Реферат: Восточные славяне в Беларуси
Народ падобны на дрэва.
А каран Ч яго першапачатк.
Адзн сягае на метры вглыб
зямной товшчы , друг бярэ
сок каля паверхн.
Самыя першапачатк беларускага этнасу хаваюцца в змроку пасляледавковых
тысячагоддзяв.У нашым радаводзе можна знайсц старажытнейшых автахтонав
невядомай ужо мовы, фннавграв, германцав, а таксама, мабыць, скфав
кельтав. Але найбольш моцныя, найбольш жыццежавныя два каран беларускага дрэва
Ч балцк славянск. Менавта х шчаслвае спалучэнне вынзначыла
характэрнейшыя асаблвасц нашага народу Ч у мове, кульнтуры, характары, Ч што
розняць беларусав ад суседзяв, робяць яго самабытным не павторным этнасам у
еврапейскай сямТ.
Старажытныя балты Ч прамыя продк сучасных лтовцав латышов Ч
першапачаткова, мяркуючы па назвах азёр рэк, засянлял практычна всю
тэрыторыю Беларус. Тут яны жыл з пачатку бронзавага веку, гэта значыць з мяжы
3-га 2-га тысячагоддзяв да н.э.
З сярэдзны -га тысячагоддзя н.э., кал балты вступл в цесны кантакт са
славянскай стыхяй, хаця гэта магло адбыцца значна раней, мы вжо ведаем назвы
х плямёнав на Беларус, зафксаваныя в летапсах. Был гэта яцвяг лтва.
Плямёны яцвягав засялял в асновным мжрэчча Нёмана Нарава. х
паселшчы пакуль што даследаваны слаба. Гэта вёск вмацаваныя
гарадзшчы. Больш вядомыя вучоным кургановыя могльнк з каменным
выбруковкам. Найбольш рання пахаванн в х датуюцца Ⲳ стагоддзем н.э.
втрымовваюць як трупапаланжэнн, так трупаспаленн нябожчыкав. Пазней
пачав дамнаваць абрад трупаспалення-урэмацы, а з Х ст. -знов
трупапалажэння. У мужчынскх пахаваннях шмат узбраення рыштынку баявых
конней, што было натуральным для таго неспакойнага часу. У жанночых Ч
упрыгожанн дробныя прылады працы.
Яцвяг был ваявнчым мужным народам, як тры стангоддз /з Х па ХⲲ/
вытрымлвав амаль безупынны нацск дружых кевскх заходневкранскх
князёв, палякав, а таксама нямецкх рынцарав. Аднак урэшце х земл был
спустошаныя, а насельнцтва в значнай ступен выншчана, расцярушана па
суседнх землях. Што засталося Ч славянзавалася стала саставной часткай
беларусав Гродзеншчыны Беласточчыны. зараз тольк в назвах вёсак УЯтвезьФ
засталася па х жывая памяць.
Найбольш шматлкай жыццёстойкай групай балцкх плямённав на Беларус была
Лтва. Ёй належыл земл в Верхнм Панямонн Павленне. Тут вядомы вмацаваныя
невмацаваныя паселшчы, але,як ввыпадку з яцвягам, археолагам вывучался
пераважна тольк кургановыя могльнк. Старажытнейшыя пахаванн вядомыя з 4-га
стагоддзя. Яны втрымовваюць трупапалажэнн камян в нансыпах. З сярэдзны
тысячагоддзя распавсюдзвся абрад трупаснпальвання. Нябожчыкам Уна той светФ
клалшмат рэчав Ч разнаснтайныя прылады працы, упрыгожанн. У мужчынскх
пахаваннях, асаблва ранейшага часу, кал рэчы не згарал пры крэмацы,
наднзвычай багата збро. У канцы тысячагоддзя пашыраюцца рытуальнныя пахаванн
баявых коней.
Лтовскя плямёны таксама цярпел ад частыхузброеных наншэсцяв з Украны,
Польшчы, немцав з балтыйскага взбярэжжа. Але лёс х быв ншым, чым яцвягав.
Уступвшы в саюз са славянам Бенларус, яны не тольк выстаял, але
праводзл актывнае узброенае супрацьдзеянне, паспяхова вдзельнчал в
фармаванн магутнай сянрэднявечнай беларуска-лтовскай дзяржавы Ч Вялкага
княства Лтовскага, Рускага Жамойцкага.
Правда, Лтва на значнай частцы сваёй тэрыторы Ч на павночным захадзе
сённяшняй Рэспублк Беларусь на Вленшчыне Ч таксама страцла свой воблк,
славянзавалася стала беларусканмовнай.
Мяркуючы па назвах некаторыч населеных пунктав, на Беланрус жыл ншыя
балтыйскя плямёны. Сярод х лотва латыгаль, з якм генетычна звязываюцца
сённяшня латышы, а таксама, дайннова,шкальдзь.
