История развития телевидения в Беларуси
Побач са шпаркм развццём радыёвяшчання в пасляваенныя гады пачынае нараджацца новы вда масавай нфармацы - тэлебачанне, якое в нашы дн становцц адным з магутных сродкав прапаганды агтацы. Сення сё насельнцтва краны ахоплена тэлевзйным вяшчаннем. А всяго яшчэ якх гадов 40 назад тэлебачанне в кране рабла першыя крок.
Цкава вспомнць некаторыя этапныя моманты з гсторы развцця беларускага тэлебачання. Запачынальнкам сучаснага электроннага тэлебачання лчы наш суайчыннк прафесар Пецярбургскага тэхналагчнага нсчтытута Б. Л. Рознг, як яшчэ в 1907 годзе прапанавав выкарыстаць для перадачы прыема адлюстравання на адлегласць электронна-прамяневую трубку. Але практычна ажыццявць задуму вучонага было немагчыма з-за адсутнасц в той час радыёэлектроннай электравакуумнай тэхнк. тольк пасля Вялкай Кастрычнцкай сацыялстычнай рэвалюцы гэту дэю на практыцы ажыццявв малады вынаходнк Б. П. Грабовск. З группай ншых вынаходнкав Ташкенцкага унверстэта ён стварыв так званы катодны камутатар на тэлефота.
На леннградскм заводзе Святлана для ташкенцкх вынаходнкав был выраблены электравакуумныя (катодныя) трубк, радыёлямпы ншыя прыборы. 26 лпеня 1928 года Грабовск правёв паспяховыя выпрабаванн перадатчыка - на маленькм экране прыёмнка зТявлася адлюстраванне трамвая, як рухався.
Прамыслова прыгоднныя трубк был распрацаваны некальк пазней, у пачатку 30-ых гадов, савецкм вучоным С. . Катаевым нжынерам П. В. Шмакавым В. П. Цмафеевым. Вучоныя в 1931 годе сканструравал прамыслова прыгодную электронна-прамяневую трубку - конаскоп.
Тэхнчным работнкам тэлебачання быв вядомы яшчэ адзн спосаб атрымання адлюстравання, так званы механчны. Гэты спосаб выкарыстоввався в кранах Заходняй Европы. У Маскве таксама была абсталявана невялкая студыя. З 1 кастрычнка 1931 года адсюль вялся перадачы праз шырокавяшчальную станцыю. Адлюстраванне было нямое, без гукавога суправаджэння. З-за абмежаваных магчымасцей механчнае тэлебачанне належнага развцця не атрымала. кал в будучым павстала пытанне аб будавнцтве тэлецэнтрав в Леннградзе Маскве, у х заклал электронную сстэму перадачы.
15 жнвня 1932 года пачалася перадача в эфр рухомых адлюстраванняв - тэлекно. Перадачы все яшчэ нямыя.
15 стапада 1934 года праведзена першая втэлевзйная перадача за гукавым суправаджэненем.
б 1936 годзе в маскве пачалося будавнцтва першага тэлевзйнага цэнтра на Шабалавцы, як мев небывалы павльён у 300 квадратных метрав, аснашчаны вжо больш дасканалай апаратурай магутным вентылятарам. Прасторны павльён намнога взбагацв магчымасц творчых работнкав тэлебачання - можна было паказваць спектакл тэатрав з см дэкарацыям. А кал камер стала тры, зТявлася магчымасць тэлевзйнага мантажу. Д гэтага часу таксама адносяць сталяванне на тэрыторыпершых 100 телевзарав.
25 сакавка 1938 года Масковск тэлецэнтр правёв вопытную перадачу фльма Вялк грамадзянн.
1 верасня 1938 года вступв у строй Леннградск тэлецэнтр са студыяй. Перадача вялася адзнай камерай, становленнай на нерухомым штатыве. Кал рэжысер хацев паказаць асобу буйным планам, акцёру трэба было самому падысц да камеры. Для змены кадра абТявлявся перапынак у перадачы.
Паспяховае развцце савецкага тэлебачання спынла вайна. У перыяд барацьбы з фашысцкм акупантам тэлевзйныя перадачы не праводзлся н в адной кране Европы, у тым ку в Савецкм Саюзе. Тольк в 1945 годзе Масковск тэлецэнтр першы в Европе аднавв свае рэгулярныя тэлевзйныя перадачы.
У 1951 годзе пачав працаваць яшчэ адзн тэлевзйны цэнтр - у Кеве. Асаблва хутк рост перадаючай прымаючай тэлевзйнай сетк пачався з сярэдзны пяцдзесятых гадов. У гэты час паспяхова вялся будавнчыя работы па взвядзенню тэлецэнтрав у Рызе, Харкаве, Свярдловску, у сталцы нашай рэспублк - Мнску.
