Читайте данную работу прЯмо на сайте или скачайте

Культура Индии

Беларуск дзяржавны нверстэт

Культура

нды

Рэферат па гсторы сусветнай культуры

студэнтк флалагчнага факультэта

ддзялення беларуска мовы

лтаратуры

V курса 3 групы

Бандарэнк Станславы

Мнск, 2002 год

Прырода

нды яе вплыв на культуру.

ндыя, безумовна, самая цудовная крана в свеце, крана чаравнцтва казачнай прыгажосц.

Мфалогя, рэлгя мастацтва

нды сфармравалася як адлюстраванне яе найбагацейшай прыроды. Менавта прырода надала асаблвы маштаб, грандыёзнасць ндыйскай мфалогó: фантазя, з якой яна створана, ражвае падчас першага ж знаёмства з ёю. Прырода падказвала многя творчыя вырашэнн мастакам

нды, спрыяла развццю самай вытанчанай, самай глыбокай у свеце фласофó.

На Зямл няма больш багатых прыродных ландшафтав. На повначы - Гмала, самая вялкая горная вобласць на планеце: грандыёзны бастыён давжынёй у 2500 км з гарам вышынёй больш за 8 м - месца знаходжання дзвоснай краны Шамбалы, дзе жывуць звышстоты Махатмы. Нжэй за Гмала -

нда-Гангская равнна, што раскнулася велзарным павмесяцам ад Аравйскага мора да Бенгальскага залва. На гэтай равнне - пал, стэпы, пустын, балоты. Нарэшце, трэцяя важнейшая прыродная вобласць

нды - паввострав

ндастан, большую частку якога займае плато Дэкан з гарам (Гаты), узгоркам нзнам, пакрытым трапчным субтрапчным лясам. сяго в кране 14 тыпав лесу, 21 вдав раслннасц, якая аховваецца в больш чым 20 нацыянальных парках 200 запаведнках.

Клмат у

нды давол своеасаблвы. Фактычна на працягу года змяняюцца 3 сезоны: сух, давол прахалодны (лстапад - люты); сух, гарачы (сакавк - май); вльготны, гарачы (чэрвень - кастрычнк). Але колькасць ападкав з году в год мяняецца, мусонныя дажджы могуць прыходзць запознена, заканчвацца раней: часам х не хапае, часам бываюць моцныя паводк.

Велзарнае значэнне в гсторы культуры

нды завсёды мел рэк. Як ншыя вялкя цывлзацы, ндыйская сфармравалася в басейне вялкх рэк - перш за всё

нда Ганга. Рэк тут свяшчэнныя, бо яны васабляюць жаночы пачатак у свеце.

ндыя - надзвычай старажытная крана, а яе асновная рэлгя - ндузм - адна з найстарэйшых на Зямл. З глыбокай давнны яна амаль не змянлася, рэк па-ранейшаму адыгрываюць у ёй найважнейшую ролю. Мфы

нды был сабраны в Кнгах Веды яшчэ пяць тысяч гадов таму. Веды - помнк нверсальны, выключны: няма ншага,хаця б блзкага да х моцы фантазó, па мвстацкай вобразнасц. У самай архачнай з чатырох кнг Ведав - Рыгведзе - ёсць асобны раздзел, прысвечаны рэкам. Ён называецца Пахвала рэкам апсвае водныя артэры Пенджаба, гэта сведчыць пра тое, што падчас напсання Рыгведы арыйскую культура была распавсюджана тольк на повначы

ндастана, бо Веды - помнк менавта арыйск. Усе назвы рэк у арыйцав насл жаночыя мёны, напрыклад, Сндху, пазней трансфармаваная в

нду (адсюль назва краны). У Ведах падрабязна прасочаны шлях

нды - ад вытокав у Гмалаях да Аравйскага мора, хаця не прыводзцца давжыня рак (2900 км).

Жрацов, складальнкав Ведав, не цкавл сухя чбы, бо яны, хаця валодал матэматыкай, являл свет паэтычна. Напрыклад, яны псал, што Сндху падобная вечна маладой прыгажун, апранутай у блскучае адзенне з залатым арнаментам, або што гэта дзявчына, якая атрымала ад багов бязмежныя прасторы зямл, здольныя даваць багатыя враджа збожжа.

