Қ. А. Ясауи атындағы ХҚту (Қазақстан) Встатье рассматривается методика формирования навыков использования специальной английской лексики у будущих юристов

Вид материала

Документы

Подобный материал:

• Ф м.ғ. к, аға оқытушы Назарова Күлзина Жаркинбековна, 85.09kb.
• Түркістан ұлттық элитасының қалыптасуы мен қызметінің тарихы (1900-1924 жж.), 841.93kb.
• Диссертациямен М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің ғылыми, 618.1kb.
• А. А. Аскаров Жетекші ұйым: Е. Бөкетов атындағы Қарағанды, 1216.39kb.
• А. А. Аскаров Жетекші ұйым: Е. Бөкетов атындағы Қарағанды, 1211.8kb.
• А. А. Аскаров Жетекші ұйым: Е. Бөкетов атындағы Қарағанды, 1312.01kb.
• Қазақ шаруаларын отырықшылыққа көшірудегі мемлекет саясаты (ХХ ғ. 20-30-шы жж.), 406.09kb.
• Интерактивное обучение как средство формировАния иноязычной коммуникативной компетентности, 419.3kb.
• Ә 20 жамбыл әлем түркілері поэзиясының алыбы меңдібай Әбілұлы, 77.9kb.
• Методика использования эион в учебном процессе. Вопросы для самоконтроля и задания, 383.44kb.

Литература

1. Государственная программа развития образования в Республике Казахстан на 2005-2010 годы. - Астана, 2005.
   
2. etics.com/pr/2009/Mobile-Services-Market-Highlights.asp
   
3. -tass.ru/news/009
   
4. Баннистер Б. Реальный масштаб времени – это текущий момент. Почему операторам необходимо пересмотреть свои подходы к предоставлению новых услуг и к формам их оплаты [Текст] / Б. Баннистер // Мобильные системы. – 2006. – № 2. – С. 52–56.
   
5. Бескровный И. Homo Mobiles: шаг в сторону матрицы [Текст] / И. Бескровный // E-Learning World. – 2004. – № 4. – С. 25–31.
   
6. Федосеев А.А. Мобильные технологии в образовании [электронный ресурс] / А.А. Федосеев, А.В. Тимофеев: тр. XII Всероссийской научно-методической конференции «Телематика 2005». 6–9 июня 2005. СПб. Режим доступа: ссылка скрыта.
   
7. Масленикова О.Н. Мобильное обучение: Мультимедийная поддержка [электронный ресурс] ИТО-2007 / Секция VII : устное выступление и публикация.
   
1. Косов А.А., Савиных И.В., Бакланова Н.Б. Контроль знаний студентов с использованием системы SMS-тестирования // Телематика'2005:Труды XII Всероссийской научно-методической конференции. - Том 2. - Санкт-Петербург, 2005. - С. 437-438.
   
2. Куклев В.А. Моделирование содержания интегрированных курсов в высших учебных заведениях телекоммуникационного профиля (на материале курса «Электромагнитная экология») [Текст]: дис. ... канд. пед. наук: 13.00.08 /Ульяновск: УлГУ, 2002.
   

Қазақ-ағылшын мақал-мәтелдерін аудармада салғастырмалы түрде зерттеу


Сарсикеева Г.Қ., Жузтаев Ж.Б.

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті (Қазақстан)


Бұл мақаланың негізгі мақсаты - туыс емес екі тілден алынған 3000- мыңнан астам мақал-мәтелдердің айырмашылығы мен ұқсастығын аудармадағы эквиваленттерді қолдана отырып зерттеу. Сонымен қатар, мақал-мәтелдердің әр түрлі тілдік стильдегі әлеуметтік маңыздылығын ескеру.

The principle goal of the article is to study and analyze more than 3000 proverbs and sayings taken from unrelated languages. The article is focused on social significance of the proverbs used in different lingual styles.


