Реферат: Беларусская музыка
МНСТЭРСТВА АДУКАЦЫ РЭСПУБЛК БЕЛАРУСЬ
Беларуск дзяржавны тэхналагчны внверстэт
Кафедра беларускай мовы
Выканав
Студэнт 1 курса
Факультэта ТТЛП 9 группы
Фрыцн Дзмтрый
Навуковы кравнк
В.М.Гусева
Мнск 2004
Змест.
1. Уводзны
2. Агульная характарыстыка развцця беларускай народнай музык
3. Беларуская народная нструментальная музыка
4. Народная песня Ц аснова нацыянальнага беларускага прафесянальнага
музычнага мастацтва
5. Музычнае мастацтва Беларус за гады Савецкай улады
6. Музычнае мастацтва Беларус в гады Вялкай Айчыннай вайны
7. Музычнае мастацтва в пасляваенны перыяд (1945 Ц 1968)
8. Вакальная музыка беларускх кампазтарав. Вакальная музыка 20-х Ц 70-х гадов
9. Смфанчная музыка беларускх кампазтарав
1.Агульная характарыстыка.
2.Каротк агляд развця.
10. Камерна-нструментальная музыка беларускх кампазтарав.
11. Беларуская опера. Каротк агляд развцця опернага жанру в
творчасц беларускх кампазтарав
12. Сучасная беларуская музыка
13. УЕврабачанне-2004Ф Ц беларуск дэбют
14. Лтаратура
Уводзны
Музыка (ад грэчаскага Ц мастацтва муз) Ц мастацтва, якое адлюстроввае
рэчаснасць у гукавых вобразах. Здольная глубока вплываць на эмацыянальны
настрой чалавека, музыка здавна выкарыстовваецца з грамадска-выхававчай
арганзуючай мэтай адначасова служыць задавальненню эстэтычных патрэб
грамадства. Каштовнасць музычнага твора вызначаецца прагрэсвнасцю дэйнага
зместу мастацкай дасканаласцю яго вобразнага ввасаблення.
Музычныя вобразы даюць абагульненае адлюстраванне з'яв рэчаснасц в той
жа час яны канкрэтна-гстарычныя Ц раскрываюць тыповыя, сацыяльна-акнрэсленыя
характары людзей, карцны прыроды, жыццё народа, краны в пэвную эпоху.
Першаасновай прафесянальнай музычнай культуры крынцай яе нацыянальнай
акрэсленасц з'являецца народ.
У дакласавым грамадстве музыка мела дапаможнае значэнне, была неад'емнай
ад працовных працэсав магчных дзействав. Самавызначэнне музык як асобнага
мастацтва адбывалася паступова, у непарывнай сувяз з эвалюцыяй формав працы
побыту.
Агульная характарыстыка развцця беларускай народнай музык
Беларуская музыка в дакастрычнцк перыяд разввалася пераважна в форме
вуснай народнай творчасц.
Народная музыка (музычны фальклор, вакальная музычна-нструментальная
народная творчасць) разввалася в непарывнай сувяз з працовная дзейнасцю
чалавека, з грамадскм побытам. Творы народнай музык взнкаюць на аснове
мастацкх традыцый, адлюстровваючы калектывна выпрацаваныя эстэтычныя
прынцыпы працовнага народа. У працэсе вуснай перадачы творав кожнае пакаленне
удзельнчае в х адборы шлфовцы. Абагульняючы заовваючы вопыт многх
пакаленняв, народная музыка мае вялкае эстэтычнае, пазнавальнае выхававчае
значэнне. Музычны фальклор Ц аснова нацыянальнага музычнага стылю,
вызначальная крынца прафесйнай кампазтарскай музык канцэртнай творчасц
самадзйных музычных калектывав.
Асновныя галны беларускай народнай музык Ц песнятворчасць. Яна
характэрызуецца, перш-наперш, жанравай разнастайнасцю багаццем меладычных
тыпав традыцыйных каляндарна-земляробчых сямейна-абрадавых песень (развты
цыкл жнвных, веснавыя, восеньскя, валачобныя, калядныя, шчадроуныя,
вясельныя, хрэсьбйныя). Тыповыя беларускай народнай музыцы спецыфчныя
напевы лрычных песень, якя не звязаны з абрадам ц звычаям, але в розных
мясцнах прымярковваюцца да пэвнага часу ц абставн: змовыя, праполачныя,
кал жывёлу пасуць, кал дуць у грыбы. Больш позн гстарычны пласт - песн
з ярка ндывдуалзаваным напевам, пазбавленыя всякага прымеркавання:
любовна-лрычныя, сямейна-бытавыя, баладныя, сацыяльная лрыка (казацкя,
батрацкя, салдацкя, рэкруцкя).
Песенная нструментальная творчасць беарусав узнкла в далёкай
старажытнасц. Цяжкае жыццё прыгнечанага народа в дарэвалюцыйнай Беларус
адблася на лёсе нацыянальнай культуры - жывапсу, лтаратуры, музык. На
працягу стагоддзяв пераважаючай формай беларускай мастацкай творчасц была
народная творчасць Ц песн, нструментальныя найгрышы, прыказк, прымавк,
казк. Асаблвай любовю завсёды карысталася песня. Народ раскрыв у х свой
талент мудрасць, свае адносны да сацыяльнай рэчаснасц, да людзей
прыроды.Са змяненнем жыцця народа, грамадскага вкладу змянявся змест
песень. Ва вмовах феадальнага прыгнёту беларуск народ склав песн пра гора
пакуты, пра нянавсць да прыгнятальнкав, пра барацьбу за шчаслвае жыццё.
Шырыня тэматык старажытных беларускх народных песень выклкала
разнастайнасць х жанрав вдав. Напрыклад, свабодалюбвы характар
беларускага народа, яго мужнасць, адвага адлюстраваны в герока-эпчных
песнях казацка-сялянскай вольнцы, журба роздум Ц у дзявочых жаночых
лрычных песнях, нястрымная весялосць радасць Ц у танцавальных песнях.
