Курсовая: Cтиль вещания
МНСТЭРСТВА АДУКАЦЫ
БЕЛАРУСК ДЗЯРЖАбНЫ УНВЕРСТЭТ
ФАКУЛЬТЭТ ЖУРНАЛСТЫК
КАФЕДРА СТЫЛСТЫК ЛТАРАТУРНАГА РЭДАГАВАННЯ
КУРСАВАЯ ПРАЦА
НА ТЭМУ:
УСТЫЛЬ РАДЫЁРЭПАРТАЖУФ
Выканала студэнтка 3-групы
Ⲳ курса
Ляневч Кацярына
Навуковы кравнк
дац..В.вчанкав
Мнск, 2003
УВОДЗНЫ
Сярод даследчыкав няма адзнства в пытанн, што вявляе сабой рэпартаж. Адны
лчаць, што гэта дынамчна напсаная нфармацыя, якая дае слухачу вявленне пра
тую ц ншую падзею праз непасрэднае вспыманне журналста. ншыя зблжаюць
рэпартаж з карэспандэнцыяй. Думк ацэнк розныя, таму што рэпартаж Ц не
кансерватывная форма. Ён знаходзцца в развцц, руху. Змяняюцца прыёмы,
метады паднясення матэрыялу. Назранн паказваюць, што рэпартаж здзяйсняе рух
ад нфармацыйнасц да снтэтычнасц. Такм чынам, рэпартаж можна назваць
жанрам, як спалучае в сабе, з аднаго боку, строгую дакументальнасць
абТектывнасць (гэта далучае яго да нфармацыйных жанрав), з другога боку,
малявнчасць эмацыянальнасць, яркасць вобразав, а гэта вжо звязана з самай
стотнай прыкметай жанра, якую называюць рэпартажнасцю ва власным сэнсе слова.
Мэта радыёрэпартажу- перанесц слухача на маесца падзе. Але падзе баваюць
розныя. Напрыклад, дэпутацк семнар зТявляецца падзеяй статычнай. Зрабць
слухача удзельнкам статычнай падзе Ц значыць адштурхнуць яго ад
радыёпрыёмнку. Гаворачы пра рэпартаж, пад падзеяй трэба разумець дынамчны
працэс. Тольк дынамчная падзея можа стаць падставай для стварэння рэпартажу.
Жанр патрабуе ад журналста УакунуццаФ у атмасферу падзе праз уласныя
адчуванн данесц сутнасць таго, што адбываецца. Журналст вядзе аповяд,
ужываючы займеннк я дзеясловы бачу, чую, знаходжуся. гэтым
усё сказана. Указанне часу, кал адбылася падзея, апсанне яе акалчнасцей,
розныя дэтал Ц усё гэта павнна быць не УпрыблзнаФ, а з абсалютнай
дакладнасцю.
У сваёй курсавой я звяртаюся да вывучэння стылю рэпартажу, таму што гэты жанр
найбольш прыблжаны да азначэння УжурналстыкаФ. Ён вымагае завсёды быць у
вры падзей, ён - нфармацыя адначасова экспрэся. Тут можна цалкам
рэалзаваць свой творчы патэнцыял. Рэпартажы ствараюць людз з актывнай
жыццёвай пазцыяй, якм уласцва завсёды знаходзць нешта новае, паведамляць
пра гэта так, як не перадасць нхто ншы. Рэпартаж патрабуе выпрацовк
ндывдуальнага стылю, каб слухач хацев слухаць менавта твае рэпартажы.
Для таго, каб слухач мог адчуць усе нюансы журналсцкага твору, рэпартаж
павнен быць напсаны зразумелай яснай мовай. Для выпрацовк добрага стылю
рэпарцёру небходны нтэлект, здольнасць кампанаваць дэтал будаваць
асацыятывны шэраг. Акрамя таго, патрэбна практыка вменне выкарыстовваць
асновныя прынцыпы, не кажучы пра любов да мовы веданне граматык. Гэтыя
прынцыпы павнны глыбока вкаранцца быць натурал ным, каб праявляцца вжо
рэфлектывна, нават пад уцскам жорсткх тэрмнав абставнав.
