Правапіс слоў разам і праз дэфіс

ПРАВОПИСАНИЕ СЛОВ СЛИТНО И ЧЕРЕЗ ДЕФИС

Правапіс слоў разам і праз дэфіс

Общие правила

Агульныя правілы

                                                        

Пишутся слитно:

1) Сложносокращенные слова и производные от них: камбат, медперсанал. дзяржкантроль, ашчадбанк, спецрэйс, ваенурач, педсавет, генплан;

2) сложные слова и производные от них с частями авія-, агра-, аўта-, аэра-, бліц-, бія-, вела-, відэа-, гама-, геа-, грам-, заа-, кіна-, макра-, метэа-, мата-, неа-, палеа-, радыё-, сацыя-, спорт-, стэрэа-, танц-, тэле-, фота—, электра- и т.д.: авіябілет, аграхімія, бліцтурнір, геапалітычны, радыёхвалі, неалітычны;

3) слова с паў(поў)/напаў: поўдзень, паўгоддзе, паўлыжкі паўфінал,напаўразбураны, напаўдарозе.

Но: паў-Камароўкі, паў-Слуцка;

  1. слова с приставками анты-, архі-, гіпер-, дыс-, дэз-, звыш-, інтэр-, інфра-, квазі-, контр-, мета-, між-, мілі-, пан-, полі-(палі-), пост-, псеўда-, пры-, сін-, супер-, транс-, ультра-, экс-, экстра- и т.д.: антыгуманны, архіважны, контракцыя, міжраённы, політэхнічны, постфактум, супермаркет, экстраардынарны;
  2. сложные слова с первой частью числительного: трыццацідвухгадовы, двухмоўе, дзесяціпрацэнтны, сямібор’е.

    Пишутся через дефис:

    1) Повторение слов для усиления значения: белы-белы; хто-хто, а ён прыйдзе; ён-ён, а не іншы хто; Божа-Божа; хадзілі-хадзілі.

    Повторение слов в разной лексико-грамматической форме: мама-мамуся, братка-брацейка, сама-саменька, адзін-адзінюткі;

    2) словосочетания близких или противоположных по значению слов: шум-гам, паіць-карміць, хлеб-соль, сёння-заўтра, кошкі-мышкі, жыў-быў,шыта-крыта;

    3) сложные слова, первой частью которых является буква или цифра: ДНК-залежны, Т-падобны, Ту-154, 50-годдзе, 3-працэнтны.

     

    Сложные существительные

    Складаныя назоўнікі

    Пишутся слитно:

    1. сложные существительные с соединительными гласными: добрасуседства, чалавекалюбства, законапраект, вуглездабыча, словаўтваральнасць, красамоўства, галаваломка;
    2. сложные существительные с первой частью глаголом в форме повелительного наклонения на -ы, -и: сарвігалава, прайдзісвет, вярнідуб, гарыцвет, дзяржыморда.

    Но: перакаці-поле, узвей-вецер;

  3. сложные собственные географические названия с частями нова-, стара-, верхне-, ніжне-, сярэдне-: Наваполацк, Навасады, Старабарысаў, Верхнядзвінск, Ніжнявартаўск, Сярэдняборск;
  4. сложные собственные географические названия с частью –град (-горад) на конце: Петраград, Слаўград, Белгарад, Ноўгарад.

     

    Пишутся через дефис:

  5. Сложные существительные без соединительных гласных: канферэнц-зала, прэс-клуб, купля-продаж, блок-схема, грыб-паразіт, экспрэс-інфармацыя, праграма-мінімум, выстаўка-продаж, Нарач-возера, член-карэспандэнт, прэм’ер-міністр, норд-ост.

    Но: блокпост;

  6. сложные существительные со значением единиц измерения: грам-калорыя, кілават-гадзіна, тона-кіламетр.

    Но: працадзень;

  7. сложные существительные с частями віцэ-, лейб-, максі-, міні-, обер-, унтэр-, штаб-(штабс-), экс-: віцэ-прэм’ер, лейб-гвардыя, максі-прэс, міні-матч, унтэр-афіцэр, штаб-кватэра, экс-чэмпіён;
  8. названия представителей политических и общественных движений: ліберал-дэмакрат, нацыянал-патрыёт, нацыянал-адраджэнец;
  9. собственные имена: Дунін-Марцінкевіч, Буэнас-Айрэс, Буда-Кашалёў, Франкфурт-на-Майне, Магілёў-Падольскі, Давыд-Гарадок.

     

    Сложные прилагательные

    Складаныя прыметнікі

    Пишутся слитно:

  10. Сложные прилагательные, части которых соотносятся со словосочетаниями с подчинительной связью: чарнавусы (чорныя вусы), знешнепалітычны (знешняя палітыка), лацінаамераканскі (Лацінская Амерыка), свабодалюбівы (любіць свабоду), усёпераможны (перамагаць усё), мнагалюдны (многа людзей), стопрацэнтны (сто працэнтаў), працаздольны (здольны да працы);
  11. прилагательные, образованные от сложных существительных, которые пишутся слитно: вадаправодны (вадаправод), тавараабменны (тавараабмен), наваполацкі (Наваполацк);
  12. сложные прилагательные, которые являются терминами или устойчивыми словосочетаниями в книжных стилях: агульнапрызнаны, выбухованебяспечны, вузкаспецыяльны, высокаадукаваны, прыватнасправавы, вышэйназваны, цяжкавырашальны, узаемаўзгоднены, ранняспелы;
  13. сложные прилагательные, части которых не употребляются как самостоятельные слова: супрацьлеглы, мнагазначны, другарадны, крывяносны.

     

    Пишутся через дефис:

    1) Сложные существительные, части которых соотносятся со словосочетаниями с сочинительной связью: беларуска-нямецкі слоўнік, архітэктурна-будаўнічы факультэт, сацыяльна-эканамічныя адносіны, аграрна-прамысловы комплекс, гандлёва-прамысловы капітал, кантрольна-ўліковы прыбор;

    2) прилагательные, образованные от сложных существительных, которые пишутся через дефис: генерал-губернатарскі, ліберал-дэмакратычны, давыд-гарадоцкі, унтэр-афіцэрскі;

    3) сложные прилагательные, части которых обозначают неоднородные приметы: навукова-практычная канферэнцыя (навуковая практычная канферэнцыя), нацыянальна-вызваленчы рух (нацыянальны вызваленчы рух), сусветна-гістарычны вопыт (сусветны гістарычны вопыт), інфармацыйна-аналітычная праграма (інфармацыйная аналітычная праграма);

    4) сложные прилагательные, которые обозначают качество с добавочным оттенком: ласкава-ліслівы, жоўта-зялёны, горка-кіслы, прыкра-салодкі;

    5) сложные прилагательные, которые обозначают промежуточные направления: паўднёва-ўсходні, паўночна-заходні;

    6) сложные прилагательные, которые входят в состав административных названий с частями ўсходне-, заходне-, паўночна-, паўднёва-: Заходне-Палескі раён, Паўночна-Ціхаакеанскае цячэнне, Усходне-Еўрапейская раўніна.