Самая свяшчэнная рака в Ведах - Сарасвац. Яе называюць ракой рэк, самай шановнай сярод мац. Але дзе яна? Такой рак няма на Зямл. Магчыма, яна была в эпоху Ведав, але чамусьц знкла. Пасля яе найбольш любмая рака в ндусав - Ганга (менавта в жаночым родзе). Яна таксама бярэ пачатак у Гмалаях впадае в Бенгальск залв. Рака мае давжыню 2500 км, але знов-так для ндусав сухя чбы нчога не значаць. Для х Ганга не тольк Рака Жыцця, але рака Рака Смерц, бо кожны з х хацевбы памерц на яе берагах ц хаця б ведаць, што попел пасля спальвання цела будзе апушчаны в святую ваду. Паводле слов вялкага Джавахарлала Неру, першага прэмТер-мнстра незалежнай

нды, Ганга - смвал шматвекавой

ндыя, яе культуры цывлзацы. У Ведах рака мае 108 мёнав, тыпу: нарожданая ад лотасападобных ступняв Бога Вшну. Штодня в свяым горадзе Варанас, дзе Ганга чыцца асаблва гаючай, у рацэ сыходзяцца мльёны людзей - мыюцца, пТюць яе ваду. Сцвяржаюць, што вада Ганг заховваецца в пляшках на працягу года не пратухае, а халерныя эмбрыёны гнуць у ёй праз некальк гадзнав. Гавораць, што в ёй за 3 дн могуць растварыцца чалавецыя косц. Сучасныя вучоныя даюць гэтаму наступнае тлумачэнне: Ганга бярэ пачатак у гарах праходзць праз радовшча срэбра, пасля чаго яе вада насычаецца часцнкам каштовнага металу.

Сем рэк

нды (улчваючы Сарасвац) фармуюць воблк краны. У сувяз з гэтым варта нагадаць, што паводле Вялесавай кнг, саправднасць якой сёння нарэшце прызнае большасць вучоных, - прарадзма славянав знаходзцца в Сямрэччы. Дзе гэта Ц даследчык так не прыйшл да згоды. Магчыма, у

нды?

З см галовным рэкам

нды звязана надзвычай многае в яе гсторы культуры. Адны з х цякуць павз старажытныя храмы гарады, другя дал жыццё традыцыям музык танцав, на берагах трэцх был створаны запаведнк для птушак жывёлав.

Жывёльны свет

нды вражвае свам багаццем нават сёння, не кажучы вжо пра ранейшыя часы. У кране маецца 350 вдав млекакормячых, 3300 вдав падвдав птушак, больш за 2 насякомых.

Грамадская цкавасць да дзкх жывёлав сё больш расце. Турысты значна часцей адправляюцца в лясы

нды, каб адпачыць ад тлуму шумных гарадов. Для вельм багатых людзей наладжваюцца паляванн на экзатычных звяров. Здавна рэлгя

нды забараняла зншчэнне жывых стотав. У Ⲳ ст. да н.э. вялк мператар Ашока (да яго дзейнасц мы яшчэ будзем звяртацца) забаранв паляванне на пэвныя вды жывёлав. Усё парушылася падчас каланяльнага прыгнёту. На працягу вух стагоддзяв магараджы былых княствав, пазней брытанскя афцэры бессэнсовна зншчал на паляваннях вялкх кошак. У вынку азяцх львов - раней самых звычайных для

нды жывёлав - засталося сёння каля 200. Цяпер у

нды актывна сцвярджаецца думка, што жывыя арганзмы, створаныя прыродай, прама ц вскосна залежаць адзн ад аднаго, маральны абавязак чалавека, чк нтэлектуальна перазышов се жывыя стоты, забяспечыць х права на жыццё. Сучасныя канцэпцы нацыянальных паркав апаведнкав

нды грунтуюцца на спрадвечных для

нды дэях мласэрнасц да всяго жывога.

Нацыянальнам жывёлам в

нды лчацца тыгр слон. На пачатку ХХ ст. тыграв у кране было каля 5, але да 70-х гг. х засталося 1827. З 1973 г. снуе Праект Тыгр па абароне гэтых звяров. Сёння захаванне тыграв - вялк грамадск клопат.

х жо каля 3 асобнав.

