Информация о готовой работе
Бесплатная студенческая работ № 4301
СОДЕРЖАНИЕ
Змаганне Полацкай ншых зямель за незалежнасть.2 Знешняя палтыка Полацкага княства. Распад Кеускай дзяржавы.2 Прыняцце хрысцянства. Хрысцянства асвета.9 Лiтаратура13
Змаганне Полацкай ншых зямель за незалежнасть. Знешняя палтыка Полацкага княства. Распад Кеускай дзяржавы.
Полацк, упершыню вспомнены в УАповесц мнулых часовФ у сувяз з дзяльбою гарадов навгародскм князем Рурыкам. Праз тры гады пасля гэтага, у 865-м, сюды прыйшло кевскае войска князёу Аскольда Дзра, што, як паведамляе Нка-навск летапс, Уваявал палачанав шмат зла вчынлФ, а в вынку на нейк час зрабл горад залежным ад Кева. Тагачасны Полацк - гэта абнесены дравляным сценам, абведзены валам ды ровам град-дзядзнец, плошчаю всяго 1 гектар, а таксама невмацаваны вакольны горад, дзе жыл рамеснк. Яны сяллся каля княжага дзядзнца, трох далей, дзе цяпер стадыён. Полацк мев тысяч пяць жыха-ров - крыху меней за Кев Новгарад болей за любы ншы всходнеславянск горад. У 907, 911, 941 944 гадах полацкя дружыны, даручыв-шы лёс Перуну, выходзл адсюль у паходы на далёк Царгорад-Канстанцнопаль, сталцу Взантыйскае мперы. Паганс-к бог вайны спрыяв продкам. Полацк мы знаходзм у перал-ку гарадов, якм Царгорад плацв данну. Слу галовнай крывцкай цвярдын ведал павночныя суседз. У сканды-навскх сагах ён згадваецца дзесятк разов пад назваю Пал-цеск'я - ад старажытных усходнеславянскх найменняв Полацеск, Полцеск, Полацьс. Полацк называюць Удревнерусскнм городомФ, адным з цэнтрав старажытнарускае дзяржавы, або Кевскае Рус. Але, па-першае, такой назвы - Кевская Русь - вы не знойдзеце н в адным летап-се. Па-другое, УдзяржаваФ гэтая была шматковая - нетры-валая, аб'яднаная слаю збро, а Полацк трапляв у яе зусм ненадовга, супроць свае вол завсёды мкнувся як найхутчэй вызвалцца. А па-трэцяе, Уадзная старажытнаруская народнасцьФ (гэтаксама, як Уадзная старажытнаруская моваФ), ад якой нбыта паходзяць тры всходнеславянскя народы,- мф, створаны дзеля абгрунтавання адвечных прэтэнзй масковскх князёв царов на беларускя ды вкранскя земл. Логка тут вельм простая: пакольк мы, мавляв, з ад-наго кораня, значыцца, жыць павнны в адной дзяржаве - зразумела, у расейскай. Летапс называе Полацк сярод гарадов, дзе сядзел княз, якя прызнавал старэйшым мж сябе кевскага Алега. Разам з тым улада далёкага Кева нкол не была тут трывалая. Горад нашых продкав мкнувся жыць незалежна будаваць сваю дзяржаву. Добрыя вмовы гэтаму стварала выгаднае геаграфчнае сгановшча на шляхах, што звязвал Арабск халфат Хазарыю са Скандынавяй славянскм светам. У 2-й палове Х стагоддзя в Полацку кравав незалежны н ад Кева, н ад Новгарада князь Рагвалод. (Вдаць, ён быв сынам полацкай княгн Прадславы, згаданай у дамове, якую в 945 годзе падпсал Взантыя кевск князь гар.) начай кажучы, у тыя часы пачала снаванне першая беларуская дзяржава - Полацкае княства. На хаврус з ёю мог разлчваць той, хто возьме за жонку Рагвалодаву дачку Рагнеду. Магла враваць над Палатою вясельная бяседа з хмельным мёдам заморскм вном, з пес-ням гусляров прысягам на вечную взаемную вернасць. Псторыя ж вырашыла пасвойму: не рамейскае вно ллося на Рагнедзным вяселл, а кров... Спачатку Полацк прымав сватов ад кевскага князя Яраполка. Рагвалоду найвыгадней было, каб Кев ды Новгарад варагавал, а крывцкая дзяржава тым часам пашырала ме-жы ды выходзла на волак, што злучал Дзвну з Дняпром Ловаццю, дазваляючы трымаць у руках важную частку гандлёвага шляху Уз варагав у грэкФ. Але в такм разе Полацк апынався памж двух агнёв. Князь мусв выбраць аддав сваю прыхльнасць мацнейшаму, на ягоную думку, Кеву. Паспрабуйма знайсц в ранняй гсторы всходнх славянав (дый не тольк х) прыклад, каб два княз - бацька сын - трымал дзяржаву цэлае стагоддзе. Нехта скажа, што такога быць не магло: часам князь на пасадзе году не сядзев - каго браты зарэжуць, каго пляменнк в маглу звядуць. А вось жа магло. 