...У аднаго з мнскх журналстав захавався цкавы фотаздымак, зроблены в 1954 годзе: ля падножжатэлевзйнай вежы радыёрэпарцер бярэ нтэрвТю у брыгадзра будавнков, якя пачал взводзць Мнск тэлецэнтр. За спнам вдзельнкав гутарк - у рыштаваннях будовл будучая плошча Перамог. У 1955 годзе на беразе рак Свслач вырас чатырохпавярховы будынак з калонам. У м размясцвся апаратна-студыйны комплекс, памяшканн для рэдактарскага рэжыссёрскага саставу, рэпетыцыйныя фае. хоць яшчэ не все работы был закончаны, у нядзелю 1 студзеня 1956 года дыктар Т. П. Бастун першыню звярнулася да тэлегледачов Мнска:
Добры вечар, дарагя таварышы! Вншуем вас з Новым годам! Пачынаем нашы пробныя перадачы. Сення вы вбачыце кначасопс Навны дня в 19 гадзн 40 мнут - мастацк фльм Пакаленне пераможцав...
Пачався першы год жыцця Беларускага тэлебачання, перадачы якога прымал на той час 4,5 тысячы гледачов. Перадасы перадавался не кожны дзень был не вельм працяглым в асновным складался з паказу канцэртав тэлеспектакляв на кнаплёнцы, якая дасылалася з масквы, а таксама кнафльмав часопсав, што был в мясцовым кнапракаце. Але з першых крокав вялася настойлвая работ па перавтварэнню тэлебачання в саправдны сродак массавай прапаганды, шукался спецыфчныя формы выразнасц, каб шырэй павней адлюстровваць жыцце нашай рэспублк.
Нараджэнне тэлебачання азначала нараджэнне новых прафесй - тэлерэдактарав, рэжыссерав, гукарэжыссерав, аператарав, мастаков, дыктарав, камментатарав. У рэспублцы н адна навучальная встанова такх спецыялстав не рыхтавала. штаты папавнялся за кошт радыё, друку, кно, тэатру. На пасады рэдактарав направлялся, як Вы здагадваецеся, камунсты рэдакцый газет, радыё, парцйныя работнк, якм трэба было авалодваць гэтай новай цяжкай справай.
Першым дырэктарам Мнскай студы тэлебачання (МСТ) быв зацверджаны намеснк старшын Галовнага правлення радыёнфармацы Мнстэрства культуры БСРа М. Досн (на гэтай пасадзе ён працавав з кастрычнка 1955 года да снежня 1960 года). Сярод самых першых працовнкав студы был Я. В. Бунн, М. А. Карпук, . В, Ахрэм, В. . Антонав, Г. Ф. Шалковч, Н. М. Пнгн, Н. А. Краско, О. П. Захарава.
Кадры давала в першую чаргу радыё. Так, напрыклад, рэдактар палтычнаг вяшчання В. . Нямра быв зацверджаны галовным рэдактарам таратурна-драматычнага вяшчання. Прыйшл працаваць на студыю рэжыссёр Беларускага радыё В. В. Кухтто ншыя, газетчык В. К Плешавеня, Н. Е. Латуковск, Н. К Пятнцк.
У 1960 годзе на пасаду дырэктара быв зацверджаны В. Л. Палесск-Станкевч.
У чэрвен 1957 года в адпаведнасц з рашэннем Савета Мнстравв рэспублцы быв створаны Камтэт па радыёвяшчанню тэлебачанню пры Савеце Мнстрав БССР (Мнстэрства культуры было вызвалена ад кравнцтва справам радыёвяшчання тэлебачання). Але пытанне з кадраму па ншаму стаяла востра.
У 1962 годзе выйшла пастанавленне ЦК КПСС Аб мерах па дальнейшаму паляпшэнню работы радыёвяшчэння тэлебачання. У сувяз з гэтым пашырывся прыём рэдактарав тэлебачання в вышэйшую партыйную школу пры ЦК КПСС, таксама в рэспублканскя партыйныя школы, у тым ку у Мнскую партыйную школу. З 1966 года вядучыя супрацовнк Камтэта па радыёвяшчанню тэлебачанню пры Савеце Мнстрав стал запрашацца в Мнскую ВПШ для чытання лекцый па курсу Змест формы работы савецкага радыёвяшчання тэлебачання, таксама для правядзення практычных заняткав са слухачам аддзелав друку, радыё тэлебачання.