Мақал-мәтел (лат. –proverbium, adagium, франц - proverbe, неміс тілінде - Sprichwort, ағылшын тілінде - proverb) ауызша айтылған, ешбір әдеби немесе фольклорлы шығармамен байланысы жоқ, бірақ нәтиже, ақыл, дәлелдеме ретінде жаппай қолданылатын афоризмдер. Мақал - мәтелдерді көптеген тілдердің лингвистикасында паремия деген терминде қолданады. Паремия грек тілінде « paroimia » мақал - мәтел деген мағынаны білдіреді.

Мақал – мәтелдер ғасырлар бойы қалыптасқан халық сөзі. Қазақ тілінде мақалдап сөйлеу ерекшеліктерін зерттеу тек 1948жылдан кейін басталды. Бүгінгі күнде мақал- мәтелдер көбінесе ауылда және зиялы қауымда жиі қолданылып жүр. Осы жағдай, келесі 2 мәселені қамтиды:

біріншіден, қазақ ауылындарында ғасырлық салт дәстүрдің әлі күнге дейін сақталып келе жатқандығын, олардың өз ойларын астарлап, қысқа да әрі нұсқа сөйлеп, мәнерлі көркем сөз құралдары, яғни мақал - мәтелдердің көмегімен білдіретіндігінен байқай алатын болсақ;

екіншіден, бүгінгі күні зиялы қауым біртіндеп бұрынғы қазақ салт - дәстүріне бой ұрып, әңгімелесушінің сезімдерін жараламауға тырысып, мақал - мәтел арқылы ойларын астарлап айтуға тырысады.

Алайда зиялы қауым мақал - мәтелдерді көбінесе қызметтеріне байланысты қолданады. Бұл жерде мақал - мәтелдердің әлеуметтік маңыздылығы байқалады. Бұқаралық ақпараттардан осы мәселенің төңірегінде басылған мақалалармен танысуға болады. Әсіресе, бұл мақалаларда мақал - мәтелдерді өкімет басындағылар қаншалықты жиі қолданылатынына көңіл аударылған. Себебі мақал–мәтелдердің қолданылуы адамның интеллектуалды дәрежесін көрсетеді.

«Қазақ халқы да өзге халықтар сияқты – әр - қилы заманннан өтіп, сұрыптала сұлуланып, жинала сақталып, бүгінгі күнге жеткен көл - көсір фольклоры бар халық. Соның ішінде мақал - мәтелдерге өте бай ел. Тегінде, қазақ мақал - мәтелдерінің қағазға түсуі, кітапқа кіруі, кешеулеу басталғанына және тірнектеушісі оншама көп болмағанына қарамастан, бұл күндерде кітап болып халық қолында жүрген қазынамызды олқысына да алмаймыз, місе де тұтпаймыз.

Жылдар бойында сарыла сарқылып қазақ мақал - мәтелдерін жинаған белгілі жазушы Өтебай Тұрманжанов еңбегін елден ерекше атап кеткеніміз жөн. Ол кісінің жалғыз тергенінің өзі шамамен елу мың мақал – мәтелдей. Бұл телегей - теңіз байлық. Біздің халықтың даналықтары бауырлас халықтардың мақал – мәтелдерін ана тілімізге аудару арқылы да, ауыз тиіс арқылы да байып, толығып, толысып келеді. Бұл үдерістің бұрында том–томдап болсын, өмірден көрініс тапқанын байқаймыз.

Дегенмен, 1960 жылға дейін туыстас, бауырлас халықтардың мақал – мәтелдері әр кітаптың бетінде жалғыз – жарымдап қана аударылып келді, жеке кітап болып жарық көрмеген еді. 1960 жылы шыққан «666 мақал мен мәтел » осы жаңа да игі істің төл бастамасына айналды. Одан кейін іркес–тіркес арасында бір жыл, екі жыл салып « Мақал -сөздің мәйегі »(1963 ) , «Шығыс халықтарының мақал - мәтелдері» (1968 ), - бұны орыс тілінен аударған белгілі журналист Мақсұтбек Майшекин «Ер айнасы - еңбегі» (1968 ), «Мақалнама» (1970 ) «Денсаулығынды ойласаң» (1974 ), белгілі журналист , қаламгер Ұзақ Бағаев 1971 жылы «Орыс халқының мақал – мәтелдері» атты еңбегін орыс тілінен қазақ тіліне аударып, басылып шықты.» - деп жазады ақын М.Әлімбаев.