У беларускай дарэвалюцыйнай народнай песеннай творчасц можна
выдзелць наступныя вды песн: каляндарна-абрадавыя, сямейна-абрадавыыя,
сямейна-бытавыя, любовна-лрычныя песн сацыяльнага пратэсту.
Каляндарна-абрадавыя песн. Яны звязаны з розным вдам
сельскагаспадарчых работ,з народным святам земляробчага каляндара.
Каляндарныя песн падзяляюцца на веснавыя, летне-асення змовыя.
Сямейна-абрадавыя песн.Сюды вваходзяць песн, якя выконваюцца на
сямейных урачыстасцях з поваду нараджэння дзцяц, вясельныя, пахавальныя
плачы, галашэнн.Песн-плачы галашэнн адлюстроввал не тольк нявцешнае гора
па памершых сваяках, але цяжкае беспрасветнае жыццё бедняков у ярме
памешчыкав-прыгоннкав.
Найбольш значны пласт беларускага музычнага фальклору складаюць песн
сямейна-бытавыя, любовна-лрычныя, песн сацыяльнага пратэсту.У гэтых песнях
увасоблены розныя бак жыцця быту беларускага народа, яго спадзяванн,
барацьба за асабстае шчасце,адносны да прыгнятальнкав.
Беларуская народная нструментальная музыка.
Беларуская народная нструментальная музыка, як вакальная, узнкла в давня
часы.Жанры яе разнастайныя: пастуховыя найгрышы, палявнчыя сгналы,
танцавальныя мелоды. З давнх часов был вядомы нструментальныя
танцавальныя найгрышы УМяцелцаФ УГалубокФ.
Значнае месца в беларускай нструментальнай музыцы займае
танцавальная музыка. У танцах, як в песнях, беларуск народ выказвав думк
чалавека, яго настро пачуцц. Многа ёсць танцав, якя адлюстровваюць
працовныя працэсы: ФЛянокФ, УШавецФ, ФТавкачыкФ ншыя.
Народная песня Ц аснова нацыянальнага беларускага прафесянальнага
музычнага мастацтва.
Беларускя кампазтары шырока выкарыстовваюць в свах творах мелоды
народных песень танцав. Беларускя народныя мелоды зТявляюцца
асновай х музычнай мовы. Народныя тэмы сустракаюцца вжо в першых творах
беларускай прафесянальнай музык 20-х гадов.Так, у Смфаньеце УБеларускя
малюнкФ М.Чуркна, якая апявае родны край, беларускую прыроду,
выкарыстовваюцца саправдныя народ-ныя песн Ц лрычныя, танцавальныя,
жартовныя ншыя. У Фартэпянным квнтэце М.Аладава, як малюе карцны
народнага жыцця Беларус, гучаць тэмы меладычныя звароты карагоднай,
танцавальнай песн. У працэсе развцця беларускай прафесяналь-най музык в
30-я гады, у ваенны пасляваенны перыяды народная песня танец шыро-ка
разнастайна выкарыстовваюцца беларускм кампазтарам в операх,
кантатах,хорах, смфанчных камерна-нструментальных творах, у
апрацовках для голасу сола з суправаджэннем, у творах для аркестра народных
нструментав.
Народнае музычнае мастацтва Ц невычарпальная крынца прафесянальнай творчас-
ц. Для таго каб захаваць народную музыку, яе трэба запсаць, вывучыць. Гэта
всведам-лял прафесянальныя беларускя паэты, лтаратары, музыканты,
этнографы-фалькла-рысты. Плённую работу па даследаванню беларускай народнай
музык в дарэвалюцый-ны перыяд прарабл З.Радчанка, П.Шэйн, М.Янчук,
П.Сакальск ншыя. Беларускя савецкя кампазтары аддаюць многа
вваг вывучэнню народнай музычнай творчасц. Асаблва многа песень сабрал
апрацавал М.Чуркн, М.Аладав, Я.Цкоцк, Р.Пукст.
Чатырохтомнае выданне УБеларускя народныя песнФ Р.Шырмы включае сстэма-
тызаваныя па жанрах песн Ц любовныя, бытавыя, веснавыя, калядныя,
батрацкя,рэк-руцкя, салдацкя, казацкя ншыя. Гэта праца прадставляе
вялкую мастацкую наву-ковую цкавасць для музыкантав кампазтарав.
Музычнае мастацтва Беларус за гады Савецкай влады.
Да Кастрычнцкай рэвалюцы беларусы не мел сваёй прафесйнай
музык,кампазтар-скай школы, опернага тэатра, нацыянальных музычных
калектывав. Ва вмовах сацы-яльнага нацыянальнага прыгнёту талент
беларускага народа быв скаваны, не мев маг-чымасцей для развцця. Звяржэнне
влады памешчыкав капталстав, перамога працов-ных мас стварыл выключна
спрыяльныя вмовы для росквту всх матэрыяльных ду-ховных сл беларускага
народа.
У першыя ж гады Савецкай улады в многх гарадах Беларус ствараюцца дзяржав-
ныя вышэйшыя сярэдня навучальныя встановы, музе, драматычныя тэатры,
музыч-ныя школы тэхнкумы. У 1918 г. у Вцебску Гомел, а в 1919 г. у
Мнску адкрываюц-ца народныя кансерваторы. Педагог навучэнцы музычных
навучальных установ пра-водзяць вялкую работу па прапагандзе музычнага
мастацтва, арганзовваюць канцэр-ты, вечары камернай смфанчнай музык.
Узнкаюць самадзейныя прафесянальныя харавыя танцавальныя калектывы. Вя-
лкую вядомасць у рабочых клубах вонскх падраздзяленнях атрымал хор
пад крав-нцтвам У.Тэравскага Дзяржавны хор пад кравнцтвам В.Яфмава.
Поспехам у 20-я гады карыстался драматычныя музычныя спектакл Першага
Беларускага дзяржавна-га тэатра (цяпер Ц Беларуск дзяржавны тэатр мя
Янк Купалы). Был ажыццёвлены пастановк спектакляв УНа КупаллеФ М.Чарота,
УМашэкаФ УКастусь КалновскФ Е М-ровча, оперы УРусалкаФ А.Даргамыжскага
нш.