Старажытнейшыя псьмовыя сведчанн антычных автарав пра славян адносяцца да
першых стагоддзяв нашай эры. Аднак знойднзеныя археолагам матэрыяльныя сляды
х жыццядзеннасц Ч рэштк паселшчав могльнк Ч датуюцца тольк сярэдзнай
перншага тысячагоддзя нашай эры. Якя ж больш рання старажытнасц належыл
славянам? Ч пакуль не высветленна. ввогуле пытанне паходжання першых славян Ч
як, дзе кал фармравався гэты працэс Ч адно са складанейшых у навуцы. Аднак
большасць даследчыкав згодныя, што Беларусь не была прарадзмай славян, хба
што самы павднёва-заходн куток Брэстчыны. Таму я вырашыв, што сёння мы не
будзем гаворыць пра походжанне славян, пра х этнагенез. Гэта тэма для асобнай
гутарк.
Першыя несумненна славянскя паселяшчы зТявлся павднёвей Прыпяц павтары
тысячы гадов назад Ч каля сярэдзны -га тысячагоддзя. Некаторыя з х выявлены
археолагам нават на яе павночным беразе. Значыць, славяне вжо пачал
пераадольваць гэты натуральны водны рубеж памж м старажытным балотам.
Старажытнасц, пакнутыя першым славянам на Прыпяц вучоныя абТядновваюць у
так званую пражскую культуру.
Носьбты пражскай культуры, займаючыся в асновным земляробствам
жывёлагадовляй, жыл пры рачным узбярэжжы в невялкх вёсках, якя пазней часам
ператварался в гарадзшчы Ч умацаваныя паселяшчы, акруджаныя валам рвами,
дравляным тынам. Кожная сямТя будавала сабе невялкую павзямлянку з глнабтнай
або каменнай печкай на покуце. Тагачасныя славяне з балотнай руды здабывал
жалеза, з якога выраблял прылады працы зброю. Упрыгожанн был пераважна
бронзавыя. З глны ляпвся пласкадонны посуд Ч высокя гаршк, мск, патэльн.
Свах памерлых тутэйшае насельнцтва хавала па абраду трупаспалення в
невялкх ямах. Пазней над пахаваным пачал насыпаць курганы.
Павночней Прыпяц з V ст. пазней жыло пераважна балцкае насельнцтва,
старажытнасц якога втварал банцаравскую калочынскую культуру. Аднак ,
мяркуючы па археалагчных раскопках, сюды пачынаецца пранкненне груп
славянскага насельнцтва, якое пасяляецца сярод тубыльцав. Такое пранкненне
хутчэй на всё павнна было адбывацца взброенным шляхам. Бо цяжка сабе уявць,
каб хто мог сцерпць, што на х земл прыходзяць чужынцы-находнк, карыстаюцца
лугам палям.
З часам сумеснае снаванне абарыгенав-балтав находнкав-славян павночнай
Прыпяц вяло да змешвання гэтых двух этнасав, параднення шляхам шлюбав, вяло да
взаемаасмляцы. А як сведчаць апошня даследаванн, асаблва вядомага
расейскага вучонага В.В.Сядова, беларусы сфармравался дзякуючы змешванню
славян балтав. Значыць, ужо з сярэзны -га тысячагоддзя в басейне Прыпяц,
на Верхнм Панямонн, на Дняпры Дзвне пачынаюцца працэсы, якя вял да
зараджэння беларускага этнасу, фармравання яго тыповых асаблвасцей у мове,
матэрыяльнай духовнай культуры. Кажучы вобразна Ч першае ж дзця, што
нарадзлася ад славянна балцкай жаныны, ужо мела зачатковыя беларускя рысы.
Невядома, як называл сябе першыя славяне на Беларус. Летапсы ж светчаць,
што пазней, перад утварэннемполацкага княства, на нашых землях распавсюдзлся
всходнеславянскя плямёны крывячов, драгавчов радзмчав.
Крывчы, драгавчы, радзмчы вявлял сабой абТяднанн плямёнав, якя вжо
мел свае княжэнн Ч першапачатковыя дзяржавныя втварэнн. х назвы, мяркуючы
па суфксу С-чТ,паходзяць ад князёв-абТяднальнкав. Згодна летапсу, такм
абТяднальнкам радзмчав быв Радзм. У крывчов гэта мог быць Крыв або Крывы,
у драгавчов Ч Драг.
