Реферат: География Беларуси
Беларуск Дяржавны Унверстэт нфарматык Радыёэлектронк.
Рэферат па Беларускай мове :
УГеаграфчныя асаблвасц БеларусФ
Выканав: Ефмовч Р.Н.
Студэнт: ФТК
Выкладчык: Галянок М.А.
Мнск 2003.
Лтаратура:
1) Падручнк УГеаграфя БеларусФ .Сдор С..
Фармраванне тэрыторы Беларус.
Першым дзяржавным утварэннем на тэрыторы Беларус было Полацкае
княства.Найбольшай магутнасц яно дасягнула в Х ст.У сярэдзне ХⲲ ст.
пачало фармравацца Вялкае Княства ЛтовскаеЧбеларуска-лтовская
дзяржава.Першапачатковым ядром яе тэрыторы стала Новагародская
зямля.Сталцай княства Лтовскага быв спачатку Новагародак,а потымЧ Вльня.
Паводле Люблнскай вунó (1569 г.) Польшча ВКЛ абТяднался в Федэратывную
дзяржаву --- Рэч Паспалтую.Ускладзе яе абедзве краны пэуны час заховвал
самастойнасць, мел асобную адмстрацыю,войска, свае законы.У рамках гэтага
дзяржавнага утварэння этнчная Беларусь знаходзлася да канца ХV² ст.Пасля
трох падзелав Рэчы Паспалтай беларускя земл апынулся в складзе
Расó.Уадмнстрацыйных адноснах яны стал губерням Расó.З канца ХV² ст.
З развццём нацыянальна-вызваленчага руху в Беларус пачынаецца барацьба за
аднауленне беларускай дзяржавнасц.У вынку 25 сакавка 1918 г. Была
абвешчана незалеж-насць незалежнасць Беларускай Народнай Рэспублк
(БНР).Аднак падзе таго часу не дал магчыцмасц на справе ажыццявць
самастойнасць БНР.
1 студзеня 1919 г. была втворана Беларуская ССР.БССР БНР был абвешчаны в
этнчных межах,г.зн. ахоплвал тэрыторыю,населенную пераважна
беларусам.Так,пры абвяшчэнн БССР у яе склад был включаны
Гродзенская,Мнская,Вцебская,Маглёвская,Смаленская губернó ,асобныя паветы
Вленскай Чарнгавскай губерняв.
Аднак межы БССР на працягу 1919-1920 гг. неаднаразова мянялся. Ужо хутка
пасля втварэння БССР да Савецкай Расó адышл
Вцебская,Маглёвская,Смаленская губернó.У 1920 г. без удзелу Беларус было
заключана Рыжскае пагадненне памж Савецкай Расяй Польшчай. Па гэтаму
пагадненню да Польшчы адыходзл земл Заходняй Беларус. У складзе
Беларускай ССР заставалася всяго 6 паветав Мнскай губернó
Плошчай каля 52 тыс.км2.
У 1924 1926 гг. згодна з пагадненнем памж РСФСР БССР Беларус был
вернуты 15 паветав Гомельскай, Вцебскай Смаленскай губерняв, населянных
беларусам .Плошча рэспублк павялчылася да 110 тыс.км2.
БССР,зТявляючыся саставной часткай СССР ,вымушана была абмежаваць свой
суверэнтэт,паступцца некаторым дзяржавным функцыям ,перадавшы х
агульнасаюзным органам кравання.У верасн 1939 г. да Савецкай Беларус была
далучана Заходняя Беларусь.Плошча БССР павялчылася да 239 тыс.км2.У
кастрычнку 1939 г. тагачасным урадам СССР Лтве был перададзены Вльня
Вленск край,у 1945 г. адбылося частковае
вдакладненне мяжы Смаленскай вобласц РСФСР Маглевскай вобласц БССР.Так
склался сучасныя дзяржавныя межы Беларус.