Әрине, осы күнге дейін фонетика–фонологиялық, синтаксистік, семантикалық тұрғыдан зерттеу жоқтың қасы емес болса да, бүгінде осы мақал – мәтелдер туыстық байланысы жоқ ағылшын тілімен салыстыра - салғастыру бүгінгі күннің өзекті мәселесі болып табылады.

Осы мақаланың негізгі мақсаты - қазақ мақал – мәтелімен ағылшын мақал –мәтелдерін салыстыра отырып ұқсастығымен айырмашылықтарын және олардың өмір сүру салаларында қаншалықты жиі қолданылатынын пайымдау.

Бұл жұмыста үш мыңнан астам қазақ және ағылшын мақал – мәтелдері зерттелді. Соның нәтижесінде біз мақал – мәтелдердің қандай өмір саласында қаншалықты жиі қолданылатынын анықтадық.

Бірінші орында: өмір – орта, тұрмыс - тірлік, қоғамдық құбылыстар;

Екінші орында: төрт түлік мал туралы;

Үшінші орында: Адалдық, адамгершілік, ізгілік, достық туралы;

Төртінші орында: еңбек - байлық, кәсіп – нәсіп туралы;

Бесінші орында: сақтық, қырағылық туралы және де т.с.с.

Қазақ ұлтына тән семантика ағылшын халқының мақал – мәтелдеріне де тән.

Ағылшын мақал–мәтелдері мың жылдан астам тарихы бар халықтың өсіп – дамуының нәтижесі. Оларды тек көркем сөз құралы демей, ағылшын қоғамынан хабардар ететін білім қайнары деп те қараған жөн. Бұл жағдай да қазақ мақал - мәтелелдеріне сөзсіз тән қасиет. Осы орайда Ү. Кеңесбаеваның «Ағылшын халқының мақал–мәтелдері » атты 2004 жылы басылып шыққан кітабында ағылшын мақал - мәтелдерінің қазақ тіліне түп - нұсқадан аударып, балама табуға талпынған алғашқы қадамы болды. Кітапқа ағылшын халқының қазіргі ауызекі тіл мен баспасөзде көркем әдебиетте жиі қолданып жүрген 1500 - ден астам мақал – мәтелдері енді. Шекспир, Диккенс, Оскар Уайльд сияқты әдебиет класссиктерінің шығармаларынан шығып, нақыл сөзге айналып кеткен афоризмдерді де жиі кездестіруге болады. Жинақталған ағылшындардың ұлттық ерекшелігін көрсетіп, мінез – құлқын ашатын, ел танып, жер білуге көмегін тигізетін мақал–мәтелдерді көптеп ұштастыруға болады. Паремиология ғылымы мақал–мәтелді екіге бөліп қарастырады. Олар: «Мақал – дегеніміз өмір құбылыстарын жинақтайтын және типтендіретін, бір немесе екі бөлімнен құралып, алдыңғысы шарт немесе жалпы пайымдау, соңғысында қорытынды, түйінді пікір айтатын, бітімі бекем өте ықшам, бейнелі әрі ырғақты халық нақылы.

Мақал туралы айтылған біраз мақал-мәтелдерді кездестіруге болады.

Мысалы: «Мақал сөздің маржаны, Болмайды оның арзаны.»

«Тұз – астың дәмін келтіреді, Мақал – сөздің мәнін келтіреді.»

«Мақал - сөздің атасы, Ананың ақ батасы.»

«Мақалсыз сөз болмайды, Мақал ойды қорғайды.»

«Сөзге мақал жарасар, Егдеге сақал жарасар.»

«Мақал қайдан шығады, Ой болмаса. Киім қайдан шығады, Қой болмаса.»

«Мақал сөздің ажарын келтірер, Делдал сауданың базарын келтірер.»

«Мақалмен сөз өтеді, Мақтаумен бөз өтеді.»

