Сборник статей Сборник статей о жизненном и творческом пути заслуженного деятеля искусств Кыргызской Республики, профессора Левченко И.
| Вид материала | Сборник статей |
- Сборник литературно-критический статей, 963.73kb.
- Сборник статей Выпуск 3 Москва, 16 февраля 2007, 1294.42kb.
- Сборник статей под редакцией А. В. Татаринова и Т. А. Хитаровой Краснодар 2004 удк, 2633.96kb.
- Сборник статей преподавателей Кемгппк кемерово 2011 удк -373., 2280.86kb.
- Сборник статей и материалов, посвящённых традиционной культуре Новосибирского Приобья, 3550.79kb.
- Сборник статей / Под ред к. ф н. В. В. Пазынина. М., 2007, 2680.76kb.
- Сборник статей и фетв. М.: Издательский дом "Ансар", 3219.47kb.
- Совершенствование технологий обеспечения качества профессионального образования: Международная, 29.64kb.
- Сборник статей казань 2007 Редакционная коллегия: Кандидат философских наук, доцент, 7060.46kb.
- Сборник статей по Материалам Всероссийской научной конференции, 16923.39kb.
НОВЫЕ КНИГИ. КИРГИЗСКИЙ БАЛЕТ КРУПНЫМ ПЛАНОМ
Киргизский балет известен далеко за пределами республики. Спектакли, созданные в его стенах, идут на сценах театров страны, широкую популярность завоевали имена прекрасных исполнителей, талантливых хореографов и композиторов – Б.Бейшеналиевой, Р.Чокоевой, А.Токомбаевой, У.Сарбагишева, К.Молдобасанова и многих других. Поэтому и книга, посвященная киргизскому балетному театру, вызывает особый интерес не только у деятелей национальной культуры, но и у всех советских хореографов, а также у многочисленных любителей прекрасного искусства танца. Автор ее, Роберт Уразгильдеев, далеко не новичок в балетоведении. Кандидат искусствоведения, он издал уже две монографии, посвященные Бибисаре Бейшеналиевой и Урану Сарбагишеву. Тесно связан Уразгильдеев и с практической деятельностью – в течение многих лет являлся танцовщиком, затем педагогом и балетмейстером-репетитором в балетной труппе театра.
(*Киргизский балет. “Кыргызстан”, 1983 г.)
Хорошее знание автором теории и практики хореографического искусства плодотворно сказалось на его произведении. В книге “Киргизский балет”, изданной в конце прошлого года, достаточно полно и широко освещается развитие балетного театра, анализируются наиболее значительные спектакли, рассматриваются вопросы, связанные с формированием и возмужанием национальной исполнительской школы. Читатель как бы проходит вместе с автором весь путь эволюции киргизской сценической хореографии – от первых робких шагов до создания высокохудожественных национальных балетов. Убедительно и аргументировано рассказывает Р.Уразгильдеев о рождении профессионального театра, об освоении классического танца и создании оригинального репертуара. Не обходит автор вниманием и другие жанры танцевального искусства – со знанием дела говорит об Ансамбле народного танца республики, о балете на телевидении. Автор монографии стремится рассматривать историю балетного театра в связи с развитием национальной культуры, а также всей советской многонациональной хореографии. С удовлетворением пишет он о помощи русских хореографов в период становления киргизского балета, о влиянии на национальную хореографию эстетических принципов советского балетного искусства, о тесной связи хореографического искусства с киргизской литературой и, в частности, с творчеством выдающегося писателя Ч.Айтматова, по произведениям которого создано несколько балетных спектаклей. Особенно удалась автору книги глава, посвященная пластическому воплощению современной темы. Да это и понятно: мысль и оценка критика отражает идейно-художественный уровень искусства, а где могут быть насыщеннее интеллектуальная атмосфера, интенсивные творческие поиски, значительнее достижения, чем в процессе создания оригинальных национальных спектаклей? Крупным планом рассматривает автор “Асель” В.Власова – У.Сарбагишева, “Бессмертие” Ч.Нурымова – У.Сарбагишева, “Материнское поле” К.Молдобасанова – У.Сарбагишева, великолепные актерские работы Б.Бейшеналиевой, А.Токомбаевой, Р.Чокоевой.
