Влияние миграционных процессов на изменение историко-демографической ситуации в Казахстане (вторая половина XIX начало XX вв.)

Вид материала

Автореферат

Содержание В сборниках международных и республиканских научных конференций В научных изданиях республики казахстан В зарубежных изданиях Учебные пособия и брошюры ТҮЙІНЗерттеу мәселесінің өзектілігі. Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Зерттеу жұмысының пәні Зерттеу жұмысының нысаны Зерттеудің хронологиялық шеңбері. Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Зерттеу барысында туындаған ұсыныстар Диссертациялық жұмыстың құрылымы The actuality of the research. The purpose and objectives of the research. The object of the research The theoretical-methodological basis The chronological framework of the research The scientific innovation of the research

Подобный материал:

• Становление и развитие мировой юстиции в Тамбовской губернии (вторая половина XIX начало, 437.95kb.
• Нп «сибирская ассоциация консультантов», 195.12kb.
• Арабская историческая драма (Вторая половина XIX начало ХХ века), 309.95kb.
• Этические теории, 644.03kb.
• Этнокультурные особенности одежды негидальцев (вторая половина XIX начало XXI вв.), 421.78kb.
• Суд присяжных в башкОртостане (вторая половина XIX начало XX вв.), 240.92kb.
• Терминология русской риторики как учения о речи (вторая половина XVIII первая половина, 304.51kb.
• Программа: И. В. Михутина, д и. н., Инслав ран. Украинское национальное движение, 2437.97kb.
• Татарские предприниматели Поволжья и Приуралья в социокультурной жизни России (вторая, 1411.73kb.
• Женское духовное образование и его роль в изменении общественного положения женщины, 865.92kb.

В СБОРНИКАХ МЕЖДУНАРОДНЫХ И РЕСПУБЛИКАНСКИХ НАУЧНЫХ КОНФЕРЕНЦИЙ

15. Государственная программа функционирования и развития языков – важный инструмент языковой политики // Казахстан на рубеже XXI века: межгосударственные и межнациональные отношения. Материалы международной научно-практической конференции. - Алматы, 2001. -С.66-70.
    
16. О положении синьцзянских выходцев в Туркестане в конце XIX - начале XX в. // Материалы республиканской научно-практической конференции, посвященной 75-летию АГУ им.Абая. -Алматы, 2003. - С. 64-67
    
17. Переселение немцев-колонистов в Степной край и развитие немецких школ в Казахстане. // Актуальные проблемы изучения и пропаганды культурного наследия. Материалы республиканской научно-практической конференции, посвященной 90-летию А.К.Канапина. - Алматы, 2004. - С.104-111.
    
18. Политика царского правительства по отношению к иностранцам в период I мировой войны. //Цивилизация человечества – история и современность. Материалы международной научной конференции. Университет «Кайнар». - Алматы, 2005. - С. 223 -228.
    
19. Социально-экономическое развитие городов Казахстана в конце XIX - начале XX вв.//Материалы международной научной конференции «Касымбаевские чтения-2». - Семей, 2006. -С.401-404.
    
20. Военнопленные и беженцы Первой мировой войны в Казахстане (1914- 1920 гг.). //Материалы международной научно-практической конференции «Валихановские чтения». 24-26 апреля 2008 г. -Кокшетау, 2008.- С.166-169.
    

21 Столыпинская аграрная политика в Казахстане и ее последствия.

//Актуальные проблемы отечественной истории на современном этапе.

Материалы международной научно-практической конференции.

- Кокшетау, 2008. -С.161-166.

22 Об историографии движения Алаш и Алаш - Орды в 20 – 30 – е гг. XX вв.

//«Алаш и независимый Казахстан: преемственность идей и

позиций». Материалы международной научно-практической конференции

Ноябрь 2008 г. - Алматы, 2008. -С.249-256.

23 «Мәдени мұра» бағдарламасының жас ұрпақты ұлттық рухта тарбилеудегі

маңызы. //Рухани – ғылыми мұра. Материалы республиканской научно-

теоретической конференции. Ноябрь 2008 г. – Алматы, 2008. -С.462-468.

24 Миграционные процессы в Казахстане во второй половине XIX –

начале XX вв. и их влияние на социально-демографическую ситуацию в крае. // Актуальные проблемы исторической науки Казахстана. Материалы международной научно-практической конференции 29-30 мая 2009г. - Алматы, 2009. - С. 713-719

25 Социально-демографические особенности развития городов Восточного

Казахстана в конце XIX в. //«Актуальные проблемы подготовки

конкурентноспособных кадров: опыт современного состояния и

перспективы развития. Материалы научно-практической конференции

19-20 Июня 2009 г. - Семей. - С.62-66.