«Атаның ақ сақалына да қара, Айтқан мақалына да қара»; т.б...

Осы келтірілген мысалдар мақалдың көркем әдебиетте және ауызекі тілде алатын орнын айрықша екенін көрсетеді.

Осы орайда, мысал ретінде және бір ағылшын және қазақ мақалын қарастырсақ:

«Nothing stake, nothing draw » (ағылшын тілінде), ал қазақ тілінде

«Екпей егін шықпас, Үйренбей білім жұқпас».

мағыналары бірыңғай болғанымен, лексика-грамматикалық құралымы сәйкес келмейтінін анық білдіреді. Тағы да бір айырмашылығы, ағылшын тіліндегі айтылған мақал орфографиялық тұрғыдан кысқа болып беріліп, екі мағынасы үтірмен белгіленсе, ал қазақ тілінде, керісінше, яғни, мақалдың екінші сөйлемі үлкен әріппен жазылады

Мәтел деген ұғым халық арасында көп таралған қорытындысы болмайтын, тұжырымы тиянақталмаған, қарама - қарсы шендестіруі жоқ ықшам кестелі халық сөзі. Мәтел бейнелей сөйлеу формасына ие. Мәтел мазмұнды бұлжытпай, турадан – тура береді, онда ой құрамындағы сөздердің тура мағынасынан тұрады, соның жүйесі логикалық байланысынан пайда болады. Ауызекі тілде және көркем әдеби тілде де, мәтелге қатысты мақал-мәтелдерді ұштастыруға болады.

Мысалы: «Мәтел – қыз, Мақал – жеңгесі, Ісінің жоқ теңдесі».

«Сөз сүт болса ойдағы, Мақал – мәтел қаймағы».

Мәтелге мысал ретінде екі тілден мақал-мәтел беретін болсақ:

Мысалы: «Many a true word is spoken in jest» (ағылшын тілінде).

«Ойнап айтса да ойындағыны айтады» (қазақ тілінде).

«Pride goes before a fall»

«Аспандай берме, Жерден ұзап кетерсің. Елден ұзап кетсең, Барса-келмеске жетерсің».

Бұл ретте, синтаксистік баламасы өте ұқсас және қазақ тіліндегі баламасында даусты дыбыстар басымырақ. Бұл алдыңғы мысалда ол «О» әрпі болса, екінші мысалда «Е» дауысты дыбысы.

Сонымен, бұл мысалдарда «ассонанс», немесе француз тіліндегі «assonance» деген құбылыстың «үйлесу», яғни бірыңғай дауыстылардың үйлесіп, қайталанып келуін көрсетеді. Ағылшын және қазақ мақалдары мен мәтелдері көп бөлігі өлең формасында, ықшамдалған жолдарына ұйқасушы сөздер аллитерация мен ассонанс енген, соның нәтижесінде мақалдардың өзінің терең мағынасында, бай әуезділікке ие болған.

Аллитерация–дегеніміз латын тілінде «alliteratio» әріп-көркем шығармаларында, көбінесе өлеңде, тұрақты тіркестерде бірыңғай дауыссыз дыбыстардың сөз басында қайталанып келуі.

Мысалы:

«Little streams make great rivers»

«Көлге көл қосылса, теңізбіз дейді»

Бұл мақалда тек қазақ тілінде аллитерация қолданған. Ол «К» дауысты дыбысы.

Ал мына мәтелде ағылшын және қазақ тілінде аллитерацияны ұштастыруға болады.

Мысалы:

«Many a little makes a mickle»

«Тама-тама теңіз болар»

Қорытындылай келе, жоғарыда айтылған мәселелерге сүйене отырып келесі тұжырыммен шектелмекпіз. Мақал – мәтелдерді зерттеу барысында өмірден алынған қарым - қатынас қызметке байланысты фактілері және де олардың көп сатылы семантикалық кеңістіктегі орнын анықтау үшін жаппай зерттеуідің ыңғайлы әдістемесі қолданылуы қажет.