Найбольш вялкае абТяднанне вявлял крывчы. З самага пачатку яны прымал
актывны вдзел у гстарычных падзеях Усходняй Европы. Так, у летапсным запсе
965 г. гаворыцца, што крывчы, разам з некаторым ншым славянскм
фнна-угорскм плямёнам вымушаны был плацць данну заморскм врагам. А праз
пару гадов яны праганяюць варажскх асаднкав са свах земляв. Удзельнчал
крывячы в грабежнцкх важарска-славянскх паходах 906 944 гадов на
Взантыю. Пазней крывчы Беларус вжо не вдзельнчаюць в прычарнаморскх
войнах. Бачна, што у гэты час м удалося вызвалцца з варажска-кевскай
залежнасц.
У час найбольшай экспансó крывчы распавсюдзлся на вялкх прасторах
Усходняй Европы ад Верхняга Панямоння да Паволжа, ад вярховя Сожа Дзясны да
взюярэжжа Псковскага возера. На сённяшняй тэрыторы Рэспублк Беларусь крывчы
займал Падзвнне аршанскае Падняпрове. Яны таксама пранкал на Павленне
Верхняе Панямонне, дзе сёння сустракаюцца вёск Крывчы, Крывчане, Крэва
г.д. Такя назвы сведчаць пра актывную каланзацыю гэтым дынамчным
насельнцтвам суседнх тэрыторый. У павночнай цэнтральнай Мншчыне яны
змешвался з драгавчам.
У V² стагоддз пляменная назва крывчы, як, дарэчы, драгавча радзмчы,
знкае са старонак летапсав. Гэта сведчыць пра кансалдацыю плямён у большыя
этнаграфчныя палтычныя втварэнн. Правда, назва СкрывчыТ, СКрывецкая
зямляТ захавалася в культурнай традыцы суседнх народав пазней СКрывяйТ
называл значную частку Беларус немцы в 14-м стагоддз. А латышы сёння
всх славян называюць крывчам-крэвс. У мнулым стагаддз таксама часам
беларусав лчыл крывчам. У пачатку ХХ-га стагоддзя, кал встала пытанне пра
аднавленне дзяржавнасц нашага народу, был прапановы назваць беларуск край
Крывяй.
Жывучы пераважна в вёсках, крывчы, паселшчы Ч цэнтры акруг умацоввал,
ператвараючы в гарадзшчы. З часам частка гарадзшчав вырасла в цэнтры рамяства
гандлю Ч у гарады.
На тэрыторы Рэспублк Беларусь вядомы крывцкя гарады Ч Вцебск, Лукомль,
Друцк, Орша, Копысь. Галовным, важнейшым гарадскм цэнтрам заходняй частк
крывчов быв Полацк. Ён жа став сталцай Полацкага княства Х-ХⲲ стагоддзяв
Ч адной з першых вядомых па летапсах беларускх дзяржав. Некаторыя даследчык
мяркуюць, што раней усе крывчы был абТяднаны в адной дзяржаве. Гэтым яны
тлумачаць настойлвыя заваёвчыя паходы полацкх князей на всход повнач, што
магло сведчыць пра мкненне аднавць колшняе агульнакрывцкае гаспадарства.
Крывчы пачал фармавацца в сярэдзне -га тысяча годдзя на пачатку был
амаль выключна балцкм этнасам. Тольк з часам, з усё большым пранкненнем
славян на Беларусь, яны всё больш набываюць рысав славянскасц. Мабыць таму
летапсцы часам сумнявался Ч ц адносць крывчов да народу славянскай мовы.
У матэрыяльнай духовнай культуры, па свах этнаграфчных асаблвасцях
крывчы мала адрознвался ад суседнх славянскх плямёнав. Таму, каб вылучыць
межы х рассялення, вучоныя-археолаг асаблвую ввагу звяртаюць на абрад
пахавання тыпы жаночых упрыгожванняв.
З самага пачатку крывчы свах памёрлых хавал па абраду трупаспальвання пад
кургановымнасыпам. Найбольш тыповым сярод курганов был валападобныя курганы
Ч насыпы шырынёй 8-10 метрав давжынёйчасам больш як 100 метрав. Такя Сдовгя
курганыТ сустракаюцца тольк на крывцкай тэрыторы.
Нярэдка насыпы был круглыя. Пазней тольк так выглядал крывцкя маглы.
З распавсюджаннем з канца Х-га стагоддзя хрысцярства, якое забараняла абрад
крэмацы, крывчы, як всё тагачаснае славянскае насельнцтва Беларус,
адмовлася ад спальвання нябожчыкав перайшло да трупапалаження. Хоць па
давняму звычаю памерлым Сна той светТ клал рэчы насыпал над м курган. У
язычнцкх маглах археолаг мала знаходзяць рэчав Ч пераважна тольк гаршк.