26 О влиянии капитализма на изменение традиционных форм хозяйствования в Семиречье во второй половине XIX – начале XX вв. //Абай атындағы ҚазҰПУ- дың тарих факультеті және оның педагогикалық, ғылыми кадрларды дайындаудағы рөлі: тарихы мен бүгіні. Материалы межуниверситетской научно- теоретической конференции.11 декабря 2009 г. -Алматы, 2009. - С. 97-102.

27 Об эволюции переселенческой политики царского правительства во второй половине XIX – начале XX вв. //Материалы круглого стола «Касымбаевские чтения». -Алматы, 2010. С. 58-66.

28 К вопросу изучения природно-географических и почвенных особенностей Казахстана в XIX – XX вв. // Всемирная история: проблемы исследования и преподавания. Материалы международной научно- практической конференции. - Алматы, 2010. -С. 137-140.

29 Особенности взаимоотношений коренного населения края с пересленцами

в начале XX в.// Материалы международной научно-теоретической

конференции «Садыковские чтения». - Алматы, 2010. -С. 238-240.

В НАУЧНЫХ ИЗДАНИЯХ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

30. Развитие торговли в Казахстане во второй половине XIX- начале XX вв. и его влияние на социальное расслоение казахского общества //Вестник КазНПУ им.Абая. Серия молодой ученый. Поиск. Проблемы. Исследования. -2006. -№ 2(9). -С.7-11.
    
31. Социально-демографические последствия переселенческой политики
    

царизма в Казахстане. //Мәдени мұра . - №2, 2010. -С. 67-73

32 Легализация иностранных подданных в азиатских регионах Российской

империи (XVIII – XIX вв). //Саясат. -2005. -№ 11.- С.45-47.


В ЗАРУБЕЖНЫХ ИЗДАНИЯХ

33. О становлении предпринимательства в промышленности Казахстана
    

в конце XIX – начале XX вв. // Вестник Российского университета

Дружбы народов. Серия история России. - 2007. -№ 1. - С. 112-118.

33. Некоторые аспекты развития нефтяного предпринимательства российскими и зарубежными промышленниками в конце XIX – начале XX вв . //Материалы круглого стола в РГИА «Актуальные вопросы отечественной истории: культура, образование, управление». - Москва, 2009 г. - С. 24-25.
    
34. К вопросу о структуре традиционных хозяйственных занятий казахов во второй половине XIX – начале XX вв. // Этносоциальные и этнокультурные процессы в Центральной Азии: история и современность. -Бишкек, 2010. - С.175-181.
    
35. О методологических подходах в исследовании аграрной истории Казахстана второй половины XIX –начале XX вв. // Межвузовский сборник научных трудов. - Омск, 2010. - С.67-74.
    

УЧЕБНЫЕ ПОСОБИЯ И БРОШЮРЫ

33. Национально-языковое строительство в Казахстане (Исторический аспект). Учебное пособие. -Алматы, 2003. - 98 с.
    
34. Источники по истории Казахстана (XV – XVII вв.). Учебное пособие. - Алматы, 2008. - 63с.
    

Құдайбергенова Жанар Әділханқызы


Қазақстанда тарихи-демографиялық жағдайға көші-қон үдерістерінің ықпалы (XIX ғ. екінші жартысы– XX ғ. басы)


07.00.02-Отан тарихы (Қазақстан Республикасының тарихи) мамандығы бойынша тарих ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация авторефератына


ТҮЙІН


Зерттеу мәселесінің өзектілігі. Диссертациялық жұмыс Қазақстандық тарихнамадағы алғаш рет көші-қон үдерістерінің Қазақстандағы тарихи-демографиялық жағдайға тигізген ықпалына кешенді және жүйелі түрде талдау жасаған арнайы ғылыми зерттеу.

Зерттеудің өзектілігі өлкенің әлеуметтік-демографиялық дамуын тарихи тұрғыда аз зерттеумен ғана емес, сонымен бірге туындайтын бірқатар қайшылық, қиыншылықтармен сипатталатын қазіргі кездегі көші-қон ерекшеліктерімен де анықталады.