Екі тілдегі мақал – мәтелдің де ұқсастығы мен айырмашылықтары бар. Мақал – мәтел айырмашылығы екі тілдің формаларының сыртқы белгілеріне байланысты. Сонымен бірге мағынасын анықтау үшін мақал - мәтелдердің көлеміне де назар аудару қажет. Мақал -мәтелдер арқылы біз әр елдің мәдени ерекшелігімен, салт - дәстүрімен және тілдік байлығымен танысамыз. Мақал - мәтел арқылы біз әр елдің тек өзіне ғана тән ерекшеліктерін байқай отырып, барлық елге мынадай ортақ бір заңдылықты аңғарамыз: мақал - мәтел - әрбір халықтың рухани қазынасы, ұмытылмай ұрпақтан-ұрпаққа жаттала тарайтын өнеге, үлгі -өсиет және де адам пікірінің дәнекері, аталы сөздің жемісі.


Әдебиет

1. Асқар .О. Қазақ және Әлем халықтарының таңдамалы мақал–мәтелдері. - Алматы, 2005. - 432 бет.
   
2. Кеңесбаева Ү. Ағылшын халқының мақал–мәтелдері . - Алматы: Өлке, 2004. -214 бет .
   
3. Longman dictionary of English languages and Culture. - Adisson Wesley: Longman Limited, 1997.
   
4. Малайсарин. Ж. Қазақ мақал–мәтелдері. - Алматы.: Ана тілі, 2007. – 184 бет.
   

Ағылшын тілі сабақтарында студенттердің шығармашылық қабілеттерін арттыру


Тажитова Г.З.

Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті (Қазақстан)


Статья посвящена развитию творческих способностей студентов в процессе изучения иностранного языка в вузе. Развитие личности невозможно без развития ее творческого потенциала. Автор пытается раскрыть, что развитие творческих способностей студентов привлекает к активному изучению иностранных языков.

The article is devoted to developing the university students' creative abilities through foreign language learning. Students’ development is impossible without developing his or her creative potential. The author tries to show that students’ creative abilities development contributes to the active learning of the foreign language.


Қазіргі таңда еліміздің рухани күш – қуатын одан әрі жетілдіру, жастарға білім беру реформасын жүзеге асыру жаңа тұрпатты білім ордасында бүкіл білім мазмұнын, оның құрылымдық жүйесін жаңарту арқылы жүзеге аспақ.

Жаңа ғасырда прогрессивті өмірге аяқ басқан жастар заман талабына сай өзгеше өмір сүруге дайын болуы керек. Парасатты да саналы азамат болу үшін бүгінгі жастардың білімдері терең де, жан – жақты да болуы тиіс. Жастарды бүгінгі заман талабына сай маман ретінде дайындауда олардың шет тілдерін еркін меңгерулері өте пайдалы. Шет тілін үйретуде студенттердің тіл үйренуге деген қызығушылығын арттыруда олардың шығармашылық қабілеттерін арттыру өте маңызды болып табылады.

Жас ұрпақты шығармашылық потенциалын көтермей дамыту мүмкін емес. Студенттерді шығармашылық жұмыстарға тарту үшін оларды қызықты материалмен қамтамасыз ету, оқытудың дәстүрлі емес түрлерін қолдану, шығармашылыққа бағытталған тапсырмалар беру, әрбір істе жаңа әдістер қолдану қажет.

Педагогикалық үрдісті ұйымдастырудың негізгі формасы – сабақ болып табылады. Сабақтың негізгі сипаттары:

• Студенттердің тұрақты тобы
  
• Студенттердің қызметін әрқайсысының дара ерекшеліктерін ескере отырып, басқару
  
• Сабақта берілген материалдарды меңгеру
  

Сабақтың құрылымы оның кезеңдерінің жиынтығынан тұрады, бұл кезеңдер белгілі бір кезектестікпен өзара байланысып жатады. Оның ерекшеліктері: құрылымын жан-жақты ұйымдастыру, үнемділік, студенттердің өзара байланысы, оқу үрдісінде тәрбиелеу. Бірақ оның кемшіліктері де кездеседі: оқытудың жалпыға бірдей жылдамдығы, студенттердің дара ерекшеліктерін ескерудің қиындықтары, оқыту үрдісінің жеткіліксіз байланысы.