Анализируя слагаемые спектаклей, критик логично развивает свою мысль и подводит читателя к самобытным выводам, формулирует оценку спектаклей, к которой уже внутренне подготовлен читатель. Так, нельзя не согласиться с Р.Уразгильдеевым, когда он пишет, скажем, о “Материнском поле”: “Эпичность балета-оратории заключается не только в широком охвате жизненных явлений, в наличии впечатляюще решенных массовых танцевальных композиций, самых разнообразных по настроению. Эпичность спектакля, в первую очередь, определяется подлинно народными и современными характерами героев, поставленных в трудные жизненные обстоятельства жестокой и безжалостной войной”. И далее автор точно замечает, что правдивость и достоверность музыкально-хореографического образа Толгонай заключается, прежде всего, в том, “ что в этом национальном характере воплощено все богатство духовного облика советского человека, воспитанного всем строем нашего социалистического общества”.
Вторая часть монографии построена в виде кратких творческих характеристик наиболее интересных артистов театра. Здесь история балета проходит перед нашими глазами еще раз, но уже преломленная сквозь призму сценических судеб, художественных индивидуальностей, исполнительских манер. Собранные все вместе, эти творческие характеристики составляют как бы коллективный портрет балетной труппы, в ее молодости и зрелости, в многообразии стилей и единстве реалистического метода. Думается, что в дальнейшем многие из этих характеристик могут вырасти в развернутые и яркие портреты и войдут в “пластическую галерею” выдающихся мастеров советского многонационального балета.
Книга Р.Уразгильдеева хорошо издана, иллюстрирована выразительными фотографиями. Так что есть все основания поздравить с удачей ее автора, издательство, деятелей киргизского балетного театра и всех его многочисленных поклонников.
Юлия Чурко, доктор искусствоведения,
профессор, заведующая кафедрой хореографии
Минского института культуры.
Газета “Советская Киргизия”, 1984 г., 17 марта.
КЫЗЫКТУУ КИТЕП
Мен «Кыргыз балети» деген жаңы китептин барактарын өзгөчө толкундануу менен ача баштадым. Бул толкундануу, албетте, окуучуларга түшүнүктүү болсо керек. Анткени бул китеп бир кезде Ленинград хореографиялык окуу жайынын бүтүрүүчүлөрү Ж. Арсыгулова, Г. Даниярова, Б. Бейшеналиева, Н. Тугөлов, Э.Мадемилова сыяктуу артисттер бүткүл өмүрүн арнап келе жаткан кыргыз балетине арналган.
Бирок бул китеп Кыргызстандагы улуттук классикалык балет искусствосун баштаган мага замандаш артисттер жөнүндө гана жазылган баян эмес. Бул социалисттик искусствонун феномендеринин бири болгон кыргыз балетинин калыптанышына, өсүп-өнүгүү тарыхына баштан аяк көз жүгүртүп чыккан көлөмдүү жана чоң эмгек. Мен аны кунт коюп окуп жатып, ар дайым китепте жазылган сөз менен улуттук балетибизде турмушка ашырылган нерселерди салыштырдым. Баяндама так жана чындыктуу экенднгине күбө болдум.