3 1001 да 1044 года в Полацку валадарыв Брачыслав, а пасля ягонае смерц, да 1101-га,- найславуцейшы з полацкх князёв Усяслав Брачыславч, празваны Чарадзеем. Празваны, завважым, нездарма. Таямнца ахутвае вжо ягоны прыход на свет. Як занатавана в летапсе, мац нарадзла Усяслава Уот волхвованняФ, гэта значыць, пры вдзеле паганскх чаравнков. На галаве немавля мела загадкавае УязвеноФ, што вешчуны наказал мац завязаць, каб сын насв яго да смерц. Можа, гэта была нейкая язва, а мо - вялк радзмы знак, якм пазначае свах абраннкав неба? Сучаснк нашчадк верыл, што гэтага князя нябесныя слы надзялл вешчай душою, што ён умев перакнуцца в шэрага вавка, у яснага сокала ц в тура з залатым рагам. Ужо пры жыцц пра яго складал паданн. Ва всх усходнес-лавянс'кх зсмлях з пакалення в пакаленне перадавался былны пра Волха Усяславча-мудрага владара, смелага вона, сына князёвны лютага Змея, пераможцу ндыйскага цара. Правобраз Волха - полацк князь-вяшчун. Як мяр-куюць знавцы славянскае давнны акадэмк Дзмтрый Лхачов Барыс Рыбаков, памяць пра Усяслававы подзвг за ховваюць шматлкя сказанн пра ллю Мурамца. У такм вяку, можна лчыць, Усяслав став князем. Тады атрымаецца, што полацкя вешчуны трымал на руках немавлятка з язвенам на галаве в 1029 годзе. Летапсы паведамляюць, што, выконваючы волю вешчу нов, князь усё жыццё так насв на галаве перавязь. Схава наму пад ёю таямнчаму язвену прыпспал Унялтасцвасць Усяслава на кров. Чарадзей саправды пралв нямала крыв, але большая частка яго довгага княжання была всё ж аддадзена мрным клопатам. Дзесяць гадов ён жыв у згодзе з Яраславам Мудрым, потым яшчэ дзесяць з ягоным сынам, кевскм князем зяславам, якому палачане дапамага л ваяваць з качэвнкам-торкам. Якраз з тых мрных часов, з паловы XI стагоддзя, плыве над Дзвною велчны карабель Сафйскага сабора. Усяслав узводзв храм у гонар святой Саф, каб сказаць свету пра ровнасць Полацка з Новгарадам Кевам, дзе такя саборы з'явлся трох раней. Даэтуль мураваных храмав палачане не ставл, таму князь запрасв у горад взантый-скх дойлдав. Да х, на хаду асвойваючы будавнчыя сакрэты, далучылся мясцовыя муляры: нельга ж было, каб галовны сабор Полацкай зямл падымал в неба рук чужынцав. Грэцкае слова УсафяФ у перакладзе значыць УмудрасцьФ, УмайстэрстваФ. родк тлумачыл яго шырэй - як вялкую чалавечую супольнасць, з'яднаную агульным клопатам памкненням. Сабор мусв стаць смвалам адзнства адна-думства всх жыхаров княства. Яго будавал всёй грамадой. На пакладзеным у парозе Саф вялзным камен-вапняку, што праз дзевяць стагоддзяв ператворыцца в музейны экспанат, старжытныя полацкя майстры пакнул нам свае мёны: Давыд, Тума, Мкула, Копысь, Варышка... . Тут не тольк маллся: князь з сям'ёй прыдворным вверсе, на хорах, астатня - унзе. У Саф прымал паслов, абвяшчал вайну падпсвал мр, заховвал княжы скарб заснаваную зяславам бблятэку, узаконьвал пячаткаю сталчнага горада гандлёвыя дамовы. Нездарма яна мела надс: УПечать Полоцьская свято СофьФ. Вдаць, мы вжо нкол не даведаемся, што занатавал полацкя манах пад 6574 (6574-5508=1066) годам. Кевск ж летапсец пакнув такя словы: УПрыйшов Усяслав взяв Новгарад з жанчынам з дзецьм, званы зняв са свя-той СафФ. За год да гэтага полацкая дружына вжо хадзла на Псков, узяць як, правда, не вдалося. Мрнае жыццё крывцкага князя з суседзям скончылася. Усяслав, хоць дарагой цаною, абаранв крывцкую дзяржаву. Ён пачувався упэвнена: за м, апрача збройнае слы, была глыбокая народная вера в яго чарадзейныя здольнасц. У Радзвлавскм летапсе ёсць мняцюра, што засведчы-ла адносны памж вешчунам навгародскм князем. Злева стаць князь з бердышом, епскап з крыжам дружыннк, справа - безбароды вяшчун в довгай белай апранасе ягоныя прыхльнк, простыя людз. У Полацку такога варожага супрацьстаяння не снавала. Вешчунам тут не секл галов, не кдал паганскх святаров на разарванне мядзведзям, не па-лл на вогншчах. Верацярпмасць, ц, правдзвей, дваяверства, князя, ягоных падданых няраз дазваляла Усяславу набраць войска в суседнх балцкх або вугра-фнскх землях, дзе яшчэ маллся старым багам. Яраславчы