Значнае ажывленне в музычнае жыццё беларускай сталцы внёс Мнск музычны
тэх-нкум, адкрыты в 1924 г. Оперны камерны класы, а таксама
студэнцк смфанчны аркестр тэхнкума праводзл вялкую музычна-асветную
канцэртную работу. Оперны клас тэхнкума паставв некальк оперных
спектакляв.
У 30-я гады, гады вздыму Беларус, адбываецца далейшае развццё нацыянальнай
му-зычнай культуры.
У 1930 г. у Мнску ствараюцца Дзяржавны народны аркестр БССР на аснове
опер-нага класа музычнага тэхнкума Ц Дзяржавная студыя оперы балета.
У 1933 г. быв створаны Беларуск дзяржавны тэатр оперы балета. Адкрыццё
тэатра зТявлася знамя-нальнай падзеяй у музычным жыцц нашай рэспублк,
каштовным укладам у культур-нае будавнцтва.
Оперная трупа тэатра, у склад якой увайшл многя выхаванцы студы, за
каротк тэр-мн развучыла рад оперных балетных творав рускх, зарубежных
савецкх кампазта-рав. На сцэне тэатра был паставлены оперы лКнязь Игорь
А.Барадзна, лЕвгений Оне-гин П.Чайковскага, лЦарская невеста М.Рымскага-
Корсакава, лРиголетто Д.Вердз, лКармен Ж.Бзэ, лСевильский цирюльник
Д.Расн, лТихий Дон .Дзяржынскага, лЛебединое озеро П.Чайковскага,
лБахчисарайский фонтан Б.Асаф'ева.
Дзейнасць тэатра оперы балета взняла музычную культуру беларускага народа
на новы, больш высок взровень, далучыла сотн тысяч слухачов да
класчнай савецкай музык, стымулявала творчую работу беларускх
кампазтарав над стварэннем нацыянальнага рэпертуару.
У 1932 г. адкрываецца Беларуская дзяржавная кансерваторыя,якая стала кузняй кад-
рав кампазтарав, спеваков, артыстав смфанчнага народнага аркестрав. У
кансерва-торы в 30-я гады вучылся вядомыя кампазтары А.Багатыров,
У.Аловнкав, В.Яфмав, Д.Лукас, П.Падкавырав нш.
У 1937 г. у Мнску адкрываецца Беларуская дзяржавная флармоня. Яе
праца са-дзейнчала росквту музычнага жыцця рэспублк, стварэнню
спрыяльных умов для росту нацыянальных выканавчых сл.
Яркм паказчыкам культурнага будавнцтва в нашай рэспублцы зТявлася
стварэн-не нацыянальнай кампазтарскай школы. Зараджэнне беларускай
прафесянальнай му-зык адносцца да 20-х гадов. У свам развцц
прафесянальная музыка абапралася на традыцы беларускай народнай музычнай
творчасц, на дасягненн рускай класчнай му-зык, на вопыт поспех ншых
кампазтарав. Ад прасцейшых апрацовак нацыянальных мелодый песень танцав
беларускя кампазтары прыйшл да стварэння смфонй, опер балетав.
Першым беларускм савецкм кампазтарам был М.Чуркн, М.Аладав,
Я.Цкоцк, А.Туранков, Р.Пукст.
Ужо для першага перыяду развцця беларускай прафесянальнай музык характэрна
мкненне ахапць розныя жанры музычнай творчасц. Сярод музычных творав
20-х га-дов сустракаем масавую песню, апрацовк беларускх народных мелодый,
рамансы, ка-мерна-нструментальныя, смфанчныя творы нават оперы. У 1925
г. М.Чуркн стварыв Смфаньету УБеларускя малюнкФ Ц твор для смфанчнага
аркестра, а яшчэ раней, у 1922г., - оперу УВызваленне працыФ. У 1927 г.
М.Аладав напсав оперу УТарас на ПарнасеФ. Да таго ж часу адносцца стварэнне
Першай смфонó Я.Цкоцкм, рамансав, масавых песень, апрацовак народных
мелодый А.Туранковым, М.Аладавым, Н.Сакаловскм, У.Тэравскм, .Любанам.
У 30-я гады адзначаецца далейшае развццё прафесянальнай музычнай творчасц.
Гэтаму в многм садзейнчала стварэнне в Мнску в 1932 г. беларускага
аддзялення Саюза савецкх кампазтарав.
Значны вклад в беларускую прафесянальную музыку внёс в гэтыя гады кампазтар
В.Залатаров, вучань М.Балакрава, М.Рымскага-Корсакава. З 1932 па 1941 г. ён
кравав класам кампазцы в Беларускай дзяржавнай кансерваторы падрыхтавав
за гэты час цэлую плеяду маладых таленавтых кампазтарав.
У 30-я гады назраецца взбагачэнне жанрав беларускай музык. Кампазтары
звяртаюцца да стварэня опер балетав на нацыянальныя сюжэты, пшуць
смфонó, кантаты, песн на актуальныя тэмы. К канцу 30-х гадов был створаны
паставлены на сцэне Беларускага дзяржавнага тэатра оперы балета оперы
УМхась ПадгорныФ Я.Цкоцкага, УУ пушчах ПалессяФ А.Багатырова, УКветка
шчасцяФ А.Туранкова, балет ФСалавейФ М.Крошнера.
У даваенныя гады взнкла многа масавых песень аб Радзме, аб калгасным жыцц,
Чырвонай армó: УБывайце здаровыФ .Любана, УВечарынка в калгасеФ
С.Палонскага.
У перадваенныя гады актывзавалася навуковая, фалькларыстычная дзейнасць
беларускх музыказнавцав Ц прапагандыстав нацыянальнай музык.
К пачатку 40-х гадов музычная культура беларускага народа дасягнула высокага
взровню.
Музычнае мастацтва Беларус в гады Вялкай Айчыннай вайны.
Беларуск народ адным з першых уступв у барацьбу з фашысцкм захопнкам.