Мунун баары кокусунан болчу нерсе эмес. Бнринчиден, китептин автору Роберт Хасанович Уразгильдеев балалык чагынан бери балет менен байланыштуу иштеп келди. Кичинекей кезинде ал Перм хореографиялык окуу жайын бүтүрүп, балеттин солисти болгон. Андан кийин Москвадагы А. В. Луначарский атындагы мамлекеттик театралдык искусство институтун бүтүрүп, театр таануу боюнча кесип алган. Биздин театрда ал балеттин солисти, анан мугалим - хореограф болуп иштеген. Ошол эле мез-гилде Кыргыз ССР илимдер академиясынын аспирантурасында окуп, искусство таануу боюнча кандидаттыгын коргогон. Ал «Бүбүсара Бейшеналиева» (эки жолу басылган), «Уран Сарбагышев» жана «Бий искусствосу жөнүндө» деген монографиялардын, балет искусствосунун проблемаларына арналган көптөгөн макалалардын автору. Р.Уразгильдеевдин хореография жаатындагы кеңири масштабдуу үгүтчүлүк иши анын илимий изилдөө иши менен да айкалышып турат. Кыргыздын балет искусствосун республикадан тышкары жерлерге да кеңири тааныштырууда үзүрдүү эмгектенип келе жа-тат. Менин оюмча, Р. Уразгильдеевдин «Кыргыз балети» деген китеби көп улуттуу советтик театрдын изилдөө адабиятындагы жана автордун жеке турмушундагы өзгөчө бир сөзгө алына турган эмгек. Р. Уразгильдеев архивден, басма сөз беттеринен бай материалдарды чогултуп, өзүнүн көптөгөн жолугушууларын, кыргыз искусствосунун ветерандары менен болгон маектерин жалпылап, өзүнүн тажрыйбалык, изилдөөчүлүк кудуретине таянып китептин маани-мазмунун терең ачып берген. Бүгүнкү күндө окуучулар менен адистердин арасында оң баага ээ болуп, эл ичине кеңири тарап кеткен бул китепке кайрылбай туруп, Кыргызстандын искусствосу менен маданияты жөнүндө сөз кылуу кыйын. Анда улуттук, классикалык, азыркы мезгилдеги спектаклдердин сахнага коюлуу тарыхы жөнүндө кеңири маалымат берилип, 30-жылдардан тартып бүгүнкү күнгө чейинки артисттердин бардык муундарынын чыгармачылык иштери чагылды-рылган. Менин оюмча, «Кыргыз балети» деген китеп улуттук балет театры боюнча кызыккандар үчүн сөздүк-жолдомо, окуу куралы катарында кызмат кылат. Анын ар бир бөлүгүн кызыктуу лекция катарында окуса да болот.
Окуучулар китептин «Кыргызстан хореография искусствосунун калыптанышы жана өсүп-өнүгүшү» деген бөлүгүнөн кызыктуу маалы- маттарды алат. Ал эми этаптык «Анар», «Чолпон» жана «Куйручук» балеттерине өз алдынча кеңири жазылган главалар арналган. Аларда ар бир спектаклдин коюлушунда пайда болгон ой-максаттар, сахнага чыга-рылышы, авторлор тарабынан чечилген проблемалар жөнүндө кеңири токтолгон.
Китептин ичинде биздин театрда классикалык балеттердин коюлушу жөнүндө да кызыктуу барактар бар. «Раймонда», «Ак куу көлү», «Уйкудагы сулуу», «Коппелия» жана башка спектаклдерде мен да ар кандай ролдорду ойногон болчумун. Башка артисттер менен бирдикте далай-далай репетицияларды баштан өткөргөн элек. Р. Уразгильдеевдин ошол мезгилдерди жазган жерлерин окуп алып, ошол күндөрдүн чыгармачылык маанайы, андагы ийгиликтер менен кемчиликтер, кыйынчылык менен пайда болгон балеттик образдар көз алдыма тартылып жатат.
Китептин акыркы эки главасында ар кайсы муундун өкүлдөрү жөнүндө сөз болот. Алардын айрымдары, маселен, Ж. Арсыгулова, Б. Бейшеналиева, Н. Түгөлов сыяктуу кыргыз балетинин жылдыздары биздин арабызда жок. Алардын бийлеген бийлери, балеттик сахнада жаратып кеткен образдары так жана таамай жазылган, адабий баяндарда, замандаштарынын эсинде гана сакталып калды. Р. Уразгильдеев мына ошолорду эң сонун жазган. Ошон үчүн кубанам.