Студенттердің шет тілін үйренуге деген қызығушылықтарын арттыруда оқытудың әдістері мен құралдары, тіпті сабақты ұйымдастыру жағынан да өзгеше болатын дәстүрлі емес сабақтарды өткізудің маңызы өте зор. Өз тәжірибемде дәстүрлі емес сабақтардың төмендегі түрлерін жиі өткізіп тұрамын.

• Конференция, ауызша журнал
  
• Жарыс- сабақтары, викторина, іскери ойындар
  
• Репортаж, сұхбаттасу
  

Студенттерге дәстүрлі сабақтарға қарағанда аталған сабақтарды өткізу ұнағанымен, оларды өткізуді оқытудың негізгі формасына айналдырған дұрыс емес, себебі көп уақыт кетеді, жоғары нәтиже бермейді.

Студенттердің жауапкершілік сезімдерін жетілдіретін, олардың өз бетінше іздену арқылы дамуларына себін тигізетін, үлкен тәрбиелік маңызы бар тапсырманың бірі үйге берілетін тапсырма.

Оқуға ниеттенген студенттерді шет тіліне деген қызығушылығын тудыра білу үшін өз тәжірибемде оларды жан – жақты дамытатын үй жұмыстары қолданылады. Бұл жаттығуларды орындау барысында студенттердің шығармашылық қабілеттері артады, әрі лексикалық және грамматикалық материалдарды жеңіл үйренуге жол ашылады және өз алдымен жұмыс істеу дағдылары артады. Осындай жұмыс түрлеріне жататындар:

• эссе, хат жазу:
  
• слайд-презентациялар әзірлеу;
  
• баяндама, реферат дайындау;
  
• әңгіме, диалог құрастыру немесе оларды аяқтау, толықтыру;
  
• жобалар дайындау;
  

Аталған тапсырмалар студенттердің сабаққа жан – жақты дайындалуына, көп ізденулеріне себін тигізеді. Сонымен қатар, үй жұмысын тексеру «оқытушы – студент» емес, «студент-студент» режимі арқылы жүзеге асады, ал оқытушы жұмыс барысын қадағалап отырады. Шет тілдерін оқыту барысында кейінгі жылдары «жоба қорғау» әдісі кеңінен қолданылуда. Бұл істе студент жеке тұлға ретінде көрінеді, ол өзін дамытумен қатар, қоғамдық өмірдің жақсаруына септігін тигізеді. Студент жобада өзінің қызығушылығын білдіре отырып, қоғам ретінде де, қоғамдық өмірдің мәселелерін шешу үшін өзінің ойларын ұсыну арқылы шығармашылық тұлға ретінде де қатысады. Жобаның тәсілі – студенттің белсенді жеке ойлауына бағытталған, әрі оны тек есте сақтап және айтып қана қоймай, сонымен қатар практикада қолданылуына бағытталған. Жобаның түпкі мақсатында мәселелерді шешу жатыр. Сол себепті студент ойлай білу қабілеттілігіне, шығармашылық әрі қарым – қатынас жасай білу қасиеттеріне ие болу керек. Бұл қабілеттерге мәтінмен жұмыс істеу, алған мәліметтерге талдау жасау, оны сараптау, қорытынды жасау секілді жұмыстар жүргізуге мүмкіндік береді. Студенттер «жоба қорғау» барысында дискуссия жүргізе білу, пікірлесін тыңдай алу, өзінің көзқарасын айта білу және т.б. жатады.

Жоба дегеніміз – орындалған жұмыстардың нәтижесі болып табылады және жобамен жұмыс студенттердің лексикалық және грамматикалық материалды белсенді меңгерулеріне, олардың бұрын өткен материалды қайталауларына, мәселелерді шеше алуларына жол береді. Жобаның тәсілі студентке маңызы бар практикалық шешімге, нәтижеге негізделген. Жобамен жұмыс студенттерге өзін күтпеген қырынан ашылуларына мүмкіндік береді. Жоба арқылы студент өзінің ұйымдастыру қабілетін бұрын – соңды көрінбеген таланттарын ашады. Шығармашылық жұмыстар жасату арқылы студенттерді шет тіліне деген қызығушылықтарын арттыра аламыз. Жоба арқылы студенттер шет тіліне қызығып, ойлай білу, шығармашылық ойлау қабілетін дамытады.