Дзейнасць драматычных оперных тэатрав, флармонó, музычных навучальных
установ часова перапынлася. У гэты час у творчасц беларускх кампазтарав
на ввесь голас прагучала патрыятычная тэма, тэма Радзмы, герачнай барацьбы
савецкага народа з фашыстам.
Асаблвае месца в х творах заняла тэма партызанскага руху Беларус, як став
грознай слай у тыле ворага. Сярод творав, прысвечаных гэтай тэме,
вызначаюцца опера УАлесяФ Я.Цкоцкага, кантата УБеларускм партызанамФ
А.Багатырова, смфанчная паэма УЗ дзённка партызанаФ смфоня-балада УУ
суровыя днФ М.Аладава, песн рамансы А.Багатырова, М.Аладава, Я.Цкоцкага,
Р.Пукста, С.Палонскага,.Любана. Усе гэтыя творы заклкал да барацьбы з
фашысцкм захопнкам, выховвал в людзей мужнасць,усялял веру в перамогу.
У гады вайны велзарную канцэртна-выканавчую работу в прыфрантавых раёнах в
тыле праводзл артысты Беларускага дзяржавнага тэатра оперы балета. Слам
беларускх артыстав у Маскве в 1942 г. был паставлены врывк з нацыянальных
беларускх опер. У гады вайны многа беларускх артыстав працавала в
Дзяржавным тэатры оперы балета в г. Горкм. Плённую канцэртную работу в
гады вайны праводзв Беларуск ансамбль песн танца, круемы Р.Шырмай.
Нягледзячы на цяжкя выпрабаванн ваеных гадов, дзеячы мастацтва Беларус
працягвал будаваць нацыянальную музычную культуру.
Музычнае мастацтва Беларус в пасляваенны перыяд (1945 Ц 1968).
К канцу лпеня 1944 г. Беларусь была повнасцю вызвалена ад нямецкх акупантав.
Вельм хутка в рэспублцы было адновлена музычна-канцэртнае тэатральнае
жыццё, дзейнасць музычных навучальных установ. У разбураныя гарады вярнулся
псьменнк, кампазтары, артысты драматычных оперных тэатрав, музыканты. У
вельм каротк тэрмн у рэспублцы было адновлена гаспадарча-эканамчнае
жыццё. Ужо в снежн 1944 г. Беларускм дзяржавным тэатрам оперы балета была
паставлена опера УАлесяФ Я.Цкоцкага.
У пасляваенны перыяд беларуская музыка дасягнула новых дэйных мастацкх
вышынь. Саюз кампазтарав БССР паповнвся маладым кампазтарам Ц
выпускнкам Беларускай дзяржавнай кансерваторы. Сярод х Ц Г.Вагнер,
Э.Тырманд, Ю.Семяняка, Я.Глебав, У.Чараднчэнка, Р.Бутвловск, Д.Смольск,
Я.Дзягцярык, .Лучанок ншыя. Многае было зроблена для развцця
нацыянальнай оперы,балета, смфонó, кантаты, нструментальнай харавой
музык, масавай сольнай песн,рамансав.
Значнае месца в музычнай творчасц пасляваенных гадов заняла тэма
гстарычнага мнулага беларускага народа, якая пераклкалася з падзеям
Вялкай Айчыннай вайны. Гэтая тэма знайшла ввасабленне в буйных музычна-
сцэнчных творах Ц операх УКастусь КалновскФ Д.Лукаса, УАндрэй КасценяФ
М.Аладава, УЯснае свтаннеФ А.Туранкова, а таксама в кантатах УБеларусьФ
А.Багатырова, У40 годФ М.Аладава нш.
Далейшае развццё в музычнай творчасц атрымала тэма Вялкай Айчыннай вайны.
Яна ввасоблена в операх УМарынкаФ Р.Пукста, У Дзявчына з ПалессяФ
Я.Цкоцкага, у смфанчных творах УПартызанская быльФ У.Аловнкава, УВечна
жывыяФ Г.Вагнера, у кантаце УПамяц Канстанцна ЗаслонаваФ Ю.Семяняк, у
шматлкх масавых, сольных харавых песнях.
Тэме мрнай стваральнай працы людзей прысвяцл свае творы Я.Цкоцк,
У.Аловнкав, М.Аладав, П.Падкавырав, .Кузняцов. Яркае адлюстраванне в музыцы
атрымала тэма барацьбы за мр дружбу памж народам. Гэтая тэма лягла в
аснову Чацвёртай смфонó Я.Цкоцкага, смфанчнай сюты УПесн мруФ
У.Аловнкава, вялкай колькасц песень.
У музычнай творчасц 50-х гадов яшчэ больш узмацнлася мкненне да
адлюстравання сучаснай тэмы, вобразав, сюжэтав, звязаных з жыццём, бытам
людзей.
У гэтыя гады прыкметна павыслася прафесянальнае майстэрства кампазтарав,
яшчэ больш трывалай стала х сувязь з нацыянальнай народнай творчасцю, з
рэалстычным традыцыям рускай класчнай савецкай музык. Пастаянная
сувязь з народам узбагачала кампазтарав, дапамагала м адшукваць хвалюючыя,
актуальныя тэмы для свах творав.
Беларускя музыказнавцы, фалькларысты больш актывна стал выступаць з
лекцыям, дакладам аб музыцы перад насельнцтвам, па радыё тэлебачанню. У
друку всё часцей стал зТявляцца работы аб беларускай прафесянальнай
народнай музыцы.
Некаторыя творы беларускх кампазтарав у гэтыя гады атрымал всесаюзную
авдыторыю, стал выконвацца в канцэртных залах Масквы ншых гарадов.
Вялкх мастацкх поспехав у пасляваенныя гады дасягнула выканавчае
майстэрства Беларус. Шырокую вядомасць у нашай кране атрымал Дзяржавная
акадэмчная харавая капэла БССР Дзяржавны народны хор БССР.
Дасягненн беларускх кампазтарав музыкантав был высока ацэнены
грамадскасцю яшчэ в 1955 г. на Другой дэкадзе беларускага мастацтва в Маскве.
Многя кампазтары выканавцы был вдастоены ганаровых званняв взнагарод.