Усё ншчыв агонь. У курганах жа з трупапакладаннем знаходак больш Ч акрамя
посуду можна знайсц бронзавыя медныя впрыгоджванн, жалезныя рэчавы гэтак
далей. Пры гэтым, зразумела, ужаночых пахаваннях упрыгожванняв значна больш,
там жа сярпы або праселк да верацён. У мужчынскх Ч сякеры, наканечнк
копТяв, часам мячы.
снуюць паданн, што в курганах прыхавана золата ншыя багацц. Таму
скарбашукальнк-марадзёры часта разрываюцьстрадавня могльнк, зншчаюць х.
Аднак пад насыпам знайшов супакой у асновным просты вясковы люд, нашы далёкя
продк Ч язычнк рання хрысцяне. Рэчы, што пры касцяках, зТржавелыя,
аксленыя, не маюць грашовай каштовнасц. А вось для спецыялста-археолага яны
важнейшая крынца звестак пра матэрыяльную культуру старажытных беларусав, пра
х вераванн нават знешн воблк.
Той хто разбурае давня маглы, не тольк парушае Законы Рэспублк Беларусь,
нормы чалавечай марал, але робць замах на нашу гстарычную памяць.
Большасць упрыгожванняю крывчанак падобныя на радзмцкя драгавцкя, яны
агульнаславянскага тыпу. Аднак ёсць тольк крывцкае аздабленне Ч вялкя
бранзалетападобныя скроневыя кольцы з медз, вельм рэдка са срэбра, якм
упрыгожвався галовны вбор. Такя знаходк Ч быццам племянныя СпашпартыТ.
Менавта па х у асновным крывцкя пахаванн, удакладняюць тэрыторыю
рассялення гэтых плямёнав.
Летапсец сведчыв, што тэрыторы памж Прыпяццю Дзвной займал драгавчы Ч
другое буйное абТяднанне плямён на Беларус. Археалагчныя раскопк дазволл
больш дэталёва акрэслць межы х рассялення. х паселяшчы могльнк
сустракаюцца павднёвай Прыпяц, на всходзе даходзяць да Дняпра, на повначы Ч
ваколц Заславя, Лагойска Барысава, на захадзе Ч Брэсцкага Пабужжа.
Папярэднкам этнчным вытокам драгавчов было стараславянскае насельнцтва
пражскай культуры взбярэжжа Прыпяц V-VⲲ стагоддзяв. Распавсюджваючыся
павночней гэтай рак драгавчы актывна асмлявал балтав.
Драгавчы, займаючы врадлвыя земл Палесся, кантактуючы з больш павднёвым
этнасам, вылучался большым прадукцыйным земляробстве рамястве, у раннм
зараджэнн элементав дзяржавнасц, у наявнасц давол вялкай колькасц гарадов
Ч Турав, Пнск, Давыд-Гарадок, Брэст, Клецк, Слуцк, Капыль, Рагачов. На
змешанай драгавцка-крывцкай тэрыторы взнкл Менск, Лагойск, Барысав.
Найбольш вядомае дзяржавнае втварэнне драгавчов Ч Туравскае княства. Аднак
давол хутка х земл трапл пад кевскае панаванне, з-пад якога вызваллся
тольк в Х² стагоддз.
Археолагам вывучался пераважна могльнк драгавчов. Тутэйшае насельнцтва
хавала памерлых пад круглым кургановым насыпам па абраду трупаспалення. З
канца Х-га стагоддзя нябожчыкав ужо не спальвал. Тыповым для драгавчан было
пахаванне в зрубных дамавнах з двухсхлым дахам, якя мтавал чалавечае
жытло.
Сярод пахавальнага нвентару з драгавцкх могльнкав найбольш характерныя
скроневыя кольцы жаночага вбору з вялкм пацеркам, аздобленым прыпаяным
металчным шарыкам. Гэта племянны СпашпартТ драгавчов.
Значна меншы саюз утварал плямёны размчав, якя знаходзлся на павднёвым
усходзе Беларус Ч у асновным на Пасожжы. Этнавызначальным для х матэрыяльнай
культуры был жаночыя сямпраменныя скроневыя колцы. Радзмецкая зямля была
воддаль ад асновных гандлёвых шляхов Усходняй Европы, таму не трапляла в сферу
дзяржавных нтарэсав Кева або Полацка.
Уасновным менавта гэтыя тры плямёны адыграл галовную ролю в фармраванн
беларускага этнагнезу. Гэта не супярэчыць новай канцэпцы взнкнення
беларускага этнагнезу аб якой гаворыць нам Плпенка. Так па яго
канцэпцы в фармраванн этнагнезу адыграл вялкую ролю змены этнчных
вобразав плямёнав крывячов, драгавчав, радзмчав.
Выкарастаная лтаратура
Аснавнай крынцай нфармацы бав галовны архв
БЕЛТЭЛЕРАДЫЁКАМПАН²
Творчае абТяднанне навукова-патулярных асветнцкх
праграм.