Өз тәжірибемде студенттердің шығармашылық қабілеттерін арттыру үшін шығарма, яғни эссе жазуды көп қолданамын. Студенттердің жазған шығармалары олардың сөйлеу қабілеттерін де арттырады. Студенттер эссе жазумен сөйлесу, әңгімелесу кезінде айналыса алмайды. Бірақ олар әңгіме арқылы басқа студенттің ойын біліп, өз ойларын ортаға салуға, сол арқылы жазбаша тілдерін дамыта алады. Егер студенттер эссе тапсырмасын сабақ үстінде орындайтын болса, олар не жазу, не туралы жазу және қалай жазу керектігін бір – бірінен сұрап, талдай алады. Әрбір студент жазған эссесін сабақта оқып, қалған студенттер оған сұрақ қояды және жазылған эссені бірге тексере алады. Осыдан кейін оқытушы түзетілген эссені дауыстап оқып, басқа студенттер оның қысқаша мазмұнын айтады. Студенттердің шығармашылық қабілеттерін арттыру - белсенді процесс. Сондықтан әр сабақта олардың шығармашылықтарына көп көңіл бөлу олардың өмірге деген көзқарасын өзгертіп, шет тілін үйренуге деген қызығушылықтарын арттырып, тілдерін дамытатыны сөзсіз.


Әдебиет

1. Harmer J. How to teach English. Longman, 2007.
   
2. Dobson J. M. Effective techniques for English Conversation groups. US Information Agency. Washington D.C. 1997.
   

Эмотивная функция интонации в африканском английском


Тимофеева Т. А., Немченко Н. Ф.

Кокшетауский государственный университет имени Ш. Ш.Уалиханова (Казахстан)


The emotive function of prosody in African English is analysed in the present aticle.


В последнее время все более актуальными становятся исследования в области психолингвистики, по той простой причине, что эта наука является сравнительно молодой и до конца не изученной. Важную роль в эмоциональной экспрессии играют голосовые проявления. Большинство источников не располагают достаточными данными для того, чтобы говорить о специфичности тех или иных изменений голоса для той или иной базовой эмоции. Затрагивая тему эмоций, следует для начала дать определение базовой эмоции и эмоции вообще и предоставить классификацию, на основе которой проводилось данное исследование. Итак, эмоции (от лат. emoveo — потрясаю, волную) — это психическое отражение в форме непосредственного, при­страстного переживания, жизненного смысла явлений и ситу­аций, обусловленного отношением их объективных свойств к потребностям субъекта [1].

Классификаций базовых эмоций довольно много и нет какой-либо единой классификации, которой бы придерживались абсолютно все ученые. Настоящее исследование основано на классификации американского психолога Кэрролла Э. Изарда [2]:

1. Интерес (как эмоция) – положительное эмоциональное состояние, способствующее развитию навыков и умений, приобретению знаний, мотивирующее обучение.
   
2. Радость – положительное эмоциональное состояние, связанное с возможностью достаточно полно удовлетворить актуальную потребность, вероятность чего до этого момента была невелика или во всяком случае неопределенна.
   
3. Удивление – не имеющая четко выраженного положительного или отрицательного знака эмоциональная реакция на внезапно возникшие обстоятельства. Удивление тормозит все предыдущие эмоции, направляя внимание на объект, его вызвавший, и может переходить в интерес.
   
4. Страдание – отрицательное эмоциональное состояние, связанное с полученной достоверной или кажущейся таковой информацией о невозможности удовлетворения важнейших жизненных потребностей, которое до этого момента представлялось более или менее вероятным, чаще всего протекает в форме эмоционального стресса. Страдание имеет характер астенической (ослабляющей человека) эмоции.
   