ЦК КПБ, лчваючы всё нарастаючае значэнне тэлебачання, якое, як радыё, станавлася магутным сродкам дэалагчнага вздзеяння, 6 мая 1967 года прымае рашэнне Аб палепшанн падрыхтовк журналстав палграфстав у рэспублцы. У рашэнн гаварылася: Даводзм да ведама, што Мнстэрства вышэйшай сярэдняй адукацы БССР ператварыла аддзел журналстык Беларускага дзяржавнага нверстэта мя В. . Ленна в факультэт журналстык Белдзяржунверстэта, павялчыць прыём студэнтав на гэты факультэт з новага навучальнага года на 25 (?) чалавек...Арганзаваць на факультэце падрыхтовку квалфцыраваных лтаратурных супрацовнкав радыёвяшчання тэлебачання. У гэтых мэтах разглядзець пытанне аб стварэнн в саставеа факультэта журналстык адпаведнай кафедры... Ф. У 1968 годзе на факультэце журналстык была створана кафедра тэоры практык радыёвяшчання тэлебачання.
Развццё матэрыяльна-тэхнчнай базы.
У 1957 годзе в Мнску было 6 тысяч тэлевзарав. Праз два гады в рэспублцы будзе зарэгстрыравана 30 тысяч тэлевзарав, ахоп тэлевзйным вяшчаннем складзе каля 1 млн. чалавек.
Першпчаткова радыус прыёму перадач быв абмежаваны. Тэхнчная недасканаласць плывала на якасць перадач, на сам мовы распавсюджання праграмм, асаблва Цэнтральнага тэлебачання. Напрыклад, 7 сакавка 1963 года была сарвана трансляцыя (перапынена праз 6 хвлн пасля пачатку) з Масквы спектаклю Маллога тэатру Картачны домк: выйшла з строю радыёрэлейная ня. Гэта бы в не адзны выпадак, кал радыёрэлейная ня не наладжвала трансляцы масковскх перадач, вяла х без належнай якасц. Падобны прыклад тыпчны для таго часу: тольк за 1962 год тэхнчныя спыненн радыёрэлейная нó склал 28 гадзн 30 хвлн. Пакдал жадаць лепшага тэлевзары, якя выпускался радыёзаводам. Якасць, надзейнасць, тэрмн службы тэлевзарав УНёман, Беларусь-Ф не адказвал патрабаванням. Значная х колькасць рамантавалася яшчэ да заканчэння шасцмесячнага гарантыйнага тэрмну, весь час шл скарг. У сувяз з гэтым вялася пастаянная напружаная работ па паляпшэнню матэрыяльна-тэхнчнай базы, павелчэнню авдыторы.
саблва хуткае развцце беларускае тэлеабчанне атрымала в 1960-1970-ых гадах. У гэтыя гады развцце тэлебачання адбывалася шло па праграме тэлефкацы: у мэтах пашырэння зоны прыёму в Беларус взводзлся рэтрансляцыйныя станцы. Так у 1958 годзе пачав перадачы тэлевзйны цэнтр в Гомел. Затым у гарадах Баранавчы, Гродна, Маглёве, Вцебску, Бабруйску зТявляюцца рэтрансляцыйныя станцы, 10 рэтранслятарав малой магутнасц пабудаваны в ншых гарадах рэспублк. Праграма тэлефкацы дазволла ахапць тэлевзйным вяшчаннем больш паловытэрыторы, у насельнцтва налчвалася 70 тысяч тэлевзарав. Адкрылся шырокя магчымасц для абмену праграмам памж студыям, для вызаду на сесаюзны экран (з 1961 года перадачы ЦТ транслруюцца на рэспублку, в 1962 годзе Мнская студыя выходзць на сесаюзны экран).
У сакавку 1964 года ЦК КПБ ператварыв Мнскую студыю тэлебачання в студыю Беларускага тэлебачання.
Да сярэдзны 70-ых гадов насычанасць тэлевзарам в рэспублцы была высокай: 1 млн. 585 тыс.; тэлевзар мел кожныя 70 семТяв з 100; а95% тэрыторы рэспублк было ахоплена тэлевзйным вяшчаннем.
У 1978 годзе в строй вайшов новы, аснашчаны сучаснай тэхнкай, апаратна-студыйны комплекс Беларускага радыётэлецэнтра, як дав магчымасць значна палепшыць якасць тэлевзвнага вяшчання арганзаваць перадачу рэспублканскай перадачы каляровага тэлебачання.
У цэтым па кране: будаванне тэлецэнтрав в 70 гады спынлася, маламагутныя был нават зачынены. Асновная ввага была накравана на пербсталяванне тэлецэнтрав, ахоп насельнцтва тэлебачаннем шов шляхам рэтрансляцы праграм пры дапамозе спутнкавай сувяз. Мясцовыя тэлестуды атрымал шмат новай тэхнк: 102 каляровыя перасоввальныя тэлевзйныя станцы, 144 вдэамагнтафоны, 88 каляровых студыйных апаратных, 1187 кнакамер, зрасходавана 358 млн. рублёв.