Бүгүнкү күнү кыргыз балетинде дасыккан чеберлер, СССРдин жана Кыргыз ССРинин эл артисттери эмгектенип жатышат. Окурмандар У. Сарбагышев, Р. Чокоева, А. Токомбаева, Ч. Базарбаев, А. Ирсалиев сыяктуу артисттер менек тереңирээк, кененирээк таанышышат. Ошону менен бирге акыркы жылдарда элдин сүймөнчүлүгүнө ээ боло баштаган жаш артисттер жөнүндө да маалымат алышат.
«Кыргыз балети» фото-сүрөттөр менен кеңири жабдылып, «Кыргызстан» басмасы тарабынан жарыкка чыгарылган. Балет искусство-суна кызыккандар үчүн бул китеп Кыргыз ССРинин жана Кыргызстан Компартиясынын түзүлгөндүгүнүн 60-жылдык юбилейинин алдындагы эң сонун белек болуп каларына эч шек жок.
Сафарбек Кабеков, Кыргыз ССРинин
искусствосуна эмгек сиңирген ишмер.
Газ. «Кыргызстан маданияты», 1984-ж., 13-сентябрь.
БАЛЕТ КЕСИПКЕРИ ЖӨНҮНДӨ СӨЗ
Былтыр күзүндө Кыргыз ССРинин жана анын Компартиясынын 60 жылдык юбилейин салтанаттуу түрдө майрамдадык. Өткөн жылдарды барактап олтурсак биздин коммунисттик партия жана совет өкмөтү тарабынан совет адамдарынын турмуш деңгээлин, анын жыргалчылыгын жакшыртуу, ошондой эле социалисттик маданияттын, искусствонун калыптануу, өсүп - өнүгүүсүндө аябаган зор иштер жүргүзүлгөн экен. Өзгөчө советтик доордо улуттук адабият менен тең катар эле профессионалдык искусствонун дагы бир түрү – балет келип чыкты. Орус совет балетмейстерлери, дирижерлору художниктери менен бирге иштешкен Бүбүсара Бейшеналиева, Нурдин Түгелов, Уран Сарбагышевге окшогон кыргыздын сонун артисттеринин демилгелери менен кыргыз балети жогорку ийгиликке жетишип олтурат, аны баардык жерде жакшы билишет.
Бүткүл элдик урматка жетишип олтурган мыкты мастерлердин катарына Кыргыз опера жана балет театрынын атактуу балеринасы жана актрисасы Айсулуу Токомбаеваны да сыймыктануу менен кошо алабыз. Анын чыгармасы тууралуу юбилейлик жылда «Кыргызстан» басмасы аркылуу чыгарылган Р. Уразгильдеевдин «Айсулуу Токомбаева» аттуу китебинен окусаңыздар болот.
Бул китеп балеринанын чыгармачылыгы тууралуу жазылган эң кызык китептердин бири болуп калды десек жаңылбайбыз, китептин тышы да абдан кооз сүрөттөлгөн эң негизгиси – түшүнүктүү, жеткиликтүү. Балет искусствосуна кызыккандарга, профессионал – искусствоведдерге да бирдей десек болот.
Китептин мындай түшүнүктүү болуп жазылгандыгынын бир себеби, автор өзү искусство таануу илиминин кандидаты, балет боюнча чоң кесипкер. Ал «Бүбүсара Бейшеналиева», «Уран Сарбагышев», «Бий искусствосу жөнүндө», «Кыргыз балети» аттуу китептерди жазган. Борбордук жана республикалык газета – журналдарга да үзбөй макалалары жарыяланып турат. Ал мурда театрда солист, педагог – репетитор,балетмейстер болуп иштеген. Ошентип ал көптөгөн артисттер менен өзү чогуу иштешип, алар жөнүндө китептерди жаратып жатат. Ал артисттердин иштерине кылдат мамиле жасайт, такай байкап жүрөт. Айсулуу Токомбаева жөнүндө жазган китебинде да балеринанын балалык чагы, ошондой эле Ленинградда А. Я. Ваганова атындагы хореографиялык окуу жайында окуп жүргөн учурлары, андагы ленинграддык сонун педагогдордун берген таасирлери жөнүндө сөз козгойт.
Айсулуу актриса катары биздин көз алдыбызда жетилди. Балетте аткарган анын алгачкы ролдорунда салтанаттуулук жана өзүнө таандык сапаттар арбын эле.
Аткаруучулук искусствосунун эстафетасын өзүнүн сүйүктүү эжеси, биз бардыгыбыз берилип сүйгөн Бүбүсара Бейшеналиевадан алуу менен бирге, Айсулуу Токомбаева биздин театрдын көркүн ачты, көптөгөн ар кандай образдарды түздү, кыргыз балетинин кадыр-баркын дагы бир кыйла көтөрдү.
«Айсулуу Токомбаева, - дейт автор, - сахналык жаратуулары ар убак көркөм ачылыштарды жарата алган актерлордун катарына кирет. Хореография искусствосу кыргыз балеринасы үчүн бул адегенде чоң нравалык жана граждандык идеяга кызмат өтөөгө түрткү берген. Элдин сезимин, ой-жоруусун, турмуштун эң негизги нерсесин түшүнүүгө далалаттанат. Мына ушунун өзүнөн эле актрисанын нравалык - эстетикалык идеалы, социалдык – саясий мааниси анын партиялык позициясынын активдүүлүгүн байкатып турат».
Алиге болсо да арабыздан жазуучу менен акындын, же болбосо артисттин иштери жеңил түйшүгү жок дегендерибиз бар. Ал эми балерина жөнүндө жазылган китепти окуп көрүп, балеринанын ишинин кандай кыйын, канчалык азап-тозокту, эмгек менен чыдамкайлыкты талап этээрин билдик. Өзүнүн тайманбаган искусствосу менен Айсулуу Токомбаева ар кандай курактагы көрүүчүлөрдүн урмат-сыйына бөлөнүп олтурат. Анын бийи элге жаккандыгын мен бир нече жолу көрдүм. Ал ар бир оюнга, концертке, жолугушууга жан дили менен даярданат. Ал кыргыз искусствосунун сыймыгын биздин гана өлкөдө эмес, чет өлкөдө да ошондой эле бийик алып жүрөт. Болгария менен Польшада, Италия менен Данияда, Швеция менен Финляндияда, Чехословакия менен Югославияда, Тунис менен Ливияда, Венгрия менен Румынияда болду. Кыргыз эли мурда биздин кызыбыз өзүнүн тууган жеринин кооздугун башка элдерге ушинтип өзүнүн искусствосу аркылуу көрсөтүп бере алат деп үч уктаса да түшүнө кирген эмес.
Советтер Союзунун Чоң театрынын сахнасынан биздин артисттердин оюнун көрүп, көрүүчүлөр менен кесипкерлердин берген баасына сыймыктанбай коө албайбыз. Айсулуу Токомбаеванын «Саманчынын жолу», «Чолпон», «Жизель», «Томирис», «Макбет», «Шоленияна» балеттериндеги негизги партиялары тууралуу борбордук жана республикалык газеталарда эң жакшы пикирлер көп эле жазылды.
Биздин республикабызда ар бир эле булуң - бурчунда менимче атактуу балерина эжесиндей мыкты кыз болсун деп тилек менен коюлган «Айсулуу» деген кыздар бардыр. Эмесе Айсулуу Токомбаева жөнүндө бул китеп турмушка жаңы гана кадам таштаган жаш жеткинчектер балет искусствосунун сулуулугун жана татаалдыгын талыкпай үйрөнө берүүсүнө түрткү берсин, чыгармачылыктын чокусуна умтула беришсин!
Аалы Токомбаев.
Газ. “Кыргызстан маданияты”. 1985-ж., 20-апрель
АЙСУЛУУ ЖӨНҮНДӨГҮ КИТЕП
«Кыргызстан» басмасынан 1984-жылы жарык көргөн бул китеп «Айсулуу Токомбаева» деп аталат. Автору белгилуу искусствовед Роберт Хасанович Уразгильдеев. Окуп чыгып, аябай кубандым. Кандай жакшы жазылган, жасалгаланышы да мазмунуна жараша жакшы аткарылган. Бирок мени кубандырган башкы себеп: көрүнүктүү балерина, кыргыз балетинин Чолпон, сары жылдызы.
Айсулуу Токомбаеванын чыгармачылык портретинин мүмкүн болушунча толук тартылганы. Айсулуу азыр биздин республикага гана эмес, жалпы союздук көрүүчүлөргө аттын кашкасындай таанымал, белгилүү. СССРдин эл артисткасы, СССРдин Мамлекеттик сыйлыгынын жана Кыргызстан Ленин комсомолу сыйлыгынын лауреаты болуу оңойбу. Мына ушул жогорку баалардын өзү эле балеринанын талантынын бийик даражага өнүккөнүн айгинелеп турат.
Бул китептин каарманы Айсулууну бала күнүнөн тааныймын, секелек кыз кезинен билемин. П.Ф.Шубин атындагы музыкалык окуу жайында окуп жүрчү. Жаш музыканттардын концертине эл көп чогулду. Көпчүлүгү ата-энелер болучу. Угуучулар балдардын өнөрлөрү тууралуу өз ара сүйлөшүп, пикирлерин, каалоолорун айтышты. Ошол концертке Айсулуу да катышып өзүнүн жөндөмдүүлүгүн көрсөткөнү менин эсимде турат. Андан кийин Ленинградга барып Ваганова атындагы хореографиялык окуу жайынан окуду.
Ал окуу жайынан кыргыз балетинин көрүнүктүү чеберлеринин бардыгы окуп чыгышканы белгилүү. Китепти окуп, мен Айсулуунун балет искусствосун, музыканы, ошондой эле, поэзияны билүү жагынан терең маалыматтуу экенин баамдадым. Советтик маданияттын бирден-бир очогу болгон Ленинграддан окушу Айсулуунун терең билим алышына негизги өбөлгө болду. Андагы эң сонун театрлар, музейлер, концерттик залдар, билимдүү жана тажрыйбалуу педагогдор Айсулуунун искусствого шыктуулугун арттырып, жогору маданияттуу адам болушуна шарт түзүп беришти. Уразгильдеев ушунун баарын терең ачып көргөзгөн.
Искусствонун ар түркүн өзгөчөлүгү бар. Ал өзгөчөлүктөрдүн кээ бирлери өтө зарыл керектүү болуп саналышат.
Аларсыз искусство болушу да мүмкүн эмес. Поэзия менен балетти бир бирине жакындаштырып, байланыштырып турган нерсе - бул сезимдердин ширелишип, көңүлдүн көтөрүлүп турушунда. Поэзияны көркүнө чыгарып турган сөз болсо балетти, жаркылдаткан бий, пластика, жест (белги берүү). Искусствонун бул түрлөрүн машыгуу баш коштураары айдан ачык. Күн сайын денеден алка-шалка тер кетип, эс оогончо машыгуу талап кылынат. Ошондо гана көрүүчүлөрдүн жүрөгүн кубандырган чыгарма жаралаары бышык. Бул үчүн көп күч жумшоо керек. Буга эмгектен коркпогон адамдар гана чыдай алышат. Ошондой адамдардын бири Айсулуу. Ал өзүнүн бүт өмүрүн театрда ар күнү репетиция жасоо, сабак окуу, сахнада бийлөө менен өткөрүп келе жатат.
«Шопениана», «Уйкудагы сулуу», «Ак куу көлү», «Чолпон», «Жизель», «Баядерка» сыяктуу классикалык балеттерде Айсулуу жараткан образдарды колдон келишинче толук сурөттөөгө аракет кылып отурат китептин автору.
Китептин алты главасынын ар биринде Айсулуу Токомбаеванын талантынын улам өркүндөп-өсүп бараткандыгы жөнүндө сөз болот. «Спартак», «Прометей», «Макбет», «Томирис», «Кармен-Сюита», «Болеро» жана башка балеттерде ал өзүнүн драмалык таланттуу балерина катары таанытты. Айсулуу «Ак куу», «Кыргыз музыкасы» аттуу бий номерлерин аткарууда чоң, чеберчиликти көрсөтө алганы баарыга бел-гилүү. Ошону менен бирге көрүүчүлөргө кеңири жеткиликтүү болгон сахналык ири мүнөздөрдү түзүүгө да жетишти.
Китептин автору Токомбаеванын чыгармачылыгы кыргыз балетинин калыптанышы жана өсүшү менен бирдикте экендигин, ошондой эле, Бүбүсара Бейшеналиеванын, Уран Сарбагышевдин, Нурдин Тугөловдун чыгармаларынын таасирлери менен да байланыштуу экенин туура көрсөткөн. Айсулуу Токомбаева орус совет балетинин традицияларын, улуттук хореографияны өнүктүрүп жатат. Аларды өзүнүн жаңы бийи менен, жаңыча аткарышы менен байытууда. Балеринанын өзүнө жана анын чыгармачылыгына гана эмес, окурмандар бул китептин авторуна да кызыгып отурушат. Анткени китеп кеңири массага да, профессионалдарга да бирдей эле түшүнүктүү. Китептин автору Уразгильдеев Фрунзедеги искусство институтунун доценти, кыргыз балет искусствосунун пропагандисти катарында көптөн бери белгилүү.
Айсулуу коомдук иштерге да активдүү катышат. Искусство ишмерлеринин тобу менен бирге өлкө боюнча көптөгөн жолугушууларга Айсулуу менен бирге бардым. Ал жолугушууларда ал жалаң, эле таланттуу бийчи эмес, көптөгөн аудиторияны өзүнө тарта билген сөзмөр катары да өзүн көрсөткөн. Ал Токтогул атындагы Мамлекеттик сыйлыкты ыйгарып берүү боюнча комитеттин мүчөсү, тынчтыкты сактоонун республикалык комитетинин, СССР-Кампуччия достук коомунун, Кыргызстандын театрлар коомунун мүчөсү, Ленин комсомолу тарбиялаган жалындуу пропагандист, КПССтин мүчөсү, Айсулуу Токомбаеванын чыгармачылык чабыты кеңип, өркүндөп турган убагы. Китепте ушунун баары тууралуу маалымат берилген.
ОКУГАНДАН КИЙИНКИ ОЙ
Айсулуу Токомбаева жөнүндө жазылган китепти барактап отуруп, Уразгильдеевдин Бүбүсара Бейшеналиева жөнүндө да китеп жазганын эске түшүрдүм. Бул эки мыкты актрисанын көп жактан окшоштугу бар десе болот: улуттук хореографияга алардын кошкон салымдарын, алардын искусствосунун эл тарабынан бийик бааланышы көрүүчүлөрдүн көңүлдөрүн көтөрүп, алардын сезимине сезим кошкон сыяктуу. Экөөнүн ойногон ролдору биздин көзүбүзгө элестеп турушат.
Ийиктей чимирилип бир заматта,
Күн болуп көрүнөсүң туш тарапка.
Атайдын комузга маш колдорундай
Бутарың, көзгө илешпей ойноп жатса...
Зырп этпес, бир туйлабас кандай жүрөк!
Сыйкырдуу канаты бар сен Айчүрөк.
Кыргыздын өзүң, сүйгөн бий өнөрүң
Байгеден чыгара көр өзүң сүрөп!
дегим келет. Бул ыр саптарын өз убагында Бүбүсара Бейшеналиевага арнаган элем. Азыр бул саптар чып-чыргасы коробой бүт бойдон Айсулууга да арналган сыяктуу сезилип турат. Ушунун өзү Бүбүсаралар менен Айсулуулар элдик ырларга өтүп, жашай бере тургандыктарын көрсөтөт.
Темиркул Уметалиев. Газ. «Кыргызстан маданияты»; 1985-ж., 13-июнь.
НАЕДИНЕ С КНИГОЙ. ВОЗРОЖДЕНИЕ ТАНЦА
Несомненной удачей издательства “Искусство” являются сборники, посвященные танцевальным культурам народов СССР, и публикуемые в серии “Самодеятельный театр” (хореографический редактор – В.И.Уральскя).
Вот уже на протяжении десяти лет сборники пользуются неизменной популярностью читателей. Их отличает стилевое единство, высокий профессионализм авторов, грамотная подача материала и его лексическое разнообразие. К достоинствам изданий относятся также логика и четкость в расположении материала, наиболее удобная для хореографов форма его записи, дополненная схемами и рисунками, эскизами костюмов, а также нотами музыкального сопровождения.
Сегодня перед нами новый выпуск серии – “Киргизский народный танец”. Автор – кандидат искусствоведения, ведущий исследователь хореографического искусства Киргизии Р.Уразгильдеев свободно и непринужденно вводит читателя в мир киргизского народного танца, освещает его историю, раскрывает специфические черты и особенности.
Киргизская народная хореография сравнительно молода, ибо ее возрождение и развитие началось после победы Великого Октября. Только в советское время в Киргизии начался процесс воссоздания традиций народных плясок на основе музыкальных ритмов и народных игр, создания танцев, воспроизводящих трудовые процессы.
Огромную роль в процессе становления народного хореографического искусства в Киргизии сыграли советские мастера балета. Одним из первых был Н.Холфин, постановщик киргизских танцев, ставших подлинно народными, популярными и любимыми у разных поколений.
Танцы трудовой тематики, танцы-игры, соревнования джигитов-наездников, коммузистов, лирические девичьи танцы – обширный репертуар киргизской народной хореографии давно стал требовать записи, серьезного методического осмысления, теоретических разработок и практических рекомендаций. До сегодняшнего дня такие работы отсутствовали, и тем отраднее факт появления книги Р.Уразгильдеева, с успехом выполняющей перечисленные выше функции.
Доступно и лаконично изложена в ней методика разучивания основных движений киргизского народного танца, движений рук, корпуса, плеч, головы, основных ходов. Освещена история киргизского народного танца, подробно описаны сценические костюмы, дополненные красочными фотографиями.
Интересны и разнообразны композиции танцев, предложенные в 3-ей главе книги, с различными формами построения и количественным составом исполнителей: пляски девушек, юношей, смешанные танцы. Если массовый танец “ Комузчу” предполагает наличие 10-и пар исполнителей, то молодежный танец “В горах Ала-Тоо” могут исполнять от 4-х до 16-и пар, “Танец джигитов” рассчитан на исполнение шестью юношами, а “Киргизский лирический”- на одну исполнительницу. Таким образом, любой самодеятельный хореографический коллектив, независимо от своего количественного состава, найдет в книге материал для обогащения своего репертуара. Это особенно ценно сегодня, в период второго Всесоюзного фестиваля народного творчества, посвященного 70-летию Великой Октябрьской социалистической революции.
Тамара Пуртова, заведующая отделом
хореографического искусства Всесоюзного
научно-методического центра народного
творчества и культурно-просветительной
работы. Газета “Советская Киргизия”.
1987 г., 28 февраля.