Менавта адпаведныя журналсцкя хваты дазваляюць найбольш трапна перадаць
прысутнасць журналста на падзе. Адзн з такх хватав Ц выкарыстанне в
рэпартажы дэталяв падрабязнасцяв. Дэталь, скарыстаная журналстам, можа
надаць рэпартажу нагляднасць. Менавта праз рэпарцёра слухач атрымлвае
магчымасць уявць сабе рэчы, якя апсваюцца журналстам, адчуць тэмбр
нтанацы галасов людзей. Спецыфка рэпартажу праявляюцца в яго стыл.
Нагляднасць рэпартажу абумовлвае выбар стылстычных сродкав. Эптэты,
паравнанн, матафары даюць журналсту магчымасць перадаць абставны падзе,
намаляваць вобраз непасрэднага вдзельнка працэсу, паказаць дэталь, якая
журналста вразла. У рэпартажы не трэба асцярожнчаць з выкарыстаннем
прыметнкав, чаго варта пазбягаць в ншых жанрах. Стылстычныя сродк
рэпартажу павнны несц элементы эмацыйнасц. Журналст можа дамагчыся эфекта
прысутнасц тольк тады, кал здолее правльна абраць стылстычныя сродк для
выказвання свах эмоцый, адшукавшы яркя дакладныя эпэты, трапныя
паравнанн.
Рэпартаж разнастайны, снтэтычны. Галовнае заключаецца не в вызначэнн жанравай
прыналежнасц рэпартажу, а в вывучэнн рэпартажу ва всм багацц яго жанравых
разнавднасцей, ндывдуальных стылстычных манер, у даследаванн яго
выявленчых рэсурсав. Вялкае значэнне для высвятлення прыроды спецыфк
рэпартажу мае вывучэнне яго стылю. Тэрмн стыль таксама мае давол
шырокае тлумачэнне. Стыль зТявляецца асновным паняццем стылстык Ц раздзелу
мовазнавства, у якм вывучаюцца функцыянальныя стыл мовы асаблвасц
вжывання в х мовных сродкав. Функцыянальны стыль Ц гэта разнавднасць
мавлення, якая адрознваецца сстэмай мовных сродкав абслуговвае пэвную сферу
дзейнасц чалавека: навуковую, грамадска-палтычную, мастацкую, бытавую. [14]
Кал кравацца класфкацыяй В.В.Внаградава, то в стылстыцы Ц Увялкай,
мала даследаванай нават выразна не аддзеленай ад ншых флалагчных
дысцыплнФ- вылучаецца тры колы даследаванняв: стылстыка мовы, стылстыка
мавлення стылстыка мастацкай лтаратуры. Вывучэнне рэпартажнага стылю
адносцца да стылстык мавлення. [10]
На долю стылстык мавлення выпадае задача разабрацца в тонкх адрозненнях
семантычнага экспрэсвна-стылстычнага характару памж розным жанрам
вдам вуснага псьмовага мавлення.
Такм чынам, стылстыка мавлення вывучае любыя встойлвыя формы, спосабы,
прыёмы выкарыстання мовы в вусным псьмовым мавленн, ншым словам,
вывучае мавленчыя жанры, ц мавленчыя стыл, напрыклад, судовую прамову,
газетны фельетон, выступленне на мтынгу. Менавта в гэтым сэнсе мы говорым
пра стыль рэпартажу. У самым агульным плане пад мавленчым стылем разумюць
больш ц менш устойлвыя традыцыйныя спосаб, манера выявлення,
агульнапрынятая мавленчая форма, спосабы абТяднання мавленчых адзнак,
пабудовы мовы. Таму, якм б розным непадобным адзн на аднага н был
ндывдуальныя манеры радыёрэпарцёрав, у жанры рэпартажу абавязкова ёсць
агульнае, устойлвае, пастаяннае. Гэтае тыповае встойлвае вывучае
стылстыка мавлення.
Стылстыка мавлення павнна выпрацоввааець свае метады аналзу. Пры гэтым ужо
вылучаецца галовны накрунак Ц максмальная ввага да мавленчай структуры
жанра.
Стылстычны аналз рэпартажу, як ншых жанрав, павнен таксама включаць у
сябе вывучэнне кампазцы, мавленчай пабудовы творав, якая мае адносна
встойлвы характар. Асобныя элементы мавлення часта маюць ярка падкрэсленую
стылстычную афарбовку прызначэнне.