Такм чынам, да 1980-ых гадов матэрыяльна-тэхнчная база БТ значна вырасла. Практычна у любым населенным пункце можна было прымаць тэлевзйныя - дзве праграмы Цэнтральнага тэлебачання рэспублканскую. Аднапраграмнае вяшчанне ахоплвала 96% тэрыторы рэспублк, двухпраграмнае - 76%, трохпраграмнае - 32% (Мнск Мнская вобласць).
Рэканструкцыю прайшл абласныя тэлерадыёцэнтры. Так, напрыклад, в 1983 годзе став шырэйшы выбар тэлеперадач у жыхаров Вцебшчыны: да дзвюх праграм - першай агульнасаюзнай рэспублканскай -а дабавлася другая праграма Цэнтральнага тэлебачання. Замест старой стометровай антэны была встановлена апора вышынёй 245 метрав, ведзена у эксплуатацыю новая тэлевзйная станцыя з перадачыкам вялькай магутнасц. Так, як на Цэнтральным тэлебачанн, се больш тэлепраграма вырабляецца не на кнаплёнцы, на магнтнай выдэаленце, што дазваляла скарацць затраты на падрыхтовку перадач, паскорыць тэрмн х стварэння, павысць якасць каляровага адлюстравання.
На першых этапах свайго развцця беларускае тэлебачанне выступала галовным чынам як рэтранслятар тых ц ншых падзей творав мастацтва, таксама шукала формы стварэннчя забавляльнай нфармацы. Тады экран быв не простым тэхнчным канонам у перадачы ведав.
Спачатку было падражняльнцтва (не было свайго вопыту). Фармраванне власных тэлевзйных жанрав пачынаецца в 60-ых гг., кал журналсты рэспублк вынаходзяць магчымасць адлюстровваць асновныя пытанна асучаснасц з дапамогай арыгнальных, ласных тэлебачанню сродкав выказвання.
Для гэтага яны звяртаюцца в першую чаргу да дакументальнага жанра, супаставляючы рэальныя жыццё выя факты, пачынаюць знмаць у перадачы сурТёзныя грамадскя пытанн, цягваць чытачов у творчае абдумванне сучаснасц. ведзеныя в рамк рубрык цыклав, гэтыя дакументальныя перадачы садзейнчал садзейнчал больш глыбокаму адлюстраванню падзей, аякя адбывался в жыцц рэспублк.
Унструмент зрокавага вздзеяння патрабавав не прастой нфармацы, выказанай словам, непасрэдна зрокавай нфармацы. На першы момант гэта быв дыктар, як чытав паведамленн. Тым не менш прынцыпяльных адрозненняв памж газетнай нфармацыяйа тэлевзйнай не снавала. Тэкставая нфармацыя без малявнчага матэрыялу, характэрная для пачатковага перыяду развцця тэлебачання, захавалася в пэвных паравнальна адасобленых масштабах па гэты дзень у нфармацыйных выпусках. Нават пры самай сучаснай тэхнчнай абсталяванасц бывае немагчыма, а ншы раза неабавязкова фксраваць на кнаплёнку некаторыя падзе з-за аддаленасц абТекта, раптовнасц падзе г.д. Але не адклкнуцца на гэту падзею зусм служба навн не можа. Прыходзцца выкарыстовваць адзную магчымасць - чытаючага дыктара в кадры.
дна з самых папулярных форм тэлевзйных перадач - публцыстыка. На Беларускм тэлебачанн пачатак ёй паклала паэты Пятро Глебка Пятрусь Бровка, якя першым за псьменнкав рэспублк выступл перадгледачам з палымяным паэтычным словам. Пятро Глебка пазнаёмв з рывкам з паэмы Мужнасць. Пятрусь Бровка прачытав свой пераклад паэмы Маяковскага Уладзмр льч Ленн.
З таго часу беларускя псьменнк паэты - Пятрусь Бровка, Максм Танк, Аркадзь Куляшов, ван Мележ, ван Шамякн, Максм Лужанн, Янка Брыль многя ншыя аказваюць дзейсную дапамогу журналстам рэспублканскага тэлебачання непасрэдным дзелам у жыцц студы.
Першыя крок тэлебачання каштовныя перш за всё тым, што в гэты перыяд шл настойлвыя пошук метадав падрыхтовк перадач, вызначался формы стыль размовы з тэлегледачом, вырашалася задача найпершай важнасц - даць насельнцтву нфармацыю па самых актуальных праблемах дня.
Усе мацней заявляла аб сабе тэлевзйная дакументалстыка в стварэнн зборных праграм - тэлечасопсав. Цкава адзначыць, што самым першым з часопсав быва Пянерск касцёр, як выйшав у эфр 30 красавка 1956 года. Пазней зТявлся тэлечасопсы ншых напрамкав: Мастацтва, Фзкультура спорт, Веды, Для Вас, жанчыны. Сярод нвшых форм вяшчання вядучае месца займал тэлевзйныя спектакл, з якм Мнская студыя выходзла на экран амаль кожны месяц.
