асновы вываду Рэчы Паспалiтай з палiтычнагу крызiсу i ставiла яе на шлях буржуазнага развiцця. Але час рэфармавання быу упушчаны.Ды гэтыя мерапрыемствы выклiкалi незадаволенасць у Расii Аустрыi i Прусii.У сярэдзiне мая 1792 года Расiя накiравала у Польшчу 100 тыч. войска.Пад час баявых дзеянняу войскi Рэчы Паспалiтай панеслi паражэнне Опсай, Мiрам, Зельвай, Бярэсцем.Рэч Паспалiтая капiтулiравала, канстытуцыя 1791 года была адменена.А у студзенi 1793 года Прусiя, Аустрыя i Расiя ажыццявiлi другi падзел Рэчы Паспалiтай.Да Расii адыйшлi землi Беларусi па лiнii Друя-Пiнск.Стала зразумела,што ад канчатковага падзелу Рэчы
Паспалiтай можа выратаваць рашучае супрацiуленне аб'яднанага грамадства. Паустанне 1794г. на чале з Тадэвушам Касцюшкам давала для гэтага апошнi шанс.Але атрады Касцюшкi не вытрымалi удары рускiх войск на чале з Суворавым.6 лiстапада 1794 года рускiя войскi занялi Варшаву.Паустанне было разгромлена,чакаць выратавання Рэчы Паспалiтай цяпер не было адкуль.
У кастрычнiку 1795 года Расiя,Прусiя, Аустрыя ажыццяуляюць трэцi падзел Рэчы Паспалiтай.Па iм уся тэрыторыя Беларусi была далучана да Расiйскай iмперыi.Сяляне,гараджане спакойна успрынялi далучэнне да Расii.Новыя парадкi заусёды неслi у сябе надзею на лепшую будучыню,на мiрнае жыццё.
ВПРОС№25:Развитие образования, литературы и науки в Беларуси в другой половине 16-18 ст.
Развитие Бел. культуры в 16-18в. проходило в неблагоприятных условиях находясь в составе РП, Бел. переживала с ней кризис он ощущался во всех сферах жизни.
Сейм 1668 под угрозой изгнания из страны запретил жителям переходить из каталич.в др.религии. Ко 2-ой половине 18ст. отнгосится распространение идей просвящения.Просвещение –это антифеодальная буржуазная идиология периода становления капитолистических отношений. Идеи просвящения нашли отражения в философии, лит-ре, искус-е. Самые известные мыслители Бел. Были : Милентий Смотриций- обществ-о-политический и церковный деятель писатель Обобщением его научного и педогогического труда стала книга «Грамматика М. Смотрицкого».
Афанасий Филиппович – бел. писатель публицист церковный деятель .Самое знаменитое его произ-е «Диариум».
Казимир Лыщинский мыслитель атеист и педагог. Написал труд на латыне «О несуществовании бога» первый употребил термин атеист.
Георгий Конисский –архиепископ философ и писатель, написал около 80 произ-ий.
Бел.лит-ра 16-18 в . становится все более светской и демократии.Самые известные произведение того периода – политические сатиры. 1.«Речь Мелешки»авторство и время написания неизвестно.Автор высмеивает Бел. шляхту, кот-я перинимает обычаи, гонится за всем неземным.2. «Письмо к Обуховичу» появление было вызвано Смоленско-русским командованием. Смолениским горнизоном командовал Казимир Обухович, ходили слухи что он был подкуплен русскими эта сатира высмеивает продажность и взяточничество Обуховича. В 16-18 в. Произошли изменения в поэзии , произошло зарождение светской лирики , особенно любовной . Наиболее известный представитель поэзии Семион Полоцкий –бел. и руск. писатель и просветитель , церковный деятель. Напечатал 2 сборника стихов «Ветроград многоцветный и Рифмологион Произошли изменения в школьном деле . На бел. открывались православные братсие школы . Они являлись как центрами образования так и центрами книгопечатания. Одной из отличительных особенностей этого периода то что образование было в руках монашеских орденов наибольшее кол-во школ принадлежали ордену изуитов . Первое такое заведение открылось в Вильне далее оно было переименовано в изуитскую академию. Во второй пол. 18в. Известный деятель образования Польши С. Катарский начал школьное дало (реформа Катарского: в 1773 году создана образовательная комиссия, которая осуществляла общее руководство реформой, вводились новые предметы и мн. др.) По этой реформе Ягелонский университет в Кракове и главная школа ВКЛ- высшая ступень новой системы образования. Среднюю ступень образования сост. окружные школы, они имели светское направление, изложение религии в них запрещалось. В кач. низшей системы образования по реформе предусматривалась открытие проф.училищ, что осталось лишь на бумаге.
