Сістэма свабоднай канкурэнцыі: сутнасць, умовы існавання і механізм функцыянавання
Курсовой проект - Экономика
Другие курсовые по предмету Экономика
?і праз якасную рознатыповых прадукцыі. Напрыклад, буйныя электратэхнічныя прадпрыемства ў Германіі ў гэты перыяд дасягнулі згоды толькі па некаторых вырабаў | 9], паколькі адрозненні ў тэхналогіі, у кошту рабочай сілы і ў камерцыйных прыёмах былі даволі значнымі. Па гэтых жа прычынах няўдалымі былі спробы абяднання і ў іншых галінах машынабудавання.
Пачатак другога этапа канцэнтрацыі вытворчасці паклала новая хваля зліццяў і паглынанняў, што з асаблівай сілай разгарнулася ў 1926-1929 гадах у ЗША. Яна адрознівалася ад першай хвалі тым, што разам з гарызантальным зліццём і паглынаннем ўзрасла значэнне вертыкальнай інтэграцыі. Такое змяненне ў характары і формах цэнтралізацыі капіталу была абектыўна абумоўленая неабходнасцю паглыблення спецыялізацыі вытворчасці, развіцця кааперацыі і камбінавання ў межах тэхналагічнай вертыкалі, якая ахоплівае вытворчасць сыравіны, яго першасную перапрацоўку, выраб розных прамежкавых прадуктаў да выпуску і рэалізацыі канчатковай прадукцыі.
Гэта спрыяла стварэнню неабходных арганізацыйна-вытворчых перадумоў для шырокага ўкаранення метадаў масавага плынню-канвеернай вытворчасці, росту ролі канцэрнаў вертыкальнага тыпу. У рамках такіх абяднанняў складваліся магутныя прамысловыя комплексы, якія ўключаюць прадпрыемствы, звязаныя паміж сабой адзіным тэхналагічным цыклам. У аснове фарміравання такіх комплексаў ляжала спецыялізацыя заводаў, якія ўтваралі, а менавіта: прадметная, подетально і тэхналагічна [10, c. 73].
Усё гэта істотна паўплывала на механізм рынкавага самарэгулявання. Развіццё манапалістычнай канцэнтрацыі і цэнтралізацыі вытворчасці прывёў да падрыву стыхійнага механізму функцыянавання рынкавай эканомікі, што выявілася ў час крызісу 1929-1933 гадоў. Вялікая дэпрэсія паклала падатак інтэнсіўным дзяржаўнаму рэгуляванню эканомікі ў адпаведнасці з кейнсианской рэкамендацый, абектыўная неабходнасць якога была спароджаная працэсам цэнтралізацыі вытворчасці ў манапалістычных абяднаннях. Ліберальныя ўяўленні аб тым, што дзяржава не павінна ўмешвацца ў эканоміку, паколькі ёю з-за канкурэнцыі кіруе нябачная рука рынка, былі прызнаныя састарэлымі.
Здавалася, развіццё манапалізацыі ў другой палове XX стагоддзя будзе працягвацца. Аднак далейшы ход падзей паказаў паспешнасць гэтых прагнозах. Больш таго, у гэты час назіралася павелічэнне колькасці малых прадпрыемстваў, якія сталі найважнейшым фактарам сацыяльна-эканамічнай стабільнасці ў краінах з рынкавай эканомікай. Значэнне малога бізнэсу асабліва ўзрасла ў 70-я гады, калі эканамічны стану-зище развітых краін рэзка пагоршыўся. Аказалася дзіўнае на першы погляд эканамічнае зява: малыя прадпрыемствы лепш супрацьстаялі эканамічным цяжкасцям, чым буйныя. У перыяд з 1974 па 1984 год у ЗША прадпрыемства лікам занятых менш за 50 чалавек стварылі 12 млн. працоўных месцаў, тады як 500 найбуйнейшых фірмаў скарацілі 1,6 млн. [11]. У Францыі ў другой палове 70-х гадоў занятасць на дробных прамысловых фірмах расла штогод у сярэднім на 2,5%, на сярэдніх - заставалася стабільнай, а на вялікіх - штогод скарачалася на 1,2%. У ФРГ у перыяд 1977-1985 гадоў буйныя фірмы скарацілі больш за 200 тысяч працоўных месцаў, тады як дробныя і сярэднія - стварылі амаль 670000 [12]. Паскоранае развіццё малых прадпрыемстваў праходзіў ва ўмовах эканамічнага ўздыму 80-90-х гадоў. Гэта стала сведчаннем таго, што рост гаспадарчай значнасці дадзенага сектара эканомікі - заканамерная і доўгатэрміновая тэндэнцыя.
Узмацненню канкурэнцыі спрыялі таксама змяненні ў вытворчай структуры буйных карпарацый. Перш за ўсё гэта звязана з тым, што, пачынаючы з 60-х гадоў, вядучым напрамкам пашырэння такіх карпарацый стала дыверсіфікацыя, вытворчасці. Абектыўнай асновай дыверсіфікацыі зяўляецца радыкальнае змяненне структуры вытворчасці ў высока развітых краінах, што адбываецца пад уплывам навукова-тэхнічнага працэсу. У гэтых умовах залішняя капітал, які ўтвараецца ў спелых галінах, перацякае перш за ўсё ў маладыя, хутка якія растуць галіны з высокай нормай прыбытку. Для пранікнення сюды выкарыстоўваецца не толькі ўласная навукова-тэхнічная база, але і паглынання дзеючых прадпрыемстваў. Дыверсіфікацыя карпарацый адразу ўключае кожную з іх у канкурэнцыі на многіх рынках [16, c. 51].
Не менш важнай для ўзмацнення канкурэнцыі таксама транснационализация дзейнасці буйных карпарацый, стала абектыўнай асновай глабалізацыі эканомікі. Прычым гаворка ідзе не толькі аб уцягванні раней закрытай эканомікі слабаразвітых дзяржаў і краін з пераходнай эканомікай у сферу міжнароднай канкурэнцыі, але і пра ўзмацненне канкурэнцыі на ўнутраных рынках самых высокаразвітых краін. Больш за тое, урады гэтых краін часта свядома выкарыстоўвалі міжнародную канкурэнцыю як сродак ціску на айчынных манапалістаў, каб падштурхнуць іх да інавацый і павышэнні эфектыўнасці. Паслядоўная і скаардынаваная палітыка адкрыцця рынкаў высокаразвітых краін для імпарту тавараў і паслуг, заахвочванне міжнароднай інтэграцыі спрыялі ўзмацненню канкурэнцыі.
Важнае значэнне для абмежавання манапалістычных тэндэнцый мае развіццё транспарту і сувязі і канкурэнцыя субстытут (заменнікаў), якая расце дзякуючы стварэнню новых і ўдасканаленні існуючых прадуктаў на аснове выкарыстання дасягненняў НТП.
У сваю чаргу ўзмацненне канкурэнцыі часткова вярнула рынкаваму механізму ролю аўтаматычнага рэгулятара эканамічнага раўнавагі. Гэта адраджэнне рынку стала абектыўнай асновай нэаліберальнай хва