Сланы здавна чылся мудрэйшым за людзей. Самка выношвае дзця каля 20 месяцав, што зТявляецца рэкордам у жывёльным свеце. Звычайна в сланх нараджаецца адно сланяня, вельм рэдка - два. Па памерах ндыйск слон меншы за афрыканскага, у яго не такя вялкя вушы буйн, ён намнога лягчэй прыручаецца. Справа, вдаць, не тольк в розуме менавта ндыйскага слана, ва вменн ндыйскх дрэсровшчыкав, у шматвяковых навыках прыручэння.Сланы нкол не кнуць параненага сабрата, см статкам клапацяцца пра сланянятак

х роум своеасаблвая мараль пажваюць.

У ндусав свяшчэнныя карова, малпа, змяя (кобра). Культ каровы прынесл з сабою, вдаць, арыйцы, вшанаванне малпы змя звязана з цывлзацыяй дравдав - абарыгенав Дэкана.

На вулцах гарадов вёсак

нды часта можна бачыць каров. Але яны вельм мрныя, нхто х не бацца. Каровы не ператвораны в валов тольк таму. Што аддадзены Богу. За нараджэнне сына ц другую радасную падзею людз у

ндычаста ахвяруюць Богу ыву бычка. Калсьц в глыбокай арыйскай старажытнасц, быков каров забвал, прыносячы ахвяры багам, але паступова х забойства пачало чыцца вялкм злом. Сёння такм бычкам - падарункам Богу - ставяць на нагу кляймо в форме трызубца (знак Бога Шывы), пад час розных святав, якх у

нды мноства, залоцяць м рог впрыгожваюць кветкам, стужкам, карункам, распсваюць фарбам. Аднак нхто не асмелцца ператварыц бычка в вала ц выкарыстаць яго на рабоце. У вынку сё сваё жыццё такя бык бадзяюцца, дзе хочуць. Сёння каровы сустракаюцца галовным чынам каля храмав. Давол вялкая х частка сабрана на спецыяльных фермах, дзе праводзцца селекцыйная праца па паляпшэнн х пароды павышэння вдояв. У 80-я гг. у

нды прадавал ялавчыну, хаця забойства каровы здавна чылася вялкм грахом. Нядавна паведамлялася. Што вжыванне ялавчыны знов забаронена, нават у рэстаранах гатэляв для замежных турыстав -

ндыя звяртаецца да свах спрадвечных традыцый.

Ушанаванне малпав звязана, на нашу думку. Галовным чынам з велзарнай папулярнасцю нацыянальнага эпасу Рамаяна, дзе цар малпав Хануман дапамагае галовнаму герою - Раму. сё ж гэты культ далёка не так пашыраны, як культы каровы ц змя.

У

нды ёсць нават свята змеяв - Наг-панчам. У гэты дзень заклнальнк змеяв жыхары тых вёсак, дзе павзунов асаблва шануюць, дуць у лес прыносяць адтуль кашы, повныя рэптылй.

х выпускаюць на вулцу, пояць малаком, асыпаюць кветкам, накдваюць сабе на шы, падпярзваюцца м.

зме чамусьц нкога не джаляць. Дарэчы. Такая ж зТява назралася в старажытнасц на востраве Крыт, дзе культ змеяв асаблва быв звязаны з шанаваннем жаночага пачатку в свеце.

Наг - кобра тольк кобра. З м у

нды звязана незлчоная колькасць мфав, паданняв, вераванняв, звычаяв. На кобры, якая ввасабляе дэю вечнасц, ляжыць у Сусветным акяне бог Вшну - захавальнк парадку гармонн в космасе. Пад раздзьмутым капюшонам шматгаловай кобры сядзев падчас свах казанняв Буда, як накроввав кобрав на шлях дабра слаю свайго вучэння. Кобры абввал шыю рук всёмагутнага бога Шывы. Амаль ва всёй ндыйскай канаграфó в тым ц ншым выглядзе прысутнчае кобра. Яна сёння жыве практычна в кожным ндускм храме. Кал ж гэтая стота запавзе в дом чалавека, выхаванага в нацыянальных традыцыях, яе вспрымаюць як васабленне якого-небудзь продка ветлва просяць пакнуць дом. У друку сустракался сведчанн, што паводк ц моцныя дажджы выганял змеяв з норак вымагал шукаць паратунку в вёсках. Тады сяляне пакдал сваё жыллё, якое займал кобры, прасл заклкальнка змеяв - прадставнка пэвнай касты - вывесц павзунов згов у поле.