ВОПРОС№26: Архитектура Бел. в другой половине 16-18ст. Изобразительное искусство, театр, музыка.
Ведущим худ-ым направлением 16-18 в. Было БАРОККО наиболее оно проявился в архитектуре к постройкам такого типа можно отнести Бернардинский и Иезуитский кастелы в Гродно. Черты стиля барокко присутствовали и в постройках православных храмов (Николаевская церковь в Могилеве, монастырский комплекс в Жировичах). В 30-х годах возникает Виленское барокко. Характерно: легкость, пышность , обилие украшений. Расцвет барокко связан с деятельностью известного архитектора Глаубица. Его работы: Перестройка Полоцкого Софийского собора, Могилевская Спасская церковь. В сер. 18 в. в архитектуре Бел. появился стиль РОККОКО. В этом стиле были построены дворцы Радзивила в Дятлове. Основой этого стиля –ломанные линии, лепные украшения. 70-80гг. в архитектуре Бел. складывается новый стиль классицизм. Ему были свойственны строгие формы, сдержанный декор(гл корпус Гомельского дворцово-паркового ансамбля) . В тесной связи с архитектурой развивалась и ИЗО. В это время на нашей территории существовало неск живописных школ- Могилевская, Палесская, Гродненская и Слуцко- Минская. Наиболее распространенное направление в живописи- иконопись (плоскостное изображение уступало место объемному). Иконы: «Рождение Божьей Матери». Новые веяния отразились и в светской живописи. Такие картины создавались по заказу магнатов. В17-18 вв. созданы портретные родовые галереи : Тышкевичей , Сапег, Радивилов .
Театр. Особенно быстро развивается школьный театр. Его сущ связано с орденом иезуитов, где ставились пьесы на исторически-библейские темы. Школьные пьесы разыгрывались по определенным правилам- не шуметь, не есть, не более 3-х часов и т.д. Уникальным явлением искусства 18в. были крепостные театры. Деятельность театра активизировала и музыкальная жизнь страны. В светской музыки 16-18 вв. наиболее характерен был многолосовая песня лирического, поучительного и ли шуточного содержания. Была открыта одна из первых музыкальных школ. Крепосных детей собирали со всех земель Радивилов, учили играть на скрипке, флейте и т.д. В Несвиже открыта мастерская муз инструментов, оркестр Агинского- 106 инструментов. Вторая половина 18в- расцвет декор-прикладного искусства( посуда Налибокской шкляной мануфаектуры, Слуцкие пояса( Ян Мажарски). То несмотря на неблагоприятные условия культура продолжала развиваться.
ВОПРОС№27:Политика царизма в Белоруссии в конце 18-19 ст.
В результате 3-ех разделов РП. к России были присоеденены Бел. земли. На протяжении болього периода времени царизм осуществил здесь ряд мер В 1796г. Была проведена террит.-административная реформа котор. Предусматривала деление на Губегрни и паветы , в результате были образованы 3 губерни: Беларусская губерня с Витебском , Минская с Минском, Литовская с Литвой. Указом от 23 октября 1772г. Население приводилось к присяге, люди котор. Отказывались должны были покинуть тер. Рос. Империи им довалось 3 месяца для продажи для продажи своей недвижимости . Большинство дворян чтобы не потерять владения присягали Екатерине . На присоединенных бел. землях была ликвидирована власть крупных феодалов. Они были лишены права иметь свои войска и крепости. Были изданы указы о упорядочении жизни еврейсеого народа на наш. тер. Им запрещалось жить в сельск. местн. И заниматься с\х.. В 1801г. Была проведена еще одна админ.- тер. Реформа . В результате на Бел. образов. 6 губернь: Могилевская, Витебская , Смоленская , Виленская , Минская и Гродненская.С целью создания опоры для своей власти на нашей терр.царизмом вводили у нас русское землепользование.Состояние бел.крест.после присоединения ухудшилось.Они были переведены на общий тип налогообложения кот. существ. по всей имп.ерии , но денежная рента и гос-ые налоги на бел. до 1811г. собирались серебряной монетой . На Бел. была введена рекрутская повинность. Рекрутами были мужчины от 19 до 35 лет. В 1812г.брали по 8 рекрутов. На бел. прекращались действия Магдебурского прав. Основной задачей царизма на бел. землях была политика Русификации. После подавление восстание 1820-1821 гг. был закрыт Виленский универс. , а в 1863 -1864 – закрыт горе- горецский сельскохоз. Институт. В 1840 г. была отмененено действие статута и запрещено употребление в официальном документе название Литва и Беларусь, вместо них- северо-зап. Край . Проводниками руссификац. Политики били русские учителя : священники и чиновники Большой воед бел-ой нации нанесла политика нац-го раздела бел в соответствии с верой: если православный- русский, католик- поляк.