Важнае месца в перадачах таго часу займала падрыхтовка да YI Сусветнага фестывалю моладз студэнтав у Маскве. У праграмах Мнскай студы сстэматычна паведамлялася аб тым, як юнак дзявчаты Беларус вдзельнчаюць у нтэрнацыянальным руху за мр, падрабязна асвятлявся в кнарэпартажах кнафестываль беларускай моладз.
вось настав дзень 28 чэрвеня 1957 года. ся вага планеты была прыкавана да сталцы Савецкага Саюза Масквы, дзе на вулцах плошчах, у парках в канцэртных залах разллося разнамовнае свята юнацтва планеты. Мнчане,седзячы ля свах тэлевзарав, змагл вбачыць рачыстае адкрыццё YI Сусветнага фестывалю моладз. Гэта была першая трансляцыя тэлепраграмы з Масквы, якую прынял в Мнску.
Як жа была арганзавана гэта перадача?
У той час радыётэхнка вжо ведала шэраг сстэм перадачы адлюстравання на вялкя адлегласц - па кабелю па рэлейных магстральных нях. Для таго, каб злучыць радыёрэлейнай няй няй Мнск з Масквой, неабходна было пабудаваць 15 прамежкавых прыёмаперадаючых станцый, што в той час нельга было ажыццявць. нжынерна-тэхнчныя работнк вырашыл гэтае пытанне вельм дасцпна, галовнае - хутка. Была взведзена рэтрансляцыйная станцыя ш Смаленску, дзве ншыя прамежкавыя прыёмаперадаючыя станцы всталявл на самалётах, якя на вышын 2500 - 3 метрав ажыццявлял сувязь памж Масквой Смаленскам, Смаленскам Мнскам забяспечыл нармальнае праходжанне сгналу па всёй трассе.
д перадачы да перадачы расла папулярнасць Мнскага тэлебачання. Яго магчымасц асаблва пашырылся, кал зТявлася перасовная тэлевзйная станцыя - ПТС, якая дазволла весц трансляцыю футбольнага матча, цыркавога прадставлення, спектакля. Пачал транслравацца врачыстыя сходы, спартывныя спаборнцтвы, тэатральныя прадставленн, масавыя святы. Тявлася магчымасць паказваць оперныя спектакл.
Спачатку ПТС так курсравала з тэатра на стадыён, затым у цырк, у бассейн. вось аднойчы автобусы заехал в двор радыёзавода, тэхнк працягнул кабель у цэх, станавл наладзл камеры, тэлегледачы вбачыл на экранах, як рабочыя збраюць беларусскя тэлевзары. Гэта быв першы рэпартаж з рабочага прадпрыемства транслравався ён 11 жнвня 1958 года. З таго часу рэпартаж з завода, фабрык, камбната, з будовл, калгаса став адным з самых папулярных жанрав тэлевзйнага вяшчання. Амаль кожны дзень нараджался в той час новыя цыклы рубрык. У сувяз з гэтым Камунстычная партыя заклкала нфармаваць беларускае насельнцтва аб тым, што адбываецца у рэспублцы. Асаблва ападкрэслвалася важнасць тэм прамысловасц новабудовл. Работнк студы бывал всюды. Стваралася хмчная прамысловасць - будавався нафтаперапрацовчы завод, перакладвався газаправод, взводзвся Салгорск калйны, Васлевцкая Бярозавская электрастанцы...
Напрыклад, цыкл Гэта зроблена в Беларус адлюстроввав поспех беларускай ндустры. Автазаводы з гордасцю расказвал пра 40-тонны самазвал МАЗ-530. гэта машына атрымала всеагульнае прызнанне як у нашай кране, так далёка за яе межам.
дной з задач беларукага тэлебачання канца 50-ых гадов было культурнае, маральнае выхаванне насельнцтва. У сувяз з гэтым быв арганзаваны тэлевзйны нверстэт навук культуры (сумесна з рэспублканскм мнстэрствам таварыствам Веды). З экрана тэлевзара слухачы внверстэта мел магчымасць знаёмцца з дасягненням навук, вучылся слухаць разумець музыку, разбрацца в жывапсе графцызнаёмлся з лепшым творам драматургó кнамастацтва.
60-ыя гады.
У развцц беларускага тэлебачання яны характэрныя тым, што в рэдакцыях вызначылся такя пастаянныя цыклы, як сельск клуб Колас, Лтаратурная Беларусь, Народны кантроль, тэлевзйны конкурс па дзцячых рухомых гульнях Вас выклкае Спартландыя.
У 1961 годзе Мнск быв злучаны радыёрэлейнай няй з Масквой. У Беларусь прыйшла першая праграма Цэнтральнага тэлебачання. У гэты час зарадзлся творчыя сувяз з тэлестудыям братскх рэспублк. Асаблва цесным был яны з Лтвой. 12 верасня 1962 года впершыню праводзлася мжрэспублканская пераклчка Мнск - Вльнюс.