впэвненасц в перамозе не мел, таму замест адкрытага бою спадзявался на хтрасць ды злачыннае ашу-канства. Праз чатыры месяцы вораг сустрэлся знов, цяпер каля Воршы. Усяслав стаяв з дружынаю на правым дняпровскм беразе, Яраслававы сыны - на левым. Кевск князь прапа-навав вырашыць спрэчку палюбовна, можа, нават нагадав Чарадзею, як дамовлся на Судоме хня бацьк. зяслав дав прысягу, што не вчынць полацкаму валадару някага лха, замацавав яе прынародным цалаваннем крыжа. Тым разам вешчая душа схбла: нельга было верыць н словам, н крыжоваму цалаванню, сынов на перамовы браць таксама нельга было. Абяцанняв зяслававых хапла датуль, пакуль Чарадзей з сынам не пераехав 10 лпеня на човне раку ды не зайшов без аховы в шацёр да кевскага князя. Той махнув рукой, наляцел дружыннк, вмомант вока трое Рагвалодавчав ляжал на доле, звязаныя вяровкам. Кольк разов каявся Усяслав за сваю даверлвасць па дарозе в Кев потым, в жудаснай земляной турме-порубе, куды яго кнул, закававшы в кайданы. Намеры Яраславчав зразумелыя - згнаць, звесц Рагвалодав корань са свету, учынць тое, што рабв ды не скончыв Уладзмр з ваяводам Дабрынем. На лтасць крывцк князь не спадзявався - ведав, як прыклад дав спадкаемцам сам Яраслав Мудры: пасадзв у поруб роднага брата Судзслава, сядзев ён там чвэрць стагоддзя, пакуль не пачав дыхаць на ладан. Тольк тады выпусцл нляменнк дзядзьку на божы свет, каб праз манаск зарок вырваць адмову ад усякх княжых правов. Так, а мо страшпейшы лёс чакав Рагвалодавчав. Вязнца - сырая яма, накрытая зверху в тры накаты бярвёнам з маленькм вакенцам, праз якое ледзьве точыцца паветра ды прасовваюць палоннкам хлеб з вадою. Напера дзе безнадзейнасць, , здаецца, лепей перагрызц зубам жы-лы ды сплыць крывёю, чым ператварыцца в лядачага старо га бачыць, як гасне жыццё в сынах. Але князя трымала на гэтым свеце думка пра Бацькавшчыну, якую рабавал кевскя ставленк. Трымала надзея на паганскх багов, з якм Чарадзей ад нараджэння старався жыць у згодзе: не крыв дзв вешчунов, не руйнавав капшчав, будавав над Дзвною свой хрысцянск сабор ды здымав званы з сабора навгародскага. Якому богу малвся князь, у каго прасв збавення ад палону - невядома. Аднак праз год вызваленне прыйнло. У 1068 годзе на кевскую зямлю вварвался полавцы. Яраславчы выйшл насустрач был впчэнт разбтыя. У3а грах нашы наслав Бог на нас паганых, пабегл ругкя князФ,- выводзв летапсец, успампаючы вераломства пад Воршаю. Есць падставы лчыць, што выбавленню полацкага князя з вязнцы абранню яго на вялкакняжы пасад спрыяв гумен Кева-Пячорскага манастыра Феадосй. Вядома, што Чарадзей быв у прыязных адноснах з адным з самых адукаваных людзей таго часу Антонем Пячэрскм. Усяслав Брачыславч став вялкм кевскм князем. Адмерана на гэта яму было мала - усяго сем месяцав. Ды на тое ён Чарадзей, каб за месяц паспяваць стольк, на што ншаму года мала. Зрабв з Кева мклвы паход на Тмутаракань, набыв там коней, якх не хапала дзеля адпору УпаганымФ. Напрыканцы таго ж года полавцы адчул слу новага кев скага владара , разгромленыя, адступл в сваё Дзкае Поле. Можа, у тыя сем месяцав Усяслав заслужыв у автара УСлова пра паход гаравыФ пахвалу за дзяржавны розум справядлвасць: УВсеслав князь людем судяше, князем грады рядяшеФ? Зрэшты, ён не збрався надовга затрымлвацца на кевскм пасадзе. Чужы горад, ненадзейная дружына, варожае баярства. Адмовлся плацць данну навгародцы, касаву рацца павднёвыя княз. Збеглы зяслав таксама не хацев развтваода з вотчынай наблжався да Кева з войскам цесця, польскага караля Баляслава. На каго Усяслав мог разлчваць? Адно на просты люд, што абвясцп' яго свам валадаром. Князь вёв дружыну на зяслава, а праз сотн вёрстав яго владна клкал званы полацкае СаФii. л Павыколвавшы вочы ды пасцнавшы галовы Чарадзеевым прыхльнкам, князь зяслав з польскм дружынам рушыв з Кева на Полацк. Усяслав з купкаю найблжэйшых прыдворных мусв ратавацца в фнскага племен водзь, адкуль, магчыма, паходзла яго мац. Вадзяк был паганцы, а таму прынял князя-вешчуна