ВОПРОС№28:Общественно-политическое движение на Б в 18-19. Восстания 1794 и 1830-31 гг.
Ликвидация гос-венности РП и ВКЛ , события войны оказали большое влияние на развитие общ мысли Б. 18-19в- период зарождения бел.-нац. освоб. движения – это общественное течение за освобождение бел нрода из-под колониального гнета за нац. возраждение Б. В истории белорусского нац. движения можно выделить два этапа: 1. 1794 -1863 движение осуществлялось в основных рамках польского нац. освоб. процесса.2. 1863 -1918 г. движение в этот период осознавало бел. интересы и возраждение бел. гос-ти соц-ой базой нац. освоб. движения была мелкая шляхта духавенство . Они мечтали о независимости от Польши, ВКЛ .В 1817г. по инициативе студентов Виленского универс. Адама Мицкевича, Яна Чачоты было организовано «товарищество филаматов» (любители наук).Позднее от этого товарищества отделилось товарищество филаретов (любители добродетели). Просуществовали недолго и были раскрыты.В ноячбре 1830 г. вВаршаве начинается шляхецкое восстание( толчок – желание Ник 1 задушить Бельгийскую революцию), кот охватило всю Польшу. Сущ два лагеря консервативный и демократический .На Бел. и Литве восстание не имело большого размаха В Вильне был создан центр.комитет.кот. в последствии оказался малодействительным.Восстание на Б и Литве началось в марте 1831, в кот были втянуты шляхта, мещане, крестьяне и духовенство.Пиком восстания стала битва за Вильню 19 июля 1831.Повстанцы потерпели поражение и отступили. К концу августа восстание на Бел.было почти полностью подавлено.8 сентября 1831 русская армия вступила в Варшаву и автономия Польши отменена. В октябре 1831 царским правительством был проведен разбор шляхтыэкто не имел этих документов переводились в однодворцев. Для укрепления русск элемента в крае переселялись выходцы из России. Поражение восстания репрессии оказали большое влияние на дальнейший ход общ.-пол.движение на Бел. Движение все более революционизировалось. Значит роль в движении принадлежит демократическому тов-ву. Таким образом 1-ая пол.19в. явилась периодом бел.нац.-освобод.движения.Деятельность членов нац.-освобод. Движения была направлена против ассимиляции бел. народа как в колонизацииэтак и русификации. После восстания 1830 на Бел. зародилось революц демократич движение- сочитание просветительства и революц борьбы.
ВОПРОС№29:Международные отношения в Европе в период Наполеоновских войн. Война 1812г.
12 чэрвеня !812 года 600-тысячная армiя Напалеона без аб"яулення вай ны уступiла у межы Расiйскай iмперыi, на землi Беларусi i Лiтвы.16 чэрвеня была занята Вiльня, 24 чэрвеня - Мiнск. Апалячаная беларуская шляхта сустракала французскiя войскi як вызвалiцеляу ад рускiх захопнiкау.