4 кастрычнка 1962 года Мнская студыя включылася в агульнасаюзную шотыднёвую перадачу Эстафета навн, 23 кастрычнка быв першыню паказаны на Маскву Блактны агеньчык. Радыёрэлейныя нó адкрыл дарогу тэлебачанню Беларус не тольк на экраны Цэнтральнага тэлебачання, але ншых кран Савецкага саюза.
У 1961 годзе тэлевзйная сеткабыла злучана з сстэмай нтэрбачання Еврабачання. Пачатак гэтаму супрацовнцтву паклала трансляцыя тэлевзйнай перадачы пра сустрэчу в Маскве першага в свеце касманавта Юрыя Гагарына.
Першы выхад Беларускага тэлебачання на нтэрбачанне адбывся в 1962 годзе. Хутка тэлецэнтры Мнска, Гомеля, Брэста Вцебска таксама был включаны в тэлевзйную сетку нтэрбачання. Гледачы Польшчы, Балгары, Чэхаславакó ншых кран сацыялстычнай садружнасц вбачыл такя перадачы, як Беларук балет, канцэрты Беларуская лрычная, Спявае Зновй Бабй, тэлефльмы Тры волаты, Дваццаць мрных гадов ншыя.
Трэба завважыць, што праграмы з Мнска на фестывалях рэспублк, праводзмых Цэнтральным тэлебачаннем, атрымлвал высокую ацэнку.
Значны вплыв на якасць кнапрадукцы Беларукага тэлебачання аказала стварэнне в 1965 годзе Галовнай рэдакцы Тэлефльм, якая пачала вытворчасць дакументальных мастацкх фльмав, таксама канцэртных праграм для тыражу на студыях тэлебачання сх саюзных рэспублк. жо з першых гадов свайго снавання Тэлефльм добр зарэкамендавав сябе як на мжрэспублканскх, так на всесаюзных кпнафестывалях. Сярод лепшых был адзначаны на гэтых аглядах Чалавек нараджаецца для шчасця, Апавяданне пра зялёны дом, Запруда.
Паняцце Утэлевзйны фльм прыйшло да масавага гледача в сярэдзне 60-ых гадов, кал на шэрагу кнастудый краны был створаны абТяднанн тэлевзйных фльмав, што было выклкана жыццёвай неабходнасцю пастаянна бачыць у праграме мастацкя дакументальныя стужк, якя, як сцвярджаюць сацыёлаг, зТявляюцца адным з любмых вдав вдовшча.
У ку взнкшых у рэспублцы абТяднанняв творчае абТяднанне тэлефльмав кнастудыó Беларусьфльм, арганзаванае у 1966 годзе, абТяднанне Тэлефльм Беларускага тэлебачання Дзяржкамтэта СМ БССР па тэлебачанню радыёвяшчанню, створанае в 1967 годзе. Сёння в х творчым спсе дзесятк павметражных (у тым ку шматсерыйных) кароткаметражных стужак, сярод якх найбольш знаёмыя нам Руны страляюць . Чацверыкава; Довгя вёрсты вайны А. Карпава; Прыгоды Бурацна, Чырвоны Капялюшык, Зорны хлопчык Л. Нечаева; Крах В. Карплава шныя.
Станавленне тэлекно было нялёгкм. Тэлефльм паступова набывав сваю самастойнасць у русле адзнай цэласнай тэлевзйнай праграмы, у цесным яе кантакце з нфармацыйна-публцыстычнай зонай. Тэлефльм, у адрозненне ад кнафльма, се больш адчував сябе неадТемнай часткай тэлевзйнай праграмы з яе пэвным рысам дня, тыдня, месяца, года, яе разгорнутасцю перад гледачам в цэлым па часе. У канцы 60-ых гадов тэлефльм як новае адгалнаванне экраннага мастацтва набыв новыя магчымасц в паравнанн з кнафльмам: нутраную арыентаванасць на формы дыялога з гледачом (адсюль нярэдкае ввядзенне каментатара, асобы ад автара г. д.), цыклчнасць, дзяленне на асобныя серы.
гравы тэлефльм у Беларус пачав сваё снаванне з малых форм - мняцюры, навелы ншых. А вось у ку першых на Тэлефльме Мнскай тэлестуды был паставлены навелы Снежны конь (1966) Змн дуб(1967) - своеасаблвыя тэлевершы з лрычным, паэтычным автарскм светдчуваннем.
Тэлесерыялы - был цкавым з пункту гледжання асюжэтнай арганзацы прынцыпав злучэння асобных серый у адзнае мастацкае цэлае. Першая ластавка в стварэнн арыгнальнага дакументальна-гравога вдовшча быв у 1967 годзе тэлевзйны фльма - спектакль Крах. У 1971 годзе зТявлася Уся каралевская раць, пазней - Вашынгтонск карэспандэнт.