У членав такой касты зме зТявляюцца хатнм жывёлам жывуць у кожным двары. Кал сямТя перабраецца в ншы дом, сямейны жрэц забрае на новае месца всх змеяв. Прычым зме нкол не джаляць свах нейкм дзвным чынам адрознваюць ад чужых.

Смвалчна ж змяя в

нды - знак эратычны, больш шырокм плане ввасабляе энергю в дзеянн. А вось назапашвал энергю, заховвал яе, не думку флосафав

нды, - раслны.

Зялёная энергя - галовнае багацце

нды. Саправды, пад трапчным сонцам фотаснтэз дзе асаблва нтэнсвна. Не дзва, што гэты рэгён - радзма многх культурных раслнав, якя мгравал пасля па всм свеце, нават ва вмераны пояс. Гэта: рыс, агурк, баклажаны, цукровы трыснёг, манга, се цытрусавыя, бабовыя, мяккя пшанцы, ячмень, канопл, гарчыца.

У

нды ежы завсёды надавалася выключнае значэнне. Кулнарнае мастацтва развваецца тут на працягу пяц тысяч гадов, в прыгатаванн ежы ёсць нешта ад старажытнага набажэнства. У кране снуе незлчоная колькасць стравав, але, бадай, асновныя прадукты харчавання - рыс, ёгурт, сачавца соус карры. Прычым свой рэцэпт прыгатавання карры заховваецца практычна в кожнай сямТ перадаецца ад мац дачк. Соус ключае не тольк розныя спецы, але мяса, рыбу, агароднну садавну.

Важны працэс прыгатавання ежы, але вялкае значэнне мае посуд, у якм падаецца. Фарфор ввогуле заходн посуд - зТява новая, прыхльнк нацыянальных традыцый яго пазбягаюць. Звычайна ежа падаецца на бананавых стах або на медным ц срэбраным падносе, куды ставяцца розныя металчныя кубачк - для кожнай стравы. Запмваецца ежа звычайнай вадой. Усе ядуць тольк рукам. Алкаголь не вжываюць вогуле, за выключэннем дамов, дзе жывуць на заходн манер. У

нды многа безалкагольных напояв сокав, напрыклад, павсюль пТюць сок манга, какосавае малако. Салодкае падаецца на кожны абед, гэтых стравав тут - безлч, але, на думку заходнх людзей, у х залшне многа цукру.

Неаходна адзначыць асаблвасць харчавання у

нды. На кухнях вышэйшых кастав нельга зТявляцца людзям з кастав нжэйшых. Больш таго, прававерныя ндусы неахвотна ядуць побач з чужым людзьм. Агульнае харчаванне заходнх людзей ндусы вспрымаюць як вялк грэх. Есц неаюходна псобку (як адправляць натуральныя патрэбы). Тут у застолл немагчымыя гутарк з прэтэнзяй на фласлфю, раскрыццё душы, прынятае в евранейцав. Тут адкрываюць цела, душу - не. Своеасаблвая замкнёнасць людзей праявляецца в адзночай ежы, адзночых танцах (няма карагодав ц танцав тыпу Усртак, кал все бяруцца за рук. Плечы, паясы), адзночным сузранн, медытацы.

Многае в традыцыях

нды можна растлумачыць яе своеасаблвай этнчнай гсторыяй сённяшнм дэмаграфчным становшчам. Звыча традыцы был скраваны на захаванне чысцн крыв, расавых, нацыянальных прыкметав.

Махабхарта.

Махабхарта (санскрыт - Казанне пра вялкх Бхарата), - эпас народав

нды.

Склався на аснове вусных мфав легенд, якя снавал в плямёнав народнасцей павночна-заходней павночнай

нды. Яго гсторыя пачынаецца з другой паловы другога тысячагоддзя да н.э.: сучасны выгляд набыв да сярэдзны першага тысячагоддзя н.э.

Лчыцца, што першапачаткова Махабхарта взнкла на пракрытах, потым было выкладзена на санскрыце. У цэнтры Махабхарты - расповед пра бтву дзвух родав х аднадумцав за владу над Хастынапурай (у наш час Дэл), якое вядзецца ад мя легендарнага автара эпапе Вьяса, а таксама дзейнчаючых асоб твора.