З абвяшчэннем незалежнасц в лпен 1991 г. Рэспублка Беларусь становцца
суверэннай дзяржавай ,якая ажыццявляе свае функцы па всёй тэрыторы якая
зТявляецца павнаправным членам мжнароднага супольнцтва. Рэспублка Беларусь
знаходзцца ва всходняй частцы Европы. Тэрыторыя нашай краны складае
прыкладна 2 % ад тэрыторы всёй Европы,207.6 тыс.км2.Па памерах Беларусь
сярэдня еврапейская крана. Так, Беларусь па плошчы амаль у 3 разы меньшая за
Украну,у 2,5 разаЧ
за спаню.У той жа час Беларусь перавышае плошчу Венгры в 2,2 разы,
Австры--- у 2,5 раза,Швейцары,НдэрландавЧпрыкладна в 5 разов. Сярод
еврапейскх кран менш за всё адрознваюцца па велчын тэрыторы ад Беларус
Румыня Велкабрытаня.
Рэспублка Беларусь мяжуе з пяццю дзяржавам :Расяй, Уранай, ,
Лтвой Латвяй.Агульная працягласць дзяржавнай мяжы складае каля 3000
км.Найбольш працяглую мяжу Беларусь мае з РсяйЧ900 км. На павднёвым усходзе
повдн дзе мяжа з Укранай.Яе працягласць 975 км. Праходзць Большай
часткай па Палескай нзне,перасякаючы Прыпяць яу шматлкя Правыя прыток.
Зачодн сусед Беларус-Польшча.З ёю Беларусь гранчыць на працягу 399 км.
Звлстую працяглую мяжу на павночным захадзе Беларусь мае з Лтвой(462), а
затым па працягу 143 км -- з Латвяй.
Дзяржавныя межы Беларус праходзяць па па равннах, нзнах, узвышшах, на
пераважным працягу не маюць выявленных прыродных рубяжов. Тольк на асобных
участках у якасц дзяржавнай гранцы выступаюць рэк.Так, на працягу 150 км
мяжа памж Беларуссю Польшчай праходзць па Заходнему Бугу, прыкладна такую
ж працягласць мае мяжапа Сожу Дняпру з Укранай; зусм на невялкм працягу
праходзць мяжа па Нёману з Лтвой па Заходняй Дзвне з Латвяй.
Тэрыторыя Беларус в сстэме геаграфчных каардынат.
Беларусь размешчана памж 51◦16Ф 51◦10Ф павночнай шыраты
(воз. Асвейскае), 23◦11Ф 32◦47Ф усходняй давгаты(пас.Камарын).
Фзчная карта Беларус.
У прыродных адноснах Беларусь зТявляецца часткай Усходне-Еврапейскай
равнны. Гэта самая вялкая равнна свету. У яе рэльефе плоскя чвалстыя
нзны спалучаюцца з прывзнятым вчасткам Ч узвышшам. Сярэдняя велчыня
Усходне-Еврапейскай равнны складае 142 м. Пераважная яе частка размешчана
ва вмеренам клматычным поясе. Клмат умераны, кантынентальнасць яго
павялчваецца в напрамку з павночнага захаду на павднёвы усход. Самыя буйныя
рэк пачынаюцца на взвышанных частках цэнтральнай частк равнны. Яна мае
давол густую рачную сетку.
Характэрнай асаблвасцю прыроды бсходне-Еврапейскай равнны зТявляецца
яскрава выражаная прыродная занальнасць.
Беларусь размешчана на захадзе бсходне-Еврапейскай равнны в прыродным
комплексе змешаных лясов. Галовныя асаблвасц прыроды всёй равнны
характэрны для Беларус. Асаблвасц праявлення гэтых уласцвасцей
абумовлены геаграфчным становшчам нашай краны.
Геалагчная будова.
У геалагчных адноснах тэрыторыя Беларус знаходзцца в межах бсходне-
Еврапейскай платформыЧРускай Плты.
Тольк на самым повдн невялкя вчастк тэрыторы Беларус заходзяць у межы
дзвюх ншых тэктанчных структур Усходне-Еврапейскай платформыЧАзова-
Падольскай плты Укранскага шчыта.
Падмурак платформы втвораны грантам, гнейсам, кварцытам ншым
крысталчным пародам. Платформавы чахол, што магутнай товшчай пакрывае
падмурак, складзены разнастайным асадкавым пародам: глнам, суглннкам,
пясчанкам, адламтам, каменнай солью, мелам.
У межах Беларус сустракаюцца таксама такя асадкавыя пароды, як калйная
соль, буры вугаль, гаручыя сланцы, фасфарыты.