Наша задача Ц разгледзець стыль рэпартажу: выявць агульныя кампазцыйна
стылстычная рысы жанру (незалежна ад ндывдуальнай манеры журналста,
тэматык, зместу), назранне за функцыянальным выкарыстаннем мовных адзнак,
якя ствараюць жанр, вылучэнне тыповых асаблвасцей в гэтым выкарыстанн,
даследаванне мавленчай структуры рэпартажу.
Рэпартажы бываюць падарожныя, прынагодныя, спартывныя, ваенныя, судовыя
нш. Трэба памятаць, што кал авэнтычны матэрыял спалучаееца з белетрыстыкай,
а гэта дапушчальна, тады рэпартаж пачынае межаваць з формам мастацкай
лтаратуры. Прыёмы апавядальнай прозы вжывался цяпер часта вжываюцца тым,
хто дасканала валодае нструментарыем рэпарцёра.
Адным з важных фактарав , вто вызначаюць характар, стылстычную афарбовку,
зТявляецца пазцыя вытворцы мавлення. Вядома, што любое мавленне мае свайго
вытворцу, але граматычныя формы, спосабы яго выявлення абмежаваныя. Так, у
беларускай мове мавленне можа весцся ад 1-й 3-й асобы, але фактычна прамовца
выступае завсёды як 1-я асоба, нават кал фармальна мавленне пабудавана в 3-й
асобе. Форма мавлення ад 1-й асобы больш натуральная, звычайная. граматычна
займеннк я Ц дамнуючая, зыходная форма. Усе астатня власныя
займеннк функцыянруюць снуюць тольк в сувяз з я адносна я
. Так, уласны займеннк 2-й асобы адзночнага лку ты - называнне
субяседнка гаворачым; ён Ц абазначэнне любой 3-й асобы (не я
не ты) пры звяртанн да слухача. Мавленне можа весцся ад любой з трох
граматычных асоб. х каардынацыя складае аснову мавлення. Улчваючы
дамнуючую ролю я (вытворцыы мавлення) у фармраванн мавлення, можна
пакласц гэтую прыкмету в аснову класфкацы ц тыпалогó мавлення, вылучыць
наступныя яе тыпы:
з тып Ц мавленне вядзецца ад першай асобы. Адбываецца супадзенне
вытворцы мавлення з автарскм я. Так тып выкарыстовваеца в размовным стыл,
лстах, дзённках, часткова в публцыстыцы. ² тып Ц мавленне выдзецца ад 3-
й асобы: вытворца мавлення фармальна
(але не фактычна) не вдзельнчае в мавленн. Вытворца мавлення граматычная
катэгорыя не супадаюць;
з Ⲳ тып Ц змешаны: мавленне адбываецца ад 1-й 3-й асобы;
з IV тып Ц апавяданне адбываецца ад мя 2-й асобы.
У публцыстыцы мавленне стылстычна адносна аднароднае Ц вядзецца галовным чынам
ад 3-й асобы, але я прысутнчае в большай ц меншай ступен, у залежнасц ад
жанра, тэмы ншых фактарав. Тая ц ншая ступень падкрэслвання автарскага
я служыць спосабам зрабць мову разнастайнай, змяняць яе эмацыянальны
тонус, мадальнасць, гэта адзн з галовных выявленчых сродкав. [14]
Рэпартаж належыць да Ⲳ тыпу мавлення. Гта азначае, што аповяд у м вядзецца
ад 3-й ц 1-й асобы, але фактычны вытворца мавлення вядомы Ц гэта автар,
журналст. У залежнасц ад характару рэпартажу ён так ц накш праявляе сябе
в мавленн.
Сёння ранцай Мнск нагадвае хутчэй не святочны горад, а зону баявых дзеянняв
ц стыхйнага бедства. Прспект Ф.Скарыны ад цырка да плошчы Незалежнасц
прылеглыя да яго вулцы перакрыты млцэйскм кардонам. Прайсц можна тольк
па спецыяльным пропуску. У метро на станцыях Купалавская Кастрычнцкая
цягнк не спыняюцца. Пасажыры вымушаны падымацца на паверхню, каб дабрацца в
ншы раён гораду. Я сам прабрався на плошчу Незалежнасц дварам. На шляху
пераадолев некальк платов. А тым часам на галовнай плошчы краны пачынаецца
врачысты парад. Мнстр абароны генерал А.Чумаков далажыв Прэздэнту, што яго
падначаленыя да параду гатовыя. [.] Пасля прамовы перад урадавай трыбунай
праязджае баявая тэхнка. (Радыё