У гэты перыяд был створаны балеты УСвятло ценФ Г.Вагнера УМараФ
Я.Глебава, Першая Другая смфонó Л.Абеловча, песн УАбелскФ
Д.Смольскага УПамяць сэрцаФ .Лучанка.
Сярэдзна 60-х гадов натхнла дзеячав беларускага мастацтва на стварэнне
творав, якя вызначаюцца глыбнёй правдзвасцю адлюстравання жыця, слай
дэйнага пафасу, высокм мастацкм майстэрствам. У гэты перыяд было напсана
многа цкавых, сталых у мастацкх адноснах творав. Сярод х трэба назваць
балет УАльпйская баладаФ Я.Глебава, балет УПосле балаФ тэлеоперу УРанакФ
Г.Вагнера, Трэцюю смфоню Л.Абеловча, вакальна-смфанчную паэму УПа
дарогах барацьбы перамогФ, Восьмую Дзевятую смфонó М.Аладава, кантаты
УБеларускя песнФ А.Багатырова УСветлы шляхФ .Кузняцова, УСвяточную
уверцюруФ Д.Камнскага, смфанчную паэму У50 годФ Я.Цкоцкага.
ЗТявленне таленавтых творав у 60-я гады Ц вынк актывнага звароту беларускх
кампазтарав да сучасных тэм, дабратворнага вплыву лепшых традыцый савецкай
музык. Увасабленне сучасных тэм у музычных творах прывяло да взбагачэння
выявленчых сродкав, расшырэння жанравага вобразнага зместу беларускай
музык.
Вакальная музыка беларускх кампазтарав.
Вакальная музыка 20 - 70-х гадов.
Нводны з беларускх кампазтарав не прайшов мма вакальнай музык. гэта
натуральна: песня, хоры, рамансы, звязаныя з паэтычным тэкстам, - найбольш
дэмакратычная, даступная форма музычнай творчасц.
Першыя масавыя песн рамансы на вершы беларускх паэтав зТявлся в 20-я
гады Ц у перыяд зараджэння нацыянальнай прафесянальнай музык.
Песн гэтага перыяду ввасаблял рэвалюцыйны рух маладой савецкай дзяржавы,
пафас народнай барацьбы з ворагам нашай краны, працовныя справы. Сярод
першых масавых песень был УСлава пралетарыятуФ М.Чуркна, УКовачи,
УРабочий ДворецФ, УПесня кузницыФ А.Туранкова. Многя масавыя песн
стварался тады в характары марша, гмна.
Вялкую ввагу кампазтары вдзялл жанру раманса, звярнувшыся да тэкстав
класкав беларускай паэзó. Асаблва плённа працавав тады в гэтым жанры
М.Аладав, як напсав на тэксты Я.Купалы М.Багдановча два цыклы рамансав.
У рамансах М.Аладава, М.Чуркна, Я.Цкоцкага, Р.Пукста побач з карцнам
прыроды тэмай кахання была ввасоблена таксама сацыяльная тэма, роздум
чалавека аб жыцц. У гэтыя ж гады М.Чуркным, Р.Пукстам, А.Туранковым было
створана многа песень для дзяцей. У песнях знаходзл водгук важныя
грамадска-палтычныя падзе в жыцц нашай краны. Асаблва многа песень
зТявлася в другой палове 30-х гадов.
У вакальнай творчасц беларускх кампазтарав в гады Вялкай Айчыннай вайны з
асаблвай слай прагучала тэма патрыятызму герок савецкага народа. Многа
песень было прысвечана беларускм партызанам .У эвакуацы актывна працавал
над песням кампазтары М.Аладав, М.Шнэйдэрман, А.Багатыров, Я.Цкоцк.
Масавыя песн ваеннага перыяду вызначаюцца яркм плакатным тэкстам, мужным,
валявым характарам, аптымзмам, змяшчаюць заклкальныя нтанацы, маршавыя
рытмы. Сярод песень тых гадов трэба назваць УНам не быць пад фашысцкай пятойФ
М.Аладава, УМы вернемсяФ, УЗа родную БеларусьФ А.Багатырова, УОй, лясы мае,
паляныФ Р.Пукста. Заканчэнню вайны был прысвечаны песн УШумць наша славаФ
А.Багатырова, УВялк дзеньФ В.Яфмава, УЗ рускм народамФ Р.Пукста,
УПерамогаФ М.Шнэйдэрмана. Апрача масавых, у гэты перыяд стварался сольныя
песн (лрычныя, сатырычныя), рамансы, маналог, прысвечаныя вонам-героям,
партызанам.
Пасля завяршэння вайны пачався новы этап у развцц беларускай вакальнай
музык. Асаблва нтэнсвна вакальныя жанры развваюцца в канцы 40-х Ц
пачатку 50-х гадов, што было выклкана агульным уздымам музычнай творчасц
беларускх кампазтарав у гэтыя гады, зТявленнем новых таленавтых майстров
песн, расшырэннем тэматык жанрав беларускай музык. Колькасць
кампазтарав, якя працуюць у галне вакальнай музык, прыкметна расшыраеца.
Апрача кампазтарав старэйшага пакалення, песн пшуць У.Аловнкав,
.Кузняцов, Г.Вагнер, Э.Тырманд, Ю.Семяняка, Я.Глебав ншыя. Як в
папярэдня часы, масавая песня адлюстроввае важнейшыя падзе жыцця нашай
краны.
У пасляваенныя гады створаны песн аб Беларус, яе прасторах рэках: УЖыв,
Беларусь!Ф, УКрасуй, Беларусь!Ф, УНа родных прасторахФ, УПесня пра НёманФ,
УДняпроФ.
Беларускя кампазтары стварыл нямала добрых песень, якя ввасабляюць
актуальныя тэмы вобразы рэчаснасц, нямала змястовных рамансав. Лепшыя
песн рамансы трывала ввайшл в быт, стал впрыгожваннем канцэртнага
рэпертуару. адна з галовнейшых задач дзеячав беларускай музык Ц стварэнне
яркх, папулярных, саправды масавых песень.
Смфанчная музыка беларускх кампазтарав.
1.Агульная характарыстыка.