Крысталчны падмурак знаходзцца на рознай глыбн: ад некалькх метрав да 5-
6 км. У асобных месцах крышталчны падмурак выходзць амаль на паверхню,
утвараючы выступы. Адзн з х Ч Жыткавцка-Мкашэвцк выступ. Тут
знаходзцца мкашэвцкае радовшча буданвчага камнеюЧгранту.Найбольш
буйным тэктанчным структурам на тэрыторы Беларус зТявляюцца Беларуская
антэклза, Прыпяцк прагн, Аршанская Брэсцкая впадзны, Палесская,
Жлобнская, Латвйская седлавны.
бплыв старажытнага леднковТя.
З геалагчнай будовай цесна звязаны асаблвасц рэльефу Беларус. Да
падняццяв крышталчнага падмуркаЧантэклзЧчасцей прымеркаваны взвышшы, да
прагну седлавн Чнзны равнны. Вызначальным жа чыннкам у фармраванн
рэльефу Беларус стала старажытнае алядзяненне.
У Европе асновным цэнтрам, дзе зараджался ледавк, што пашырался на
равнны, была Скандынавя.Вызначаюць пяць аледзяненняв на тэрыторы
Беларус: Дняпровскае,Масковскае, Сожскае, Валдайскае, Беларускае.
У вынку аледзяненняв утварався марэнны рэльеф.Сляды старажытнага
зледзяненняЧгэта марэнныя шзвышшы взгорк, ледавковыя взгорк, ледавковыя
азёры, валуны, па палях лугах.Леднк таксама втварыв нзны.
Пасля ледавка засталася шмат валунов. Самыя буйныя з х был абТявлены
геалагчным помнкам прыроды.Найбольшым памерам вядомы вядомы Вялк камень
каля вёск Горк Шчучынскага раёна. Яго давжыняЧ11 м, шырыняЧ5,6 м, вышыняЧкаля
3 м. Помнкам прыроды зТявляюцца таксама Камень-аслак у дзятлавскм
раёне,Камень Багушэвча б Смаргонскм раёне
нш.
У сувяз з такой геалагчнай будовай на Беларус выявлены радовшчы
разнастайных карысных выкапняв.У цяперашн час разведаны сотн радовшчав
больш чым 30 вдав карысных выкапняв. Многя з х распрацовваюцца. Мясцовая
мнеральная сыравна выкарыстовваецца розным галнам гаспадарк.
Хмчная сыравна.
У нетрах Беларус маюцца вялзныя паклады калйнай сол. Найбольшыя з
разведанных радовшчав Петрыкавсае Старобнскае. На Старобнскм радовшчы
больш, як 30 гадов вядзецца здабыча калйнай сол.
У Салгорску арганзавана буйная вытворчасць калйных угнаеннев: дзейнчаюць
шахты, абагачальныя фабрык в складзе вытворчага абТяднання
УБеларуськалйФ. Вялкя запасы калйнай сол сканцэнтраваны таксама в
Петрыкавскм радовшчы. У тэктанчных адноснах усе радовшчы знаходзяцца в
межах Прыпяцкага прагну. Да саляных товшчав Прыпяцкага прагну прымеркаваны
разведанныя радовшчы каменнай сол (Давыдавскае, Мазырскае
Старобнскае). Тольк Мазырскае радовшча распрацовваецца. З 1983 г працуе
Мазырск саляаврны камбнат па вытворчасц спажывной сол. Здабыча сол
вядзецца шляхам падземнага растварэння. Па буравых свдравнах у салявыя
пласты запамповваецца вада, праз некаторы час атрыманы расол па трубах
падаецца в цэх камбната.
Там адбываецца выварванне сол з расолу,яе сушка, ачыстка, упаковка. Вада
запамповваецца назад в пласты. Прадукцыя камбната Ч спажывная соль УЭкстраФ.
На всходзе Маглёвскай вобласц (у Мсцславскм Крычавскм раёнах) выявлены
два радовшчы фасфарытав.
Буйные радовшчы даламту знаходзцца недалека ад Вцебска. На базе
Рубавскага радовшча працуе камбнат УДаламтФ. Ён выпускае даламтавую муку
для вапнавання кслых глеб. З даламтав можна таксама розныя будавнчыя
матэрыялы.