Зерттеу тақырыбының халықаралық маңызы бар. Экономиканың әлемденуі мен елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуының әркелкілігі қазіргі заманда тұрғындардың көші-қон мәселесін бұрын болмаған маңызға жеткізді.

Тәуелсіз жылдарында Қазасқтан да көші-қон үдерістерінің белсенді мүшесі болды.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Диссертацияның мақсаты Қазақстанда XIX ғасырдың ортасы мен XX ғасырдың басындағы көші-қон үдерістерінің тарихи-демографиялық жағдайға тигізген ықпалын кешенді зерттеу болып табылады. Осы мақсатқа сай зерттеу жұмысына төмендегідей міндеттер қойылды:

• мұрағат және жазба деректерін салыстырмалы түрде және соны талдау негізінде ішкі және сыртқы көші-қон үдерістерін зерттеу;
  
• көші-қон қозғалысының негізгі кезеңдерін анықтау және сипаттау;
  
• патша үкіметінің қоныс аудару саясатының жер қатынастары мен өлкенің көшпелі тұрғындарын отырықшылыққа көшіру үдерістеріне тигізген ықпалын талдау;
  
• көші-қон үдерістерінің өлке тұрғындарының әлеуметтік құрылымының өзгеруіне тигізген ықпалын көрсету;
  
• Қазақстандағы мәдени және діни жағдайын ерекшіліктері мен жаңа тенденцияларын айқындау;
  
• алғаш рет бейімдеу (адаптация) үдерістері мен мигранттардың жергілікті тұрғындармен қарым-қатынастарының сипатын зерттеу.
  
• жаңа тұрғыдан революцияға дейінгі Қазақстандағы көші-қон үдерістерінін қорытындысы мен салдарына баға беру.
  

Зерттеу жұмысының пәні - революцияға дейінгі Қазақстандағы тарихи-демографиялық жағдайдың өзгеруіне көші-қон үдерістерінің тигізген ықпалына тарихи талдау және зерттеу.

Зерттеу жұмысының нысаны XIX ғ. екінші – XX ғ. басындағы ішкі және сыртқы көші-қон үдерістерінің сипаты мен ерекшеліктері.

Зерттеудің методологиялық негізі. Диссертацияда қарастырылып отырған тақырыпты зерттеу барысында салыстырмалы талдау және нақтылы тарихилық әдістерге, методологиялық плюрализм принциптеріне сүйендік.

Зерттеудің методологиялық негізін әлеуметтік-демографиялық құбылыстар мен үдерістерінің өзара байланысы мен әрекеттесуін талдайтын жүйелілік әдіс құрайды. Автор қазіргі кездегі тарих ғылымында жинақтаған теориялық және методологиялық білімдерді толық және объективті ұғынуға қол жеткізді.

Зерттеудің хронологиялық шеңбері.

Зерттеу жұмысы - XIX ғ. екінші – XX ғ. басын қамтиды. Зерттеу жұмысының бұлай алынуы себебі, бұл көші-қон үдерістері мен өлкені қарқынды игеру нәтижесінде әлеуметтік-демографиялық және ұлтаралық қатынастарда маңызды өзгеріс болған жылдар.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Диссертацияда ғылыми айналымға әр түрлі мұрағат мен статистикалық деректер енгізілген.

- историографиялық шолуда революцияға дейінгі, кеңес және кеңес дәуірінен кейінгі Ресейлік, Қазақстандық және шетелдік ғалымдардың Қазақстанда көші-қон үдерістеріне байланысты еңбектеріне объективті баға берілген.

• зерттеу барысында көші-қон қозғалысының кезеңдері негізделген және сипатталған,
  
• Қазақстан территориясында орналасқан көшпенділердің географиялық аумағы белгіленген;
  
• стенографиялық есептері негізінде Ресейдің Мемлекеттік думасында көші-қон мәселелерінің қаралу тарихи әр түрлі партиялық және фракциялық топтардың қөзқарастарында қарастырылған;
  
• иммиграцияның (сыртқы көші-қон) себептері және сипаты, этнодемографиялық дамуға тигізген ықпалы зерделенген;
  
• неміс, поляк, корей, еврей, өзбек, ұйғыр, дұнған, мордва халықтарының Қазақстан территориясында қоныстануы алғаш рет зерттелген;
  
• Қазақстан тұрғындарының көпұлтты құрылымының қалыптасу ерекшеліктері сипатталған;
  
• өлке тұрғындарының әлеуметтік-демографиялық құрылымдағы өзгерістері талданған;
  
• өлкенің мәдени және діни жағдайындағы жаңа тенденциялар анықталған.
  