гасцнна дал яму войска дзеля паходу на Новгарад. Крывцкх ваяров Усяслав пад рукою не мев, а фнскя не вытрымал нацску навгародцав пабегл. Князь трапв у па-лон, але адразу ж выншав на волю. Новгарад памятав, як тры гады таму палачане рабавал горад, як грузл на калё-сы сафйскя званы, ды пачуццё помсты перамог палтычны разлк. Нават гнаны палонны, Чарадзей быв небяспечны вораг, бо за м стаяла Полацкая дзяржава. Такога выгадней адпусцць - няхай ваюе з Кевам. I Чарадзей ваявав. На два гады знкшы з вдавоку летапсцав, у 1074-м ён раптовным ударам выгнав з Полацка кевскага ставленка Святанолка. Праз шэсць гадов пасля выгнання Святаполка на Полацк пайшов вайною вядомы в гсторы Уладзмр Манамах, тады князь чарнгавск смаленск. Ласы кавалак быв не а зубах, в наступным, 1078 годзе Манамах сабрав дружыны всх павднёвых княствав, паклкавшы на дапамогу навгародцав палавецкую арду. I знов адно аблзнувся: Полацк выстаяв. Адступаючы, вораг палл рабавал полацкя воласц. У бясслай лютасц яны дазвання зншчыл крывцк горад Одрск, як так не паднявся з папялшча. Усяслав з Манамахам сутыкнецца яшчэ няраз. Той нападзе з полавцам на Менск не пакне там Ун чалядзна, н скацныФ. Будуць ншыя бтвы, але, кал всходнеславянскя княз збяруцца в 1097 годзе на з'езд у Любечы, каб дамовцца кожнаму трымаць Увотчнну своюФ, Чарадзей не прыедзе. Ен не мае патрэбы нешта з некм дзялць: ёсць дзяржава, дзе мрна жывуць хрысцяне паганцы, ёсць войска, што абаронць княства ад любога ворага. Пакуль вораг скрыгатал зубам выкрывал будавнка Саф в бязбожнасц, крывцкая зямля дасягнула вяршын сваёй магутнасц. Абшарам Полацкае княства было ровнае такм тагачасным еврапейскм дзяржавам, як герцагства Баварскае ц каралевства Партугальскае. Апроч сталцы яно налчвала васемнаццаць гарадов: Вцебск, Браслав, Заславе, Усвят, Копысь, Менск, Ворша, Лукомль, Лагойск, Друцк, Галоцчаск, Барысав, Стрэжав, Некалач, Емянец, Одрск, Гарадзец Крывч-горад, як потым будзе называцца Вль-няй. Улада Полацка пашыралася на нжняе Падзвнне да самага Балтыйскага, або, як яго тады называл, Варажскага, мора. На землях, дзе жыл продк сучасных латышов, стаял гарады Герцыка Куканос, у якх сядзел полацкя васалы. Полацкае княства паспяхова адстойвала незалежнасць ад Кева. Апроч палтычных эканамчных выгодав, гэта давала творчую свабоду дойлдам, жывапсцам, ювелрам, ад якх нхто не вымагав абавязкова арыентавацца на'кевскя взоры. Полацкая зямля - не тольк прарадзма беларусав, але калыска беларускай культуры. Евфрасння была сярод рупных выхавальнкав гэтага УдзцяцФ. Нястомна збраючы вакол сябе таленты, яна стала нашай першаю мецэнаткай. Высок взлёт полацкай школы дойлдства засведчыла стварэнне Спасавскай, або Спаса-Праабражэнскай (цяпёр яе часта не зусм правльна называюць Спаса-Евфраснневскай) царквы - неацэннага помнка сусветнай культуры. Пасля смерц князёвны Бацькавшчына, няхай нядовга, але пажыла у спако мры. Ацхл всобцы, аднавлася адзнства Полацкай зямл. Хоць яна вжо была падзеленая на добры тузн удзельных княствав, агульныя нтарэсы гуртавал х у магутны баявы палтычны хаврус. Кал в Друцку сев смаленск ставленк, шэсць полацкх князёв зрабл в 1180 годзе пераможны паход вярнул горад пад уладу Усяслава II. У аб'яднаным войску разам з крывчам шл лтовцы ваяры з падуладнага Полацку племя лвав, што жыло на самым узбярэжжы Варажскага мора. Лтовцы был хавруснк моцныя, а таму ненадзейныя. Праз няць гадов полацк князь у ба з м загнув, в Бельчыцк княжы хорам прыйшов новы гаспадар, малодшы Усяс-лавав брат, якога дагэтуль в навуковай, в мастацкай лтаратуры называл Уладзмрам. Н раней, н пазней Уладзмрав у полацкай дынасты не было. Чаму-растлумачыць няцяжка, варта тольк згадаць крывавае Рагнедзна вяселле. Рагвалодавчы не называл сынов мем ворага. Валодша займав полацк пасад трыццаць гадов ввесь гэты час мусв змагацца з новым смяротна небяспечным ворагам - рыцарам-крыжакам. На пачатку 1216 года ён рых тавався да вялкага паходу на Рыгу. Першыя паслы з Чудскай зямл прыйшл в Полацк на