Беларуская смфанчная музыка Ц вд высокага прафесянальнага мастацтва.
Звяртае ввагу жанравая разнастайнасць беларускай смфанчнай музык. Сярод
нацыянальных смфанчных творав сустракаюцца смфонó, смфаньеты,
смфанчныя сюты, паэмы, фантазó, варыяцы, уверцюры, танцы, канцэрты для
салруючых нструментав у суправаджэнн аркестра нш.
Важнейшай крынцай творчасц беларускх кампазтарав зТявлася нацыянальнае
народнае мастацтва. Вывучэнне меладычных, рытмчных гарманчных
асаблвасцей беларускх старажытных сучасных народных песень танцав,
знаёмства з выкарыстаннем народнай песн в творчасц кампазтарав-класкав
дазволла беларускм кампазтарам стварыць у смфанчнай музыцы нацыянальны
музычны стыль, як свам карэнням трывала звязан з народнай музыкай.
Беларуская смфанчная музыка Ц высокадэйнае, змястовнае мастацтва. Лепшыя
смфанчныя творы стал здабыткам мльёнав людзей. х вызначаюць прастата
сродкав выявлення, даступнасць яснасць формы. Шырокаму распавсюджанню
беларускай смфанчнай музык садзейнчае выкарыстанне в ёй дэмакратычных
бытавых жанрав Ц песн, раманса, марша, разнастайных танцавальных форм.
2. Каротк агляд развцця.
Беларуская смфанчная музыка зарадзлася в 20-я гады. Каштовны вклад у
стварэнне аснов беларускага смфанзму внесл М.Чуркн, Я.Цкоцк, М.Аладав.
Ужо в першых смфанчных творах выявляецца мкненне кампазтарав адлюстраваць
значны змест, звязаны з рэчаснасцю, выкарыстаць у музыцы нацыянальныя
песенныя танцавальныя мелоды.
Смфаньета УБеларускя малюнкФ М.Чуркна, створаная в 1925 г., зТявлася
першым нацыянальным смфанчным творам, як ввасобв розныя бак жыцця быту
беларускага народа.
Сярод смфанчных творав 20-х гадов вызначаецца Першая смфоня Я.Цкоцкага,
напсаная в 1925 г. прысвечаная рэвалюцыйнай тэме, тэме барацьбы
беларускага народа з белапольскм нтэрвентам в гады грамадзянскай вайны. У
1930 г. закончыв Другую смфоню М.Аладав. Гэта смфоня апавядае аб цяжкм,
беспрасветным жыцц сацыяльнай абяздоленасц жанчыны в дарэвалюцыйнай
Беларус. У смфонó выкарыстовваюцца мелоды беларускх народных лрычных
песень аб жаночай дол.
У 30-я гады адзначаецца далейшае развццё смфанчнай музык. Да яе стварэння
звяртаюцца А.Туранков, Р.Пукст, В.Залатаров, яго вучн А.Багатыров,
П.Падкавырав.
У гэтыя гады в беларускай смфанчнай музыцы побач з смфоням,
смфаньетам, уверцюрам, паэмам зТявляюцца новыя жанры Ц скерца, сюта,
капрычыё, танец, уверцюра-фантазя. Па-ранейшаму в смфанчных творах
адлюстровваюцца карцны тагачаснага жыцця быту беларускага народа, прырода,
падзе грамадскага жыцця. Напрыклад, Чацвертая смфоня В.Залатарова
УБеларусьФ прысвечана 15-годдзю вызвалення Беларус ад белапольскай акупацы,
Другая смфоня Я.Цкоцкага Ц узТяднанню заходнх абласцей Беларус. Карцны
тагачаснага жыцця быту знаходзм ва вверцюры- фантазó УЗары насустрачФ
Смфаньеце До мажор М.Аладава, Першай смфонó Р.Пукста.
У гады вайны праз усю смфанчную музыку, як ншыя жанры беларускай
музычнай творчасц, праходзць тэма герачнай барацьбы з фашысцкм
акупантам. Смфанчныя творы в гэтыя гады ствараюць М.Чуркн, В.Залатаров,
Я.Цкоцк, М.Аладав, Р.Пукст. Асаблва паказальныя для гэтага перыяду Другая
смфоня Р.Пукста, якая змяшчае мужныя, лрычныя жанра-бытавыя вобразы,
смфоня-балада УУ суровыя днФ смфанчная паэма УЗ дзённка партызанаФ
М.Аладава Ц творы, прысвечаныя герачнай барацьбе партызан.
У пасляваенны перыяд беларуская смфанчная музыка разввалася больш
нтэнсвна, чым за все папярэдня гады. Уздым смфанчнага жанру быв
абумовлены прыходам у беларускую музыку новай групы таленавтых
кампазтарав Ц Л.Абеловча, Г.Вагнера, Я.Глебава ншых. У гэтыя гады яшчэ
больш расшырывся тэматычны вобразны змест смфанчнай музык, на новы,
больш высок взровень узнялося прафесянальнае майстэрства кампазтарав.
Па-ранейшаму значнае месца в х творах займала ваенная тэматыка. Герачнаму
подзвгу савецкага народа в гады вайны прысвяцл свае творы А.Багатыров,
Я.Цкоцк, У.Аловнкав ( УПартызанская быльФ ), Г.Вагнер ( УВечна жывыяФ ),
М.Чуркн, Я.Глебав.
Тэма барацьбы за мр дружбу памж народам лягла в аснову Чацвёртай
смфонó Я.Цкоцкага, Трэцяй смфонó П.Падкавырава, смфанчнай сюты УПесн
мруФ У.Аловнкава. Мрная, стваральная праца людзей адлюстравана в Трэцяй
смфонó М.Аладава. Радасныя, святочныя вобразы змяшчаюцца ва вверцюрах
Я.Цкоцкага, А.Багатырова, В.Залатарова. Шырока прадставлена в смфанчнай
музыцы гэтага перыяду лрыка.
У 60-я гады адзначаецца далейшае развццё беларускай смфанчнай музык.