- жаңа концептуалды тұрғыдан Қазақстандағы көші-қон үдерістерінің

әлеуметік-экономикалық және мәдени салдарына баға берілген.

• тәуелсіз Қазақстан кезінде көші-қон үдерістерінің күрделі мәселелерін шешуге бағытталған болжамдық ұсыныстар жасалған.
  

Зерттеу барысында туындаған ұсыныстар:

• Қазақстанның халықаралық кеңістікке енуі көші-қон үдерісін глобалды деңгейде реттеуге мәжбүр етеді. Сондықтан Қазақстанда көші-қон үдерістерінің жаңа сапалы басқару тетіктерін дамытып, оның негізгі принциптері мен міндеттерін анықтайтын мемлекеттік көші-қон саясатының көп жылдарға арналған Тұжырымдамасы қажет;
  
• оралмандарды қолдайтын, оларды жұмыс орындарымен, жермен, бірінші кезекте, баспанамен қамтамасыз етуге нақты бағдарлама жасалуы қажет;
  
• Қазақстан территориясындағы ұлттық диаспорлардың дамуын қамтамасыз ететін кешенді шаралар белгіленіп іске асырылуы керек. Бұл шаралар: жергілікті жерде ұлт өкілдерінін кадрларын қолдау, олардың тілін, мәдениетін дамытып, білімдерін көтеретін аз ұлтты халықтардың жастарын республика және шетел жоғары оқу орындарында даярлау;
  
• сырттан келетін еңбек көші-қоншыларына шектеу мен іріктеу арқылы Қазақстанда жоқ және қажет мамандық иегерін кіргізу керек;
  
• Республикаға көшіп-келушілердің ұйымдаспаған (стихиялы) легін реттеу;
  
• көші-қон саясатымен тек мемлекет қана емес, әртүрлі қоғамдық құрылымдар, бірлестіктер, ұйымдар мигранттардың тезірек бейімделуіне ат салысуы қажет. Бұл жерде Қазақстан халқы Ассамблеясы институтының үлесі де қомақты.
  
• Республика территориясында қиыншылық жағдайда баспана іздеп келетін қашқындарға гуманистік тұрғыдан қараған жөн.
  
• халықтың әлеуметтік және мәдени өмірі мен Қазақстандағы көші-қон мәселесіне қатысты зерттеулер мен шараларды жалғастыру қажет.
  

Диссертациялық жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, 4 тараудан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.


Zhanar A. Kudaibergenova


The influence of migration processes on the change of the historical - demographic situation in Kazakhstan

(second half of XIX – beginning of XX centuries)


Summary

of the thesis submitted for the scientific degree of doctor of historical sciences on speciality

07.00.02 – Domestic History (History of the Republic of Kazakhstan)


The actuality of the research. In the research the impact of migration on the changing historical-demographic situation in Kazakhstan in the second half of XIX - early XX centuries based on a conceptual rethinking of the large number of sources, the general and special literature is examined for the first time. In this paper the process of transformation of Kazakhstan into multinational region as a result of internal and external migrations in the defined period is considered.

Study of formation peculiarities of a multi-ethnic composition of population, resettlement, economic specifics, agrarian policy of Tsarism, causes and nature of foreign immigration to Kazakhstan, the condition of national-cultural, religious situation on the territory would contribute to a better understanding of the many features of modern demographic, socio-economic, legal and cultural development of the republic. The problem of migration is becoming more socio-political critical and actual due to the scale of migration flows and their consequences for the republic. The topic of the research has a great international significance. Globalization of economic and non-uniformity of socio-economic development of countries have led to the fact that migration of population has acquired unprecedented importance in today's world. And the Republic of Kazakhstan has become active participant in global migration processes over the years of independence.

The purpose and objectives of the research. The purpose of this work is a comprehensive research of the influence of migration processes on the change of the historical-demographic situation in Kazakhstan with regard to the second half of XIX - beginning XX centuries.