Вадохрышча, у самыя лютыя маразы, кал мядзведзь пераварочваецца в берлагу на друг бок. На мрныя паселшчы эстав наляцел немцы з атрадам перавернутых у новую веру лвав. Мужчын забвал на месцы, а жанчын, дзяцей гавяду гнал в Лвоню. Дзесяць дзён эсты адбвался в замку, а на адзнаццаты, кал з абложнае вежы нямецкя латнк з лукав прашчав перабл палову абаронцав, мусл скарыпда: пусцл в замак лацнскага святара аддал немцам в заложнк сынов свах старэйшын. Паслы прасл полацкага князя сц на Рыгу, а сам абяцал павстаць цяснць вайной лвав летав. Новыя паслы скардзлся, што суддз, якх шлюць немцы в скораныя земл, дбаюць не пра справядлвасць, а пра сваё багацце. Эсты не хочуць плацць дзесяцну, не хочуць кармць святаров хадзць з немцам на вайну, каб потым цяр-пець помсту ад суседзяв. Чудзны знов прасл в Полацка падмог. Ен, Валодша, прыняв хласкава, ад свах ранейшых слов не адмавлявся, аднак не гэтых паслов ён чакав. На повню наплыла хмара, в вакне князь бачыв тольк вогншча з чорным постацям ваяров са зменнай начной варты. Але ён ведав, што вунь там, праваруч, падняты на ноч мост цераз ров, там там - вялзныя, укапаныя в зямлю медныя катлы для вару, як пальепда на галовы тым, хто адважыцца напасц на Бельчыцы. Харчу вайсковых запасав у складах хопць хоць на два гады аблог. Ды всё гэта не магло развеяць нялёгкх князевых дум. Трыццаць гадов носць ён гэтыя думы в сабе, трыццаць гадов яны падпльновваюць яго, каб у адну з начэй знов прыцснуць сэрца каменем-жарнавком, з кожным годам камень гэты робцца цяжэйшы цяжэйшы. Але мудра псана в кнгах: УХто, рабуючы чужое, будуе на тым дом свой, той складае яго на лёдзе. Прыйдзе вясна, сплыве дом за мораФ. Неразумна всё жыццё внавацць сябе, але хба забудзеш, што калсьц як дарагх гасцей прымав людзей з чорным душам, якя в сэрцы свам хацел пагбел яму, всей Полацкай зямл. У тое ж лета, як ён сев на полацк.пасад, у горад прыйшов па Дзвне разам з брэменскм купцам першы лацнск манах. Быв ён у падшытай ветрам, лапленай сутане выгляд мев так, быццам нкол не ев уволю хлеба. У княжым хораме заморск госць трымався цшэй за халопа, тольк бесперастанку малвся праз тлумача прасв аднаго: дазволу прапаведаваць слова Божае в падуладнай полацкаму князю зямл лвав. Полацку здавён не надта рупла, што яго даннк моляцца не в цэрквах, а в святых гаях дубровах; хня баг любл мяса аленяв турав, а найлепшым пачастункам была м кров палонных чужынцав. Але ён, Валодша, дав манаху згоду, бо полацкя купцы казал, што маюць добры гандаль у Брэмене Любеку. Мала таго, на адвтанне ён адарыв цхмянага госця кунам вавёрыцам са свах кладовак. Яго пабойванн справдзлся скора. Стары бскуп Мейнард памёр, а новы да полацкага князя вжо не паехав. Прыкрываючыся Божым словам, немцы стал адбраць у лвав зямлю. Папа в Рыме вжо абвясцв адпушчэнне грахов усм, хто нашые крыж пойдзе служыць у бскупава войска на беразе Варажскага мора. Полацкя купцы прывезл навну, што папа нямецк кесар прыравнял паход у Лвоню да крыжовых паходав у палесцнскую зямлю. Мнулася яшчэ два гады, побач з навгародцам пскавчам нолацкя ратнк, што разам з вцяблянам складал трацну всяго войска, насмерць стаял каля Вароннага Каменя на Чудскм возеры. Пасля Лядовага пабошча яны супольна гнал палонных тэвтонав да Пскова, а адтуль па-вярнул на радзму, у Полацк. У той дарозе, каля вясёлых вечаровых вогншчав, старэйшыя векам дружыннк неаднойчы згадвал Валодшу веры-л, што князь бачыв усё з захмараных высяв радуецца цяпер разам з м. Полацкя воны яшчэ няраз святкавал перамогу над за-хопнкам з захаду. Разам з лтовцам, латышам эстам яны вшчэнт разбл крыжаков ля возера Дурбэ в 1260 годзе. Праз два гады палачане даамагл пскавчам навгародцам пры-ступам узяць Юр'ев. Але гэта был аюшня старонк гсторы магутнай Полацкай дзяржавы. Пад Юр'ев нашых нродкав вадзв ужо не Рагвалодавч, а лтовск князь Тавцвл. Надыходзл новыя часы. Нараджалася новая дзяржа-ва - Вялкае княства Лтовскае. Першая палова XIII стагоддзя адзначана з'явленнем дзвюх варожых славянству слав: татарав на всходзе Тэвтонскага ордэна на захадзе. Памж м паднялася новая еврапейская крана. Яе стваральным ядром стал беларускя балцкя земл, размешчаныя на сучасным абшары Беларус, яе моваю-старабеларуская, яе гербам-старажытны беларуск смвал УПагоняФ. Дзяржава хутка расла раблася агульным домам некалькх народав. Першае найменне княства - Лтовскае - было яму вжо цеснае, афцыйна яно пачало называцца Вялкм княствам Лтовскм, Рускм Жамойцкм. Геаграфчна назва расшыфровваецца так: Лтовскае - гэта заходн абшар Беларус павднёвы всход сённяшняй Лтовскай рэспублк (Летувы); Рускае - усходняя частка беларускх вкранскя земл; Жамойцкае - Жамайця, або Жмудзь, захад Летувы. Усх, хто жыв у Княстве (а скарочана - проста в Лтве), незалежна ад нацыянальнасц в сярэднявеччы звычайна на-зывал па дзяржаве. Для Масков в XIV, в XVII стагод-дзях жыхары Беларус был лтовцам або лцвнам. (У ра сейскх дакументах часам трапляецца такое: Уполякн Федь-ка да Матюшка да Мнкнтка Матвеевы дета Мнкулаевы нз ПолодцкуФ.) Так звал полацкх або менскх купцов, лцвна-м для всходнх суседзяв был Францшак Скарына ягоны паслядовнк Пятро Мсцславец. Войска, што няраз прыходз-ла над сцены Масквы часта на 9/10 складалася з беларусав, расейскя летансы таксама называл лтовскм. 3 тае самае прычыны жыхары Масковскай Рус был для продкав мас-кавтам, а пазней маскалям. Прыняцце хрысцянства. Хрысцянства асвета.
Цiкава, што, севшы в Кеве, Уладзмр выбрав з мноства паганскх багов шэсць галовных. Але вось стод Пе-руна, як звычайнае бервяно, паплыв да дняпровскх парогав, а ракв Уладзмр Краснае Сонейка зрабв велзарнаю купеллю. Сагнаным на бераг кянам князь кнув пагрозл-вае: УХто не са мною, той супраць мянеФ. Баючыся суровай кары за непаслушэнства, паганцы заходзл па шыю в ваду вяртался вжо хрысцянам. Навгародцав, як сведчаць летапсы, кевскя ваяводы Дабрыня Пуцята хрысцл Уагнём мячомФ. Прыход новае веры в беларуск Турав таксама стався надзеяю драматычнай: нездарма там дагэтуль жыве паданне пра каменныя крыжы, шго прыплыл з Кева афарбавал Прыпяць крывёю. А як прыняла Хрыстовую веру Полацкая зямля? Афцыйныя гсторык нкол нчога пэвнага не казал - мавляв, гэта частка Кевскай Рус, таму всё было тут, як у сталцы ц, у горшым разе, як у Новгарадзе. Аднак звестак пра тое, як хрысцлася наша княства, мы не знойдзем н в адным з вядомых сёння летапсав. Няхай Полацк летапс не захавався, але, кал б кевскя дружыннк вчынл на берагах Дзвны крывавы гвалт, гэта абавязкова адзначыл б ншыя летапсцы. Ва Уладзмра Святаславча вжо не было дастатковай слы, каб хрысцць палачанав прымусова. Княства нявхльна адраджала сваю самастойнасць. Яго валадары - нашчадк Рагнеды не мел патрэбы сцвярджаць сваю владу пераводам у хрысцянства адразу всх жыхаров, як зрабв у Новгарадзе князь Уладзмр. Паганства несла в сабе шмат светлага, такога, ад чаго чалавеку нялёгка адмовцца. Полацкя княз, разумеючы гэта, тым не менш не хацел бачыць сваю зямлю паганскаю выспаю сярод хрысцянскай Европы. Яны цвяроза ацэньвал пераваг, якя давала дзяржаве яе народу новая вера. Таму Полацк прыняв яе сгрыяв мрнаму пашырэнню Хрыстовага вучэння на всм крывцкм абшары. Ужо в 992 годзе была втворана Полацкая епархя. Сёй-той з нашых продкав мог надзець крыж яшчэ у час паходав на хрысцянскую Взантыю. Некаторыя гсторык мяркуюць, што хрысцяннам быв князь Рагвалод. Магчыма, у Полацку взнк першы ва всходнх славянав манастыр. Дапусцць гэта дазваляе скандынавская УСага пра хрышчэннеФ, дзе апавядаецца пра падзе Х стагоддзя. Герой саг, прылчаны пасля смерц да святых Торвальд Вандровнк, хрысцв сландыю, адкуль выправвся в Ерусалм. Заслужывшы вялкую пашану в канстанцнопальскага патрыярха, паломнк вяртався на радзму праз усходнеславянскя земл. У УРусФ ён заснавав манастыр аана Хрысццеля, у дарозе сканав быв пахаваны Ув высокай гары каля царквы святога аана, непадалёку ПолацкаФ. Высокую гару знайсц в По-лацку няцяжка. Быв тут згаданы в гстарычных дакументах старажытны манастыр у гонар аана Хрысццеля. Няма някх доказав, што