Войску Напалеона у межах Лiтвы i Беларусi супрацьстаялi дзве рускiя армii: Першая (127 тыс.) - камандуючы Барклай дэ Толлi (штаб у Вiльнi);
Другая (45 тыс.) - камандуючы генерал Баграцiён (штаб у Ваукавыску).Пры такiх суадносiнах сiл, разрозненныя рускiя армii не маглi даць генеральную бiтву Напалеону. Галоунай задачай рускiх армiй на першым этапе вайны (чэрвень-жнiвень 1812 года) было аб"яднанне 1 i 2 рускiх армiй i пазбегнуць разгрома паасобку. Руская армiя адступала,ведучы абаронныя баi. Наi- больш значнымi бiтвамi на беларускай тэрыторыi былi:каля мястэчка Мiр(27- 28 чэрвеня ),каля мястэчка Раманава (2 лiпеня),каля вёскi Салтанаука ( 11 лiпеня), каля мястэчка Астроуна ( 13 лiпеня 1812 года ). К пачатку жнiуня амаль уся тэрыторыя Беларусi была захоплена войскамi Напалеона. Адносiны насельнiцтва Беларусi да ваюючых бакоу былi не адназначнымi. Для сялян i гараджан i руская,i французская улада былi прышлымi,прыгнятальнiцкiмi,чужымi. I французы, i рускiя прымушалi працаваць на пана,плацiць велiзарныя падаткi,а падчас вайны забiралi апошняе.Але руская улада давала магчымасць
беларускаму селянiну жыць у мiрных умовах.Французы прынеслi вайну.Гэта i абумовiла стварэнне партычзанскiх атрадау на Беларусi.Для барацьбы з партызанамi i забеспячэння армii фуражом Напалеон аставiу на Беларусi 100-ты сячнае войска. Камандзiрамi партызанскiх атрадау на Беларусi у большасцi былi мясцовыя жыхары: Маркау Максiм, Мiронава Фядора, Цiмафееу Iван Тарасавiч, Тарас-селянiн.
Шляхта i магнаты Беларусi вiталi прыход французау i паступалi на лужбу у напалеонаускую армiю. ны вiталi акупацыйны рэжым з надзеяй на аднауленне ВКЛ у межах Рэчы Паспалiтай. Сацыяльная палiтыка Напалеона цалкам задавальняла iх, паколькi французскi iмператар захоувау прыгоннiцкiя парадкi i прывiлеi шляхты.Ён абяцау магнатам Беларусi аднауленне iх раней шай дзяржавы. У пачатку кастрычнiка 1812 г.пачалося адступленне войск Напалеона з Масквы.Французы адступалi у напрамку Ушачы-Лепель-Чашнiкi.26 ка стрычнiка рускае войска уступiла у Вiцебск,4 лiстапада вызвалiлi Мiнск,9- Барысау, а 12 лiстапада Магiлёу. 14-15 лiстапада каля вескi Студзенкi, на поунач ад Барысава,адбылася самая значная бiтва завяршальнага этапа гэтай вайны.Тут загiнула каля 20 тыс. французау. Праз Бяразiну пераправiлася не больш 60 тыс войск.24 лiстапда у Смаргонi Напалеон пакiнуу армiю i ад'ехау у Парыж.8 снежня руская армiz без бою заняла Гародню.Да Немана дайшло каля 30 тыс.французау,што было катастрофай для Напалеона.
Вайна 1912 года на Беларусi пакiнула спаленыя, разрабаваныя гарады, мястэчкi,вескi.Холад,голад,хваробы прывялi да масавай пагiбелi людзей.У Мiн ску у 1811 г. налiчвалася 11 тыс чалавек, а у канцы 1812 г. - 3 тыс.480.У 1816 г. колькасць мужчынскага насельнiцтва у параунаннi з 1811 г. скарацi лася на 73 тыс. у Магiлеускай вобласцi, на 37 тыс., у Вiцебскай. Пасяуныя плошчы скарацiлiся напалову.У грашовым вылiчэннi страта Беларусi ад вайны клала 51 млн.882 тыс.615 руб. серабром.Цар,дараваушы здраду мясцовых паме шчыкау, нiчога не зрабiу для сялан, што змагалiся у партызанскiх атрадах, або у расiйскiх вайсках.Больш таго,прыгон у беларускiх весках пасля вайны 1812 года рэзка узмацнiцнiуся.
ВОПРОС№30:Образование, наука и литература конца 18-нач 19в.