Гаручыя выкапн.
Беларусь мае не вельм многа гаручых выкапняв . Тым не менш у нас маюцца все
галовныя вды гаручых выкапняв: нафта, вугаль, торф, гаручыя сланцы.
Ва всходняй частцы Палесакй нзны выявлена каля 50 радовшчав нафты.
Але па запасах гэта невялкя радовшчы. Прамысловая здабыча нафты вядзецца з
1965 г. Распрацовваюцца Рэчыцае, Асташкавцкае, Давыдавскае ншыя
радовшчы. У апошня гады здабыча нафты складае каля 2 млн т у год.
Гэтай нафты кране недастаткова , значна больш яе паступае з Расó.Пры
здабычы нафты атрымлваецца пэвная колькасць спадарожнага нафтавага газу. Яго
перапрацовваюць на заводзе паблзу Рзчыцы. На повдн Беларус разведана
некальк радовшчав бурага вугалю. Але неадно з х не распрацовваецца.
Таксама не распрацовваюцца радовшчы гаручых сланцав Любанскага Туравскага
радовшчав.
Каштовным вдам мнеральных рэсурсав ва вмовах Беларус служыць торф.
Яго радовшчы давол распавсюджаны. Многя з х распрацовваюцца.
Аднак запасы торфу абмежаваныя, у многх месцах яны блзкя да вычарпання.
На Беларус шмат радовшчав сыравны для вытворчасц будавнчых матэрыялав:
лёгкаплавкх тугаплавкх глн, мелу, мергелю будавнчых пясков. Да
буйнейшых адносяцца радовшча глн УГайдуковкаФ в Мнскм раёне, радовшча
мергелю УКамунарыФ в Касцюковцкм раёне.
У нетрах Беларус маюцца залежы рудных карысных выкапняв: жалезнай руды,
алюмневай сыравны.Да радовшчав жалезнай руды адносяць: Наваселавскае
(Крэлцк раён ), Акаловскае (Ставбцовск). Усе гэтыя радовшчы не
распрацовваюцца.
б заходняй частцы Палесай нзны, у межах Брэсцкай вобласц, знойдзены
бурштынавыя россыпы.
Геолаг лчаць перспектывным выявленне в нетрах Беларус руд медз, нкелю,
свнцу цынку, ншых каляровых металав.
Маюцца праявленн наявнасц золата, дыяментав.
Клмат.
Тэрыторыя Беларус знаходзцца пад вздзеяннем умеранна умераннага тыпу
клмату. Гэты тып клмату характарызуецца умераннай колькасццю ападкав (550-
650 мм у год), невялкай амплтудай тэмператур (23◦-26,5◦).Такя
кламатычныя паказчык
спрыяюць развццю сельскай гаспадарк.Так на тэрыторы Беларус вырошчваюцца
жыта, бульба, лён-давгунец, цукровыя бурак, ячмень, пшанца ншыя
культуры.Найбольшая колькасць ападкав прыходзцца на лета.
Максмальная гадавая колькасць ападкав у межах Беларус зарэгстравана в
Беларус в 1906 г у Васлевчах (1016 мм),
мнмальная Ч у 1961 г у Пнску (280 мм). Максмальная сутачная колькасць
ападкав выпала в Талачынскм раёне в 1973 г Ч143 мм.
Гэта чвэрць х звычайнай гадавой нормы!У выключна спякотны лпень 1994 г
амаль павсюдна на Беларус за ввесь месяц не выпала не кропл дажджу.
Самая нзкая тэмпература в Беларус (-44◦) была адзначана в Вцебску в
студзен 1940 г ,самая высокая (+38◦)Чу жнвн 1946 г у Гомельскай
вобласц (Васлевчы, Жлобн, Лельчыцы).
Паверхневыя падземныя воды.
Умеранны клмат рэльеф вызначыл характар рэк Беларус.