In accordance with the designated purpose of the research there are following objectives:

- to provide theoretical-methodological basis of agricultural colonization of territory and migration processes research in Kazakhstan before the revolution from a new conceptual position;

- to carry out the analysis of historiography of the research problem through the prism of a detailed study of pre-revolutionary, Soviet, modern Russian, Kazakh and foreign authors’ scientific papers;

- to investigate the processes of internal and external migration in the Kazakh steppe on the basis of archival and written sources in their comparative form and critical analysis of the used sources;

- to show the interrelationship of migration processes with Tsarism policy;

- to identify and describe the main stages of the resettling movement and geography of peasant-settlers settlement;

- to show the influence of Tsarism colonial policy on land relations and sedentarizatsii processes of nomadic territorial population;

- to analyze the processes of external migration in Kazakhstan and its impact on ethnic-demographic development of Kazakhstan;

- to show the influence of migration processes on the change of socio-demographic structure of territorial population;

- to identify the characteristics and new trends in the cultural, religious situation in Kazakhstan;

- to consider the processes of adaptation and the character of interrelationship of migrants with indigenous population of territory;

- to assess the results and consequences of migration processes in pre-revolutionary Kazakhstan from new perspectives.

The object of the research is the nature and characteristics of internal and external migration processes in Kazakhstan in the second half of XIX - early XX centuries.

The subject of the research - historical analysis and research of the influence of migration processes on the change of the historical-demographic situation in pre-revolutionary Kazakhstan.

The theoretical-methodological basis of the work served the systematic approach. During the research, we relied on the methods of system-structural analysis and concrete historicism, principles of methodological pluralism, expectant study in their dialectical interrelationship and inter-conditionality.

The chronological framework of the research covers the second half of XIX - beginning XX centuries. This is the period of active migration processes and the intensive development of the territory, which resulted in significant changes in the socio-demographic sphere and international relations. Migration processes become complex character during the revolution 1905, Stolypin's reforms, World War I and the insurrection in 1916.

The scientific innovation of the research is as follows:

- the modern objective assessment of the pre-revolutionary, Soviet and post-Soviet period of Russian, Kazakh and foreign scientists on problems of migration processes in Kazakhstan works is given in the historiographical review;

- the author proved and described the stages of the peasant movement in relation to the period of study in the process of research of the investigated topic;

- defined geographical areas of settlers’ settlement on the territory of Kazakhstan;

- the history of issues’ consideration of resettlement and colonization by the State Duma, attitude of various party fractions of the Duma to the questions of resettlement, land management in Siberia and Kazakhstan is covered based on a study of sources, in particular, stenograph reports;

- the causes and nature of external (foreign) immigration, its impact and influence on the ethnic-demographic development of the region were explored;

- the processes of immigration of German, Polish, Korean, Hebrew, Uzbek, Uighur, Dungan, Mordvin peoples on the territory of Kazakhstan were investigated for the first time; an assessment of their role in the overall ethnic-demographic structure of the region is given;

- the features of multi-religious structure formation of Kazakhstan population were characterized;

- the changes in the socio-demographic structure of the region population were studied and analyzed;

- new trends in cultural and religious situation of the region were identified;

- the processes of adaptation and the character of interrelationship of migrants in Kazakhstan were studied from objective perspectives;

- the socio-economic, demographic and cultural consequences of migration processes in Kazakhstan were assessed through the prism of a new conceptual positions.

Some forward-looking recommendations on regulation of migration processes in conditions of independent Kazakhstan are given in the conclusion of the thesis:

- the legislative base on migration, its integration into the international legal field is needed to be improved;

- integration of Kazakhstan into the international space led inevitably to the need to engage in the regulation process of migration processes on a global level. In this connection it is necessary to develop a Concept, designed for long term, in which will identify the main principles and objectives aimed at improving the existing and the development of qualitatively new mechanisms for migration management processes;

- it is necessary to develop a complex of measures for the development of national diasporas formed on the territory of the republic, which include concrete steps to develop their language, culture and education. These measures should include: training field, training of large groups of students, graduate students from representatives of ethnic minorities at national and foreign universities;

- it requires the development of programs to support Oralmans, which provide basically measures to create jobs for the returnees, the creation of basic farms for repatriates, the provision of land and, above all, habitation;

- migration policy can not only be in state hands. The most important element of it should be the work of the various public bodies, associations and organizations acting in the interests of migrants, immigrants, returnees and members of diasporas. These social structures, with support from the state, will contribute to the adaptation processes of migrants. In this regard, it is necessary for the strengthening the institution of the Assembly of Kazakhstan peoples and its local subdivisions;

- researches and actions on the problems of migration processes should continue in the future.

The structure of thesis. The thesis includes introduction, four chapters, conclusion, supplements and bibliography.