Асветніцтва і рамантызм - асноўныя напрамкі развіцця культуры Беларусі канца XVIII - першай паловы XIX ст. Перыяд з канца XVIII па 10-я гг. XIX ст. адносіцца да эпохі Асветніцтва ў Беларусі. Ідэйнай асновай дадзенай эпохі сталі працы філосафаў-асветнікаў, якія заклікалі да пераўтварэння грамадскага ладу на рацыянальных, гэта значыць разумных, пачатках. Яны лічылі, што прычына ўсіх пакут народа - не-вуцтва Прыкладна з 10-х гг. XIX ст. у культуры Беларусі ўзнікаюць парасткі новага ідэйнага і мастацкага напрамку - рамантызму. У Заходняй Еўропе рамантызм узнік раней. Ён адлюстраваў расчараванне тымі вынікамі, якімі скончылася французская буржуазная рэвалюцыя канца XVIII ст. Пераўтварэнне гра-мадства шляхам, прапанаваным філосафамі, не прывяло да стварэння «Царства розуму» на Зямлі. У процівагу асветніцка-му рацыяналізму светапогляд эпохі рамантызму прасякнуты сцвярджэннем перавагі духоўнага пачатку над розумам. Пад уплывам асветніцкіх ідэй адукацыя паступова пазбаўлялася царкоўнага ўплыву, пераходзіла ў пад-парадкаванне да дзяржавы і набывала свецкі характар. Гэ-та абумовіла правядзенне ў апошняй трэці XVIII - пачатку XIX ст. шэрагу рэформ у галіне адукацыі Расійскай імперыі. Да гэтага часу ў Беларусі склалася даволі заблытаная сетка навучальных устаноў, пазбаўленых адзінага кіраўніцтва і не звязаных паміж сабой. У 1802 г. было ўтворана Міністэрства народнай асветы. Еўрапейская частка Расіі дзялілася на 6 навучальных акруг, кожную з якіх узначальваў прызначаны царом папячыцель. Віцебская, Гродзенская, Мінская, Магілёўская губерні ўвайшлі ў склад Віленскай навучальнай акругі, якую ўзначаліў магнат Адам Чартарыйскі. Навуковым і адміністрацыйным цэнтрам акругі быў Віленскі універсітэт. У выніку рэформ павялічылася сетка школ, трывалае месца ў вучэбных планах занялі прыродазнаўчыя дысцыпліны. Станоўчымі вынікамі з'яўляліся адносная даступнасць пачатко-вых навучальных устаноў, адсутнасць абмежаванняў нацыя-нальнага, веравызнальнага і ўзроставага характару, забеспя-чэнне дзяўчынкам права наведваць школу. Важную ролю ў сістэме школьнай адукацыі працягвалі адыгрываць каталіцкія навучальныя ўстановы У шэрагу мерапрыемстваў, накіраваных на пашырэнне рускага ўплыву ў краі, было закрыццё ў 1832 г. Віленскага універсітэта і часовая ліквідацыя Віленскай навучальнай акругі (да 1850 г.). У школах у абавязковым парадку ўводзілася навучанне на рускай мове. Аб'яднанне уніяцкай царквы з праваслаўнай па-и скорыла закрыццё каталіцкіх манастыроў і іх навучальных устаноў.Адбывалася зараджэнне прафесіянальнай адукацыі на Бела-русі. У 1840 г. пачала дзейнічаць Горы-Горацкая земляробчая школа. У 1848 г. на яе базе адкрыўся Горы-Горацкі земляробчы інстытут - першая ў Расіі і адна з першых у Еўропе вышэйшых сельскагаспадарчых навучальных устаноў. Літаратура. Беларуская літаратура першай паловы XIX ст. адлюстравала перапляценне ідэй Асветніцтва і рамантызму, хаця вызначальнымі былі рамантычныя прынцыпы. Менавіта рамантычны светапогляд з яго ўвагай да нацыянальнай культу-ры спрыяў развіццю фалькларыстыкі, выкарыстанню ў мастац-кай творчасці народных песень, казак, паданняў, што і прывяло да ўзнікнення першых твораў на беларускай мове.
Варта адзначыць, што частка ўраджэнцаў Беларусі працава-ла на карысць польскай культуры. Найбольш вядомай постаццю сярод іх з'яўляецца Адам Міцкевіч. Свае творы ён пісаў на польскай мове, выкарыстоўваючы сюжэты беларускай гісторыі і фальклору. Ян Баршчэўскі амаль усё сваё жыццё прысвяціў збіранню народнай творчасці. Ён стварыў некалькі вершаў на беларускай мове і паэму «Рабункі мужыкоў». У сваім галоўным творы «Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастыч-ных апавяданнях», напісаным на польскай мове, аўтар літара-турна перапрацаваў фальклорны матэрыял. Паэт і драматург Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч ажыццявіў пераход ад польскай літаратурнай традыцыі да ўласна беларус-кай.