Экранзацы. У тэлевзйным кно займаюць значнае месца. Першая экранзацыя была у 1970 годзе (Я. Купала За шчасцем, за сонцам). Пазней был экранзраваны многя творы беларускх автарав: Я. Купал Гусляр, Павлнка; В. Быкав Журавлны крык, Вовчая зграя, Пастка, Альпйская балада; В. Дунн-Марцнкевч Пнская шляхта; М. Гусовск Песня пра зубра; . Мележ Людз на балоце ншыя.
Дакументальныя фльмы. Станавленне прыходзца на 60-ыя гады адбылося яно на базе нфармацыйна-публцыстычных праграм эфрнага тэлебачання. З абТяднаннем арганзацы Тэлефльм сстэматычна пачынаюць стварацца тэлевзйнныя дакументальныя стужк, як поунаметражныя, так кароткаметражныя. Першы дакументальны фльм выйшав у 1945 годзе (Гнашы дзец). а
Шмат фльмав гэтага жанру было пра Вялкую айчынную вайну (Дзец Брэсцкай крэпасц, Хлапчук, хлапчук, Поле боя - поле жыцця, Салдаты Перамог), аб касманавтах навуковых праблемах...Дарэчы, у 1980 годзе на экранах зТяввся дакументальны фльм Эстафета. Фльм быв аб вучоных-фзках нашага роднага Беларускага Дзяржавнага нверстэта.
Музычныя тэлефльмы. Хутка пасля зТявлення тэлебачання в нашай кране стала зразумела, што музыка мае шматлкя формы снавання на экране, а таксама добрыя магчымасц для стварэння настроя гледачов, афарбовк тэлепраграмы, кнавобраза г. д. Тут можна выдзелць такя жанры, як тэлефльм-канцэрт, ателеперадача-канцэрт, фльм-канцэрт, музычна-забавляльна перадача нш. Гледачы мел магчымасць знаёмцца з такм музыкальным перадачам фльмам, як
Песн гара Лучанка, Верасы, Харошк, Свята на Палессе ншым.
Дзцячыя фльмы. У пасляваенныя гады разгарнулася работ па стварэнню кнастужак для дзяцей на кнастуды Беларусьфльм. Дзец партызана -а першы фльм, як быв прадставлены вазе маленькх гледачов у 1954 годзе. Потым зТявлся Мколка-паравоз, вулца малодшага сына, Увага! У горадзе - чаравнк!Ф ншыя.
Мастацкя фльмы. Самыя першыя в гэтым жанры - Новы дом (1947); Канстанцн Заслонав (1949). Да нашых дзён дайшл такя мастацкя стужк, як Гадзннк спынвся аповначы, Хто смяецца апошнм, Палесская легенда, Наперадзе - круты паварот ншыя.
Якая ж была тэматыка в беларускага тэлебачання?
Па першае, гэта ваенна-патрыятычная тэма. З экрана тэлевзара пастаянна гучал расказы пра гады барацьбы з фашызмам, выступал дзельнк баёв, былыя партызаны, салдаты афцэры, падпольшчык.
Тэма сельскай гаспадарк яе выдатных працавнков на той час таксама была вельм актуальнай. Стаханавцы актывсты, дарнк трактарысты - вось тыя, км па саправднаму павнна ганарыцца наша грамадства!Ф, - данаслася з блактнага экрана савецкага чалавека.
Па-трэцяе ( як я казала вжо раней), эканамчная тэма. Магутныя савецкя прадпрыемствы апярэджваюць час! Нас буржуям не дагнаць! У перадачах, напрыклад, на прамысловыя тэмы вялкая ввага надавалася сацыялстычнаму спаборнцтву на прабпрыемствах рэспублк, праблемам навукова тэхнчнага прагрэсу, рацыяналзатарству вынаходнцтву. Гэтыя пытанн был галовным в перадачах Дзённк пяцгодк, Рабочы клуб, Наватар, Будавнк.
Пра леннскую тэму таксама не трэба забывацца. Для гледачов праводзлся незабывныя чытанн-лекцы пра Ленна, яго тэорыю сацыялстычнай рэвалюцы, круючую ролю рабочага класа в будавнцтве сацыялзма камунзма яшчэ пра шмат чаго ншага, што сёння нам здаецца абсурдным, незразумелым нецкавым. Але...Час быв так, нчога не паробш.
Тэма будавнцтва цыкл праграм ТэлеабТектыв на сельскай будов, Вёска в рыштаваннях новабудовляв. Праводзлся, напрыклад, спецыяльныя выязныя рэйды-агляды новабудовляв Салгорска, Гомеля, Гродна. У х таксама вдзельнчал прадставнк будавнчых арганзацый. Затым матэрыялы рэйду шл в праграму Будавнк.