Махабхарта складаецца з 18 кнг, некалькх водных эпчных творав, амаль незвязаных з асновным сюжэтам, шматлкх мфав легенд галовным чынам фальклорнага характару: Аповесць пра Шакунтале, Казанне пра Рама, Апвесць пра МатсТя, Аповесць пра цара Шыв, Казанне пра Нала, Аповесць пра Савтры, фласофская паэма больш позняга взнкнення Бхагавадгта ды ншыя.

Махабхарта - багатая крынца сюжэтав вобразав, якя атрымал развццё в нацыянальных тэратурах народав

нды,

нданэзó, Брмы, Камбоджы, Тайланда, Шры-Ланка, якя адлюстаравался тасама в таратурах Тыбета Манголó.

У кожнай з нацыянальных таратур сюжэты Махабхарты пры перакладзе атрымал сваю нтэрпрытацыю в адпаведнасц з эпохай канкрэтным нацыянальным асяроддзем. У Европе Махабхарта стала вядомайз канца ХVⲲ стагоддзя, кал на англйскай, нямецкай руская мовах зТявлася Бхагавадгта. Повныя пераклады да 1948 года снавал тольк на рускай мове: тры кнг Махабхарты, пераклад якога зрабв Кальянав. Апублкаваны таксама найбольш важныя частк эпаса в перакладзе Смрнова. Значны вклад у вывучэнне Махабхарты быв зраблены еврапейскм вучоным Ф. Бопам, Л. Шрэдэрам, Х. Ласэнам, С. Сарэнсэнам, Г. Бюлерам ншым.

Махабхарта - вялзарны твор, разов у восем большы за У

ляду Адысею разам зятыя. Паэма расказвае пра барацьбу за владу памж двума царскм родам - кауравам пандавам. У прынцыпе, эпас перадае саправдныя падзе прыкладна ХV - X ст. да н.э., кал арыйцы заваёввал павночную

ндыю раздзялял памж сабою захопленую крану.

Здзвляючай рысай Махабхарты зТявляецца тое, што асновны сюжэт пра барацьбу стрыечных братов кауравав пандавав займае тольк чацвёртую частку всёй паэмы. Астатн тэкст - савныя эпзоды: мфы, легенды, апавяданн, байк, повесц, фласофскя, палтычныя, маральна-этычныя трактаты. Некаторыя з х твараюць як бы самастойныя творы, што сам зТявляюцца шэдэврам сусветнай таратуры. Такая дзвная структура адрознвае Махабхарту ад ншых класчных народных эпасав.

Сярод ставных эпзодав Махабхарты асаблва цкавая Паэма пра Наля. Галовны герой твора прайграв брату в косц сваё царства всю маёмасць. Разам з каханай царэвнай Дамаяц прынц Наль блукае па лесе, затым лёс раздзяляе х, яны перажываюць многа прыгодав нарэшце сустракаюцца знов. У творы цудовна перададзены перажыванн герояв, смволка мова кахання, вернасц, гора радасц. Паэма прасякнута незвычайнай для старажытнай таратуры рамантыкай пачуцця. Гэта адзн з найлепшых творав сусветнай таратуры пра каханне. Прычым схема яго - як бы формула сюжэту - пасля павторыцца в многх творах персскай, а затым антычнай таратуры.

Уставныя эпзоды Махабхарты пераказваюць, па сутнасц, сю ндыйскую мфалогю. Тут мфы пра старых багов, з якм арыйцы шл в

ндыю, тут новыя баг - Брахма, Вшну, Шыва, - мфы пра сусветны патоп многя ншыя.

Такм чынам, Махабхарта - звод самых розных сюжэтных тэкстав. Некаторыя даследчык чаць, што гэта не адзн твор, цэлая таратура. Гэта саправды так, бо эпас складвався цэлае тысячагоддзе. Народная ндыйская прыказка гаворыць: Чаго няма в Махабхарце, таго няма ввогуле в

нды, накш кажучы, у эпапе ёсць таральна всё. Гэта свяшчэнная мудрая кнга пра сэнс мэту жыцця, пра чалавечую мараль абавязак.