Полацкая зямля прымала хрост ад Кева. Затое ёсць багата ншых сведчанняв. Автар УАповесц мнулых часовФ пша, што в 1007 годзе в Полацку Уперанесены святыя в святую БагародзцуФ. Першыя кевскя святыя Барыс Глеб з'явяцца адно праз кольк гадов, а пера-нясуць х у царкву, як сведчыць той самы летапсец Нестар, у 1072 годзе. Хто ж тады тыя таямнчыя полацкя святыя? Самае верагоднае, што пакутнца Рагнеда-Анастася ды яе сын зяслав. Як бы н хацелася камусьц аб'явць хрысццелем крывцкае зямл кевскага князя Уладзмра, новая вера прыйшла в княства непасрэдна з Взанты. Нягледзячы на тое, што царква абвяшчала вялкм грэхам не тольк размову пра паганства, але думк пра яго, хрысцянства на нашай зямл яшчэ велым довга мрна суснавала са старым светавспрыманнем. Паганцам в душы заставался простыя людз, некаторыя з вялкх полацкх князёв. Нават у XVII стагоддз праваславныя багасловы з абурэннем псал: УШануюць старых бажков Леля Палеля агдныя Богу хня мёны крычаць на грышчах. Славяць на вяселлях матку х Ладу, гэтага хрысцянам сцерагчыся трэба, каб ункнуць кары Божай. I нячысцка Купалу сла-вяць, асаблва перад нараджэннем аана Хрысццеля. Хлоп-цы дзявчаты звваюць сабе вянк з некаторых трав вскла-даюць х на галовы па вадзе пускаюць, забывшыся пра мя Госпада нашага. 1 агонь раскладаюць на тым д'яблавым грышчы, скачуць праз яго, карагоды вакол яго водзяць, шмат чаго ншага на тых грышчах учыняюць, пра што псаць непрыстойна. 1 на свята Нараджэння Хрыстовага славяць нячысцка Каляду, всё гэта спакусы д'яблавы. Есць такя, што твары свае всю 'ожасць чалавечую, на пада-бенства Божае створаную, хаваюць пад маскам, на д'яблав узор зробленым, тым як быццам Бога нашага дакараюць, пагарджаючы стварэннем рук ягоныхФ. Гэтыя словы маюць непасрэднае дачыненне да Полаччыны, дзе каран паганскае веры был асаблва глыбокя. Уладзмр Краснае Сонейка пасля хрышчэння пражыв яшчэ амаль трыццаць гадов. Полацкая зямля прыняла хрысцянства да яго афцыйнага падзелу на заходнюю всходнюю плын в 1054 годзе. Хрысцвшыся паводле грэцкага абраду, нашы продк не адчувал варожасц да вернкав-лацнцав. У часы Евфраснн в Полацкм княстве пашырался жыц рымскх святых. Асаб-лвую папулярнасць мев жыццяпс Аляксея чалавека Божа-га. УРодам рымляннФ быв адзн з першых беларускх святых Меркуры Смаленск. Высакародны дух паваг да людзей ншае веры палачане захаваюць на працягу стагоддзяв. Паспрабуйма пакласц перад сабою тавшчэзныя тамы УВсемирной историиФ ды экцыклапедый знайсц в Европе XII стагоддзя жанчыну, якую па адукаванасц па зробленым дзеля асветы свайго народа можна паставць побач з Евфраснняй. Усяславава внучка в той эпосе не мела ровных сабе в славянскм свеце, на всм еврапейскм кантыненце. Яна не сканчвала унверстэтав. Па-першае, жанчын в сярэднявечныя унверстэты не прымал. Па-другое, кал Прадслава нарадзлася, у Европе, здаецца, была всяго адна альмаматэр - у Балонь. У Парыжы Оксфардзе яны адчыняцца пазней. Евфрасннный унверстэтам была тагачасная лтаратура. Сярод кнг, якя перакладал перапсвал, прыехавшы на всход славянства, взантыйскя святары ды х мясцовыя па-слядовнк, большасць складал, вядома, царковныя творы. Але в княжыя палацы в манастыры траплял таксама хрон-к, гстарычныя аповесц, прыродазнавчыя трактаты. Маладая манашка змагла цалкам аддацца кнгам. Апрача Ббл, яна чытала творы рымскх взантыйскх багасловав, -якх называюць айцам царквы. У полацкх кнгазборах был творы выдатнага хрысцянскага прапаведнка аана Задата-вуснага, што вобразна выкрывав чалавечыя заганы наву-чав чытачов дабрачыннасц. Той самай мэце служыл пацерык - зборнк кароткх апавяданняв пра людзей, славных сваёй вераю. 