Акрамя таго, асвятлялся асновныя падзе з жыцця гораду, паездк палтычных дзеячав за мяжу, навны культуры, навук мастацтва ншыя падзе.
Юнацтву, якое абдумвае жыццёФ, быв прапанаваны цыкл Людз леннскай гварды - пра жыццё, повнае барацьбы трывог Н. К. Крупскай, М. Калнна, А. В. Луначарскага, А. Ф. Мяснкова ншых гстарычных асоб.
Пазней, пасля гарбачовскай рэформы жалезная заслона прыдкрыецца см нам стане зразумела, што в савецк перыяд снавання нашай краны Беларускае тэлебачанне, ды ввогуле все савецкя СМ праводзл вялкую работу прапаганды дэй марксзма-леннзма, камунстычнай парты савецкай лады. Што чалавек, будучы марыянеткай сацыялзму, Узамбравався праптвався на працягу жыцця яго дэям, думкам памкненням. Тыя ж СМ вучыл чалавек ненавдзець сабе падобных - так званых ворагав народа - тых хто не дагадзв ладзе, пагарджаць м. Ненавдзець а кдаць каменне в белых варон... Чаму так адбывалася?а
Сёння мы да канца не змагл перажыць шок ад гарбачовскай перабудовы. БССР цяпер Рэспублка Беларусь, але грамадства ж наша не змянлася. Ах, вярнуць бы савецк час!Ф, Ах, як добра жылося нам тады!Ф, кажуць бабульк, дзядок з палачкай лае в тралейбусе валасатага панка з завушнцай у носе называе яго: Фашыст!Ф... Людская псхка лёгка зламалася. А да канца дабваюць яе тыя ж сродк масавай нфармацы, якя гадков 10 назад спявала Угмн ншаму гаспадару. З экранав тэлевзарав, радыёпрыёмнкав, газет, часопсав, журналав, нтэрнета на нас наваллася вельм шмат чаго цкавага забароненага, жорсткага жывага, заманлвага абяцаючага выдатны рэзультат без асаблвых намаганняв. Рэклама душыць гледача свам 15% -ным гадавым; жанчынам, якя схудзел за 3 дн х тым, якая цудовная скура в х на твары? А мо б вы хацел набыць залаты нтаз? У нас гэта танней на 50 у.е.!!! сё той, што мы бачым на нашым экране ( чуем) - самая саправдная ломка псхк былога савецкага чалавека, як нкол не карыстався мылам УDOVEФ, не чысцв зубы пастай УCOLGATEФ, не мыв валасы шампунем УELSEVEФ... Гэта ломка прыводзць да агрэссó, як мовнай, так фзчнай. Я кажу: Добры дзень,шановная!Ф, в адказ чую: Добры. Я ж табе жадаю добрага дня, ты мне што адказваеш? Проста канстатуеш, што дзень - добры. Дзякуй! А як мы паводзм сябе в грамадскм транспарце, на рабоце, на якой небудзь тусовцы? У грамадскм транспарце ншым часам можна вявць сябе не простым пасажырам, героем вострасюжэтнага баявка з элементам бойк! Дзякуй, што вучыцца розным прыёмам всялякай нецэнзурнай жэстыкуляцы не трэба: кожны вечар амерыканскя баявыя курсы завуць нас да блактнага экрана.
Я не вню СМ, у прыватнасц тэлебачанне, в тым, як мы сёння жывем, якое в нас грамадства г.д. Я сцвярджаю, што СМ в першую чаргу пасля лады нясе адказнасць за тое, што яно сёння, завтра, паслязавтр ПРЫНЯСЕ в кожную кватэру. Майго брацка Рустама, якому всяго 4 годзка, не трэба вучыць як страляць з псталета куды трэба прыцэльвацца, крыху старэйшая за яго сястрычка ведае тэксты любой рэкламы на любым канале на памяць. тут проста забарона глядзець тэлевзар не дапаможа.
Беларускае тэлебачанне сення.
Спачатку азначым асновныя рысы нфармацыйнага прастранства Рэспублк Беларусь.
Адкрытасць.
саблва гэта датычыцца авдыёвзуальных электронных СМ. Зараз не глушаць замежныя хвал, як гэта раблася раней.
Даступнасць.
Кожны грамадзянн Рэспублк Беларусь можа мець доступ да любога з СМ.
Вялкая колькасць акрэдытаваных у Рэспублцы Беларусь замежных журналстав, карэспандэнцкх пунктав.
Беларускя СМ з-за пэвных матэрыяльных праблем не могуць сабе дазволць мець як карэспандэнцкя пункты за мяжой, так акрэдытацыю свах журналстав (за мяжой). На сённяшн дзень снуе тольк адзны карэспандэнцк пункт, знаходзцца ён на тэрыторы Расó.
а