Сярэдняя гушчыня рэк Беларус давол высокая 0.44 км/км2, але
Негледзячы на гэта тольк тры рак у Беларус маюць давжыню звыш 500 км:
Днепр, яго прыток Прыпяць Бярэзна. Нашы рэк маюць змешанае жывленне з
перавагай дажджавога. На всх рэках назраецца веснавое разводдзе. Летам
змой назраецца самы нзк взровень вадыЧ летняя змовая межань. З
встанавленнем адмовных тэмператур рэк замярзаюць. Звычайна працягласць
ледаставу складае 3-4 месяцы, але в асобныя мяккя змы яго зусм не бывае.
Цячэнне рэк павольнае, бо яны маюць невялкя вхлы.
Хуткасць цячэння вялкх рэк складае 0,6-0,7 м/сек, або 2,1 км/гадз.
Тэрыторыя Беларус занята басейнам Дняпра, Заходняй Дзвны, Нёмана,
Заходняга Буга. Самы вялк басейн Дняпра. Ён ахоплвае больш паловы
тэрыторы кранны в напрамку з повначы на повдзень. Найбольшыя прыток Дняпра
справаЧ Прыпяць Бярэзна, злеваЧ Сож.Рэк Днепра найбольш выкарыстовваюцца
для судаходства. Больш за всё грузав перавозцца па Прыпяц, якая Днепра-
Бугскм каналам цераз Мухавец звязана з Заходнм Бугам.
Другое месца належыць басейну Нёмана. Прыток НёманаЧ Вля, Шчара,
Зяльвянка.Повнач Беларус занята басейнам Зах. Дзвны.
Буйнейшыя прытокЧ Дрыса, Дзсна.
Невялкая тэрыторыя на крайнм павднёвым захадзе адносцца да басейна
Зах.БугаЧпрытока Вслы.Па тэрыторы Беларус цякуць вярховТ яго правых
прытокавЧМухавца. Нарава, Лясной.
Характэрнай асаблвасццю прыроды нашай краны зТявляецца валкая колькасць
азёр. Кал влчваць малыя азёры, то х можна налчыць каля 10 тыс. Яны розныя
па плошчы, глыбн,паходжанню
азёрных катлавн.
Большчаць леднков утварылася в вынку дзейнасц старажытныхледанков х
расталых вод. Ёсць таксама карставыя азёры. У далнах рэк, асаблва Прыпяц,
многа старычных азер, што застался на месцы пакнутага старога рэчышча.
Сасае вялкае па плошчы ЧНарач (80 км.кв) , па глыбнЧДовгае
(53,6 м) . (Глядз таблцу)
Што датычыцца вадосховшчав, то х значна меньш, усяго 150.
Яшчэ каля 1500 малых штучных вадаёмавЧпрудов. Самы буйны штучны вадаём на
БеларусЧ Влейскае водасховшча.
Акрамя паверхавых, важнае значэнне маюць падземныя воды, што залягаюць на
рознай глыбн.Падземныя воды, якя змяшчаюць не больш за 1 грам растворанай
сол в лтры вады,адносяць да прэсных. Прэсныя падземныя воды зТявляюца
галовнай крынцай птнога водазабеспячэння. У розных месцах Беларус маюцца
радовшчы мнеральных вод рознага хмчнага складу. Большасць з х маюць
лекавае значэнне.
Буйнейшыя рэк
| Назва | Агульная давжыня (км) | Беларусская частка (км) |
| Днепр | 2145 | 690 |
| Заходняя Дзвна | 1020 | 328 |
| Нёман | 937 | 459 |
| Захон Буг | 831 | 169 |
| Прыпяць | 761 | 495 |
| Сож | 648 | 493 |
| Бярэзна | 613 | 613 |
| Вля | 510 | 276 |
| Птч | 421 | 421 |
| Шчара | 325 | 325 |
| Свслач | 297 | 297 |
| Назва | Плошча (кв. Км) | Макс. глубина (м) |
| Нарач | 79.6 | 24.8 |
| Асвейскае | 52.8 | 7.5 |
| Чырвонае | 40.3 | 4 |
| Лукомльскае | 37.7 | 11.5 |
| Дрывяты | 36.1 | 12.0 |
| Выганашанскае | 26.0 | 2.3 |
| Няшчэрда | 24.6 | 8.1 |
| Свр | 22.3 | 8.7 |
| Снуды | 22.0 | 16.5 |
| Чорнае | 17.7 | 2.5 |
| Мядзель | 16.2 | 24.6 |