Узмацняецца псхалагзм, паглыбляецца фласофск змест, прыкметна
взбагачаецца музычная мова, расшыраецца вобразна-меладычная сфера жанравы
дыяпазон. Новыя зТявы в беларускай смфанчнай музыцы тлумачацца павышэннем
творчай актывнасц кампазтарав.
Камерна-нструментальная музыка беларускх кампазтарав.
Камерна-нструментальная музыка давно стала мастацтвам для вялкай, масавай
авдыторы. Шматлкя творы беларускай камерна-нструментальнай музык
вызначаюцца шырокм дыяпазонам музычных вобразав Ц ад песенна-лрычных
жанрава-бытавых да патэтычных герока-драматычных.
У камерна-нструментальнай творчасц кампазтары шырока выкарыстовваюць у
якасц меладычнага матэрыялу тэмы беларускага фальклору. Камерна-
нструментальныя творы пшуць многя беларускя кампазтары. Так, напрыклад,
у М.Аладава сустракаем ансамбл для струнных смычковых нструментав, рад
творав з удзелам фартэпяна для дравляных медных духавых нструментав Ц
габоя, кларнета, фагота, трубы, валторны. У П.Падкавырава ёсць фартэпянныя
трыо квнтэт, струнныя квартэты, санаты, цыкл з 24 прэлюдый рад пТес для
фартэпяна. У Л.Абеловча Ц санаты для фартэпяна скрыпк. М.Шнэйдэрман,
Г.Вагнер Э.Тырманд стварыл зборнк дзцячых пТес ( УЮны скрыпачФ, УЮны
пянстФ г.д. ).
Першыя взоры беларускай камерна-нструментальнай музык зТявлся яшчэ в 20-я
гады. х стваральнкам был М.Аладав, М.Чуркн. Сярод творав ваенных
пасляваенных гадов вылучаецца Фартэпяннае трыо Саната для фартэпяна
А.Багатырова, Фартэпянны квнтэт У24 прэлюды для фартэпянаФ
П.Падкавырава, Фартэпяннае трыо цыкл фартэпянных пТес УФрэскФ
Л.Абеловча, Прэлюды для фартэпяна У.Аловнкава, УФантастычныя танцыФ
Я.Глебава, Сюта для фартэпяна Саната для альта фартэпяна Э.Тырманд,
Саната для дзвюх скрыпак, вяланчэл фартэпяна М.Аладава, Фартэпяннае
трыо Д.Камнскага.
Беларуская опера.
Каротк агляд развцця опернага жанру в творчасц беларускх кампазтарав.
Тольк пасля Кастрычнцкай рэвалюцы в Беларус был створаны спрыяльныя
вмовы для фармравання нацыянальнага тэатра, узнкнення оперы.
Першым беларускм операм был УВызваленне працыФ М.Чуркна УТарас на
ПарнасеФ М.Аладава. Пры стварэнн першых опер автары абапрался на вопыт
класкав. Таксама в беларускх операх был шырока выкарыстаны мелоды
нацыянальных народных песень танцав, тэмы рэвалюцыйных песень. Але оперы
20-х гадов был недасканалыя в мастацкх адноснах, што тлумачылася
адсутнасцю традыцый нацыянальнай оперы.
Поспех в развцц оперы адзначаюцца в 30-я гады, у перыяд росквту культуры
беларускага народа. Да гэтага часу значна взмацнела прафесянальнае
майстэрства кампазтарав, зТявлася многа таленавтых оперных спеваков, быв
адкрыты оперны тэатр. У другой палавне 30-х гадов был напсаны оперы
УКветка шчасцяФ А.Туранкова, УМхась ПадгорныФ Я.Цкоцкага, УУ пушчах
ПалессяФ А.Багатырова. Кампазтары мкнулся ввасобць у операх гсторыю
беларускага народа Ц яго барацьбу за сваё сацыяльнае вызваленне ад прыгнёту,
герачную барацьбу з нтэрвентам, паднявольнае жыццё беларускх сялян.
У гады вайны зТявлася опера УАлесяФ Я.Цкоцкага. У пасляваенны перыяд
беларускя кампазтары стварыл многа новых оперных творав на самыя розныя
сюжэты. Д.Лукас стварыв оперу УКастусь КалновскФ аб павстанн в Беларус,
Р.Пукст оперу УМашэкаФ, М.Аладав Ц оперу УАндрэй КасценяФ. У гэтай оперы
апавядаецца пра барацьбу з фашысцкм акупантам, аб бесмяротным подзвгу
Канстанцна Заслонава. А.Багатыров напсав оперу УНадежда ДуроваФ, у якой
апяваецца герачная барацьба рускага народа в Айчыннай вайне 1812 г.
А.Туранков стварыв оперу УЯснае свтаннеФ, прысвечаную барацьбе народа
Заходняй Беларус за взТяднанне з Савецкай Беларуссю. У гэтыя ж гады
зТявлася першая беларуская дзцячая опера УМарынкаФ Р.Пукста, якая
расказвае пра вдзел школьнкав у Вялкай Айчыннай вайне. Тагачаснаму жыццю
моладз прысвяцв сваю оперу УКалючая ружаФ Ю.Семяняка.
Беларускя кампазтары выкарыстоввал разнастайныя оперна-вакальныя формы:
арыю, рэчытацв, раманс, песню, маналог, дуэт.
Становчай рысай беларускай оперы зТявляецца цесная сувязь музык з беларускай
народнай песеннасцю.
Беларускя кампазтары даблся значных поспехав у оперным жанры. сёння яны
не спыняюцца на дасягнутым, а працягваюць плённа працаваць у гэтай галне.
Сучасная беларуская музыка.
Сучасная беларуская музыка вельм разнастайная у жанравым сэнсе. Яна многа
ввабрала в сябе з сучаснай сусветнай музыцы таму шырока распавсюджаны
такя напрамк, як поп-музыка, рок. Меней распавсюджаны, але таксама вядомы
фолк, рэп, хард-рок ншыя напрамк сусветнай музык, якя яшчэ не маюць
такога шырокага прызнання в насельнцтва Беларус, як скажам, у Амерыцы ц в
Заходняй Европе.