3 х старонак павставав фантастычны, повны дзвосав свет, дзе за людскя душы зацята змагался слы дабра зла. Пра будучыню гэтага свету чалавечы лёс пасля смерц апавядала апакрыфчная кнга УБлуканне Багародзцы па пакутахФ. Яшчэ за князем зяславам у Полацк магл трапць кнг славянскх асветнкав Крылы Мяфодзя, вядомыя па апсанн бблятэк Сафйскага сабора в XVI стагоддз. Камусьц здаецца, што всё ровна гэта был задворк Еуропы. Взантыйск мператар Аляксей Комнн думав начай. Таму, маючы вялк выбар, взяв шлюб з Усяслававай дачкою. Сваяцтва полацкай дынасты Рагвалодавчав з домам Комннав мела, як мы вбачым, далёкя палтычныя культурныя вынк. Знайшл в Полацку нават ракавнку малюска кавры, радзма якога ндыйск акян. Чулася на торжышчы нямецкая гаворка. 3 Заходпяй Европы рамеснк атрымлвал свнец, медзь волава. Першае месца в полацкм мпарце кольк стагоддзяв займала соль, у экспарце-воск футра. Разлчвался срэбным злткам - грывням. Грывня дзяллася на 20 нагатав або 50 кунав. Конь, напрыклад, каштавав дзве-тры грывн. лацл таксама вязкам футравны. Гаворачы пра гандаль, трэба вспомнць пра шлях, па якх ездзл купцы ды ншыя падарожнк. Галовным дарогам был водныя. Паблзу горада па Дзвне снавал невялкя выдлубаныя чавны-аднадрэвк. Са ставбура вячыстае лпы тым самым спосабам можна было зрабць лодку, куды змяшчалася некальк коней з людзьм. шл па рацэ важка наладаваныя таварам пласкадонныя струг. Павсотн ваяров з рыштункам падымала ладдзя (яны хадзл над ветразем на вёслах). Вялкя ладдз з палубай носам, аздобленым выразанай з дрэва звярынай ц птушынай галавой, звался насадам. У сярэднявеччы на беларускх рэках сустракался праты, якх называл расколам. (Ц не адтуль пайшло жаргоннае славцо УраскалоцьФ?) Праз валок, дзе гандлёвыя караваны пераходзл з адной рачной сстэмы в другую, судны пераправлялся на катках колах, а невялкя перавозл на запрэжаных некалькм коньм калёсах або валакушах. Ездзл па рэках на санях, але тыя лёгка бегл адно на пачатку змы, пакуль заврух не перагароджвал ледзяной дарог сумётам. На высокх берагах прыбярэжных узлобках усцяж Дзвны будавал УглядзенФ, адкуль вартавы вдзень вначы сачыв, цi не наблжаецца вораг. У выпадку небяспек загарався сгнальны агонь, як бачыл з суседняга дазору. Лан-цужок агнёв хутка дабяав да горада, жыхары брал в рук зброю. Адзн з такх УглядзенявФ стаяв на взгорку каля вёск адкасцельцы, што ввайла цяпер в межы Наваполацка. Ездзл не тольк рэкам. Сухаземныя шлях вял з Полацка в Псков, Новгарад, Менск... Першым дарожным знакам был засечк на дрэвах, а взмку - высокя тычкi. Малюючы тагачаснае жыццё, можна сказацi пра вечавыя сходы, што вравал побач з Сафйскм саборам. По-лацкае веча было в горадзе другой владай. Князь узначальвав войска, кравав дзяржавай, раздавав васалам земл з гарадам. Веча вырашала пытанн вайны мру, слала пасольствы, вяршыла найвышэйшы суд, ацэньвала дзей-насць князя. Некал Брачыслав зяславч прыняв на службу варажскую дружыну Эймунда тольк са згоды вечавога сходу, як пастанавв даць князю грошы на разлк з наймтам. Веча мела права запатрабаваць ад уладара адказу за прай граную бтву нават за перамогу, кал тая каштавала занадта дорага. Паступова полацкае веча набярэ такую слу, што пачне само запрашаць князёв на пасад (правда, абавязкова з роду Рагвалодавчав) пазбавляць х улады, выганяючы з горада. Пасля Усяслава дваявладдзе прывяло да таго, што вялкя княз полацкя жыл вжо не каля муров Саф, а за Дзвною, у Бельчыцах. Галовнай асобаю в дзядзнцы став епскап. Ад яго мя, гэтаксама, як ад мя князя, веча заключала дамовы, хнм пячаткам змацоввался дзяржавныядакументы. Лета нсы паведамляюць, ыто влада в Полацку в XII стагоддз належала трыццац УмужамФ, або УстарцамФ. Па сутнасц, Полацкая зямля была феадальнай рэспублкай з выбарным манархам.
Лiтаратура
Уладзмр Арлов. Таямнцы полацкай гсторы. Мнск, Беларусь, 1994. Алексеев Л.В. Полацкая земля. М., 1966. Ластовск В.Ю. Кароткая гсторыя Беларус. Мн. 1992. Iгнатоускi У.М. Каротк нарыс гсторы Беларус. Мн. 1992.
Вы можете приобрести готовую работу
Альтернатива - заказ совершенно новой работы?
Вы можете запросить данные о готовой работе и получить ее в сокращенном виде для ознакомления. Если готовая работа не подходит, то закажите новую работуэто лучший вариант, так как при этом могут быть учтены самые различные особенности, применена более актуальная информация и аналитические данные