5. Гнев – эмоциональное состояние, отрицательное по знаку, как правило, протекающее в форме аффекта и вызываемое внезапным возникновением серьезного препятствия на пути удовлетворения исключительно важной для субъекта потребности. В отличие от страдания, гнев имеет стенический характер (т. е. вызывает подъем, хотя и кратковременный, жизненных сил).
   
6. Отвращение – отрицательное эмоциональное состояние, вызываемое объктами (предметами, людьми, обстоятельствами и др.), соприкосновение с которыми (физическое взаимодействие, коммуникация в общении и пр.) вступает в резкое противоречие с идеологическими, нравственными или эстетическими принципами и установками субъекта. Отвращение, если оно сочетается с гневом, может в межличностных отношениях мотивировать агрессивное поведение, где нападение мотивируется гневом, а отвращение – желанием «избавиться от кого-либо или чего-либо».
   
7. Презрение – отрицательное эмоциональное состояние, возникающее в межличностных взаимоотношениях и порождаемое рассогласованием жизненных позиций, взглядов и поведения субъекта с жизненными позициями, взглядами и поведением объекта чувства. Последние представляются субъекту как низменные, не соответствующие принятым нравственным нормам и эстетическим критериям. Одно из следствий презрения – деперсонализация индивида или группы, к которым оно относится.
   
8. Страх – отрицательное эмоциональное состояние, появляющееся при получении субъектом информации о возможном ущербе для его жизненного благополучия, о реальной или воображаемой опасности, ему грозящей. В отличие от эмоции страдания, вызываемой прямым блокированием важнейших потребностей, человек, переживая эмоцию страха, располагает лишь вероятностным прогнозом возможного неблагополучия и действует на основе этого (часто недостаточно достоверного или преувеличенного) прогноза. Можно напомнить народную поговорку: «У страха глаза велики». Эмоция страха может иметь как стенический, так и астенический характер и протекать либо в виде стрессовых состояний, либо в виде устойчивого настроения подавленности и тревожности, либо в виде аффекта (ужас как крайний вариант эмоции страха).
   
9. Стыд – отрицательное состояние, выражающееся в осознании несоответствия собственных помыслов, поступков и внешности не только ожиданиям окружающих, но и собственным представлениям о подобающем поведении и внешнем облике.
   
10. Вина – отрицательное состояние, вызванное нарушением неких, принятых человеком этических, моральных или религиозных стандартов, обычно является результатом самонаказания и имеет много общего с предыдущей эмоцией.
    

Ниже приведены критерии, на основе которых та или иная эмоция определяется как базовая [2] (фундаментальная):

1. Базовые эмоции имеют отчетливые и специфические нервные субстраты.
   
2. Базовая эмоция проявляет себя при помощи выразительной и специфической конфигурации мышечных движений лица (мимики).
   
3. Базовая эмоция влечет за собой отчетливое и специфическое переживание, которое осознается человеком.
   
4. Базовые эмоции возникли в результате эволюционно-биологических процессов.
   
5. Базовая эмоция оказывает организующее и мотивирующее влияние на человека, служит его адаптации.
   

Приведенный перечень основных эмоциональных состояний (общее число эмоций, название которых фиксируют словари, огромно) не подчинен какой-либо классификационной схеме. Не следует считать, что если из десяти основных эмоциональных состояний семь имеют отрицательный характер, то это значит, что в общем реестре человеческих эмоций положительные эмоциональные состояния имеют меньший удельный вес. Видимо, большее разнообразие отрицательных эмоций дает возможность более успешно осуществлять адаптацию к неблагоприятным обстоятельствам, о характере которых успешно и тонко сигнализируют отрицательные эмоциональные состояния. В данной статье представлена характеристика эмоциональных аспектов интонации Whoopi Goldberg: Deloris на основе американского фильма “Sister Act” [3]. Всего обработано 159 фраз. Ячейка, содержащая «0» в столбце «эмоция», не означает отсутствие эмоции, это лишь так называемая «нулевая» эмоция.