Найбольш шырокае прызнанне на Беларус атрымала так называемая папулярная
музыка, ц, як яе яшчэ называюць, поп-музыка. У вытоках беларускай поп-музык
стаяць такя вядомыя сёння групы, як УПеснярыФ, УВерасыФ, УСябрыФ. х
дзейнасць аказала аказвае сёння вельм моцны вплыв на развццё беларускай
поп-музык. Гэта мэтры нашай беларускай эстрады, якя па-ранейшаму
карыстаюцца папулярнасцю вядомасцю в беларускх слухачов.
Кажучы пра сучасную поп-музыку, не трэба забываць пра людзей, якя яе пшуць.
тут трэба назваць мёны, вядомыя, напэвна, амаль кожнаму даросламу
беларусу. Усм шырока вядомы песенныя творы кампазтарав Я.Глебава,
Ю.Семяняк, .Лучанка, Э.Ханка, Л.Захлевнага, У.Буднка, В.ванова,
Э.Зарыцкага нш.
Шырока вядомы в рэспублцы па-за яе межам выканавцы Я.Паплавская,
А.Цхановч, Т.Раевская, В.Вуячыч, Я.Евдакмав, А.Саладуха, .Афанасьева,
В.Ухцнск, Лка, Алеся, Я.Навуменка ншыя.
Набыв папулярнасць у многх кранах высокапрафесйны Дзяржавны канцэртны
аркестр Беларус пад кравнцтвам М.Фнберга. У значнай ступен дзякуючы яго
майстэрству Беларусь займае сёння адметнае месца в музычным жыцц.
З 1992 г. у Вцебску штогод праходзць свята славянскай эстрады УСлавянск
базарФ, уздыму взровню выканавчага майстэрства маладых галасов садзейнчае
фестываль у Маладзечне, як з 1993 г. став традыцыйным.
Развццё музычнай культуры дало магчымасць стварыць новыя высокапрафесйныя
калектывы. У 1988 г. створаны Дзяржавны камерны хор; став працаваць мнск
аркестр духавых нструментав УНямгаФ. Снтэз музык, пластык дэкору
дэманструе створаная в 1986 г. мнская вакальная група УКамератаФ. Самую
авангардную музыку выконвае ансамбль салстав УКласкавангардФ.
У цэнтры канцэртнай дзейнасц стаць Беларуская дзяржавная флармоня.
Беларусь мае высокапрафесйныя калектывы: акадэмчны хор Нацыянальнай
тэлерадыёкампанó, Дзяржавны акадэмчны народны хор мя Г.Цтовча,
Дзяржавная акадэмчная харавая капэла мя Р.Шырмы, Дзяржавны акадэмчны
народны аркестр мя .Жыновча, Дзяржавны акадэмчны смфанчны аркестр,
Дзяржавны камерны аркестр, Дзяржавны ансамбль танца, Дзяржавны харэаграфчны
ансамбль УХарошкФ, нацыянальнае тэатральна-канцэртнае абТяднанне УБеларуская
капэлаФ, дзяржавны ансамбль народнай музык УСвятаФ.
Пачынаючы прыкладна з 90-х гадов, зТявлася вельм шмат маладых таленавтых
груп выканавцав, якя сёння крок за крокам заваёвваюць сэрцы сучаснай
моладз. Гэта УЛяпс ТрубецкойФ, УЛепрыконсыФ, УН.Р.М.Ф, УКрамаФ, УПаласФ,
УКрывФ, УНейра ДзюбельФ, УНовае небаФ, УУлсФ, УМясцовы часФ, УТроцаФ, УБ-
2Ф, УДз Бронкс НаталФ, Л.Кравцова, Дон Санчас многя ншыя.
Такм чынам, можна зрабць вынк, што беларуская музыка захавала народныя
традыцы непарывна з м несупынна развваецца зТявляецца неадТемнай
часткай нацыянальнай культуры жыцця кожнага беларуса.
УЕврабачанне-2004Ф Ц беларуск дэбют
У сакавку 2004 году в конкурсе лЕврабачанне впершыню прымав удзел беларуск
выканавца.
Канцэрт песн лЕврабачанне - адзн з самых прэстыжных конкурсав у Европе.
Пачынаючы з 1956 году, ён завжды быв зоркавай фабрыкай: Селн Дыён, Хула
глесас, лАББА стал вядомым дзякуючы лЕврабачанню.
У Беларус завяршывся адбор кандыдатав, якя будуць прадставляць нашу крану
сёлета в Стамбуле на Мжнародным фестывал "Еврабачанне-2004".
Народ зрабв, бадай, самы вартасны выбар з многх дзесяткав прэтэндэнтав -
барысавск дуэт "Аляксандра Канстанцн".
Але нажаль прымавка Унавчкам шанцуеФ аказалася не пра нас Ц наш дуэт не
прайшов нават у фнал гэтага прыстыжнага конкурсу, занявшы амаль апошняе
месца в павфнале з 10 ачкам. А перамогу святкавала спявачка з Украны
Руслана па правлах у наступным годзе конкурс лЕврабачанне-2005 будзе
праходзць менавта на Укране, у Кеве. Але не трэба апускаць рук, у яшчэ
ёсць чым здзвць Европу, таму трэба рыхтавацца да наступнага года. Хто знае
можа лЕврабачанне-2006 пройдзе в нас на Беларус, у Мнску.
Лтаратура.
1. Г.С.Глущенко, Степанцевич. Белорусская советская музыкальная
литература. Мн.,1981
2. Нисневич И., Нисневич С. Очерки по истории советской
белорусской музыкальной культуры. 2-е изд., Л., 1969
3. Беларуская савецкая энцыклапедыя, том 7. Мн., 1973
4. Гсторыя беларускай савецкай музык. Мн.,1971
5. Анталогя беларускай народнай песн. Мн.,1968
6. Дадзёмава. Гсторыя музычнай культуры Беларус ад
старажытнасц да канца 18 стагоддзя. Мн.,1994
7. Лыч Л., Навцк У. Гсторыя культуры Беларус. Мн.,1996
8. УМузыкальная газетаФ. № 2,30. 1998; №10,13. 1999
