Методические указания: Рушноихо
МУАЙЯН КАРДАНИ НИШОНДИХАНДАИ ШИКАСТИ РУШНОИ ДАР ШИША БО ЁРИИ МИКРОСКОП
Лавозимот: микроскоп бо винти микрометри, микрометр
манбаъи рушнои, лавхаи хамвори шишагин, ки дар хар ду сатхаш раххои солбишакл
дорад.
Максади кор: шиносои бо микроскоп, за бар кардани усули
микроскопи андозагирии нишондихагдаи щикасти шиша.
Тафсири дастгох
Агар бо ягон предмет бо самти амуд аз кабати шиша газары афканем, тавре зохир
мегнардад, ки гуё прелмети ба мо наздиктар чойгир бошад. Ин ходиса дар
натичаи гикасти шуох дар зудуди моддаи шаффоф ва хаво гуи медихад. Бузургии
тагйироти масофа ба гафсии шиша Н ва нишондихагдаи гикасти он n вобаста аст.
Хар кадар ин бузургиихо калон богал, замон кадар дарачаи тагйироти масофа
зиёдтар мешавад.
Бигузор шуоъи рушнои ба нуктаи А-и сатхи поёнии ММ1 Ц и лавхаи гигашин
хамвору руяхояш ба хам параллели афтад. Дар ин гукта сатх кадре харошида
дорад ва онро чун манбаъи пароканиши шуъоъо кабу кардан равост. Рафти яке аз
ба нуктаи D-и сатхи мукобили лавха афтида, дар худуди гигаву хаво мегинанд ва
аз шиша мебарояду ба чашми мо омада мерасад.
Чашм онро тавре дарк менамояд, ки гуё на аз нуктаии А, балки аз нуктаи Е
баромадааст. Яъне нуктаи Е тасвири зохирии нуктаи А мебошад.
Акнун ба эътибор мегирем, ки барои шуъохои ба нормали сатх наздик синуси
кунчхоро бо тангенси ин кунчхо иваз кардан равост. Аз ин ру мувофики конуни
шикасти рушнои.
мешавад, ки дар ин чо Н-гафсии хакикии шиша, h Ц гафсии зохирии он. Гафсии
Н-ро тавассути микрометр, h Ц ро бошад бо ёрии микроскопи микрометри чен
мекунад.
Тартиби ичрои кор
1. Бо ёрии микрометр гафсии хакикии лавхаи шишаги Н-ро дар нукате, ки ба
мо лозим аст, якчанд маротиба чен карда кимати миёнаан Нм-ро муайян месозем.
2. Лавхаи шишагинро ба болои мизчаи микроскоп чунон мегузорем, ки нуктаи
бурриши раххо дар маркази сохаи биниш чойгир шавад.
3. Винти микрометри микроскопро бо равиши акси харакати акрабаки соат то
истодан эхтиёкорона менардонем.
4. Ба воситаи винти возеху равшани рахи дар болои лавхаи шишагин
кашидаро дар сохаи биниш пайдо мекунем.
5. Кимати нишондоди винти микроскопро ба кайд гирифта, онро хамчун
сархисоб кабул менамоем.
6. Винти микрометрии микроскопро ба рафти акрабаки соат гардиш дода,
тасвири рохи поёнии лавхаи шишагинро хосли менамоем. Адади пурраи гардишхо N
ва хиссаи нопурраи гуриш m-ро кайд менамоем. Як гардиши винт ба 0,1 км-и
кучиш тубус ва як таксимоти винти ба кадри 0,002 мм баробар буданашро ба
эътибор мегирем. Хамин тавр гафсии зохирии лавхаи шишагин h= (n.0,1+m.0,002)
мм мебошад.
7. Нишондихандаи шикасти рушнои дар шишаро тавассути формулаи (1) муайян
менамоем.
8. Ченкуни набояд аз 3 маротиба кам бошад. Киматхои хосилшуда ва ч
енкадаро дар чадвал гирд оваред.
ЧАДВАЛИ 1.
| №m/б | Н,мм | Хисоботи винти микрометри | h, мм | n | /\n | Nм+/\h | /\м км | ||
| nм | |||||||||
N | m | ||||||||
1 2 3 4 5 | |||||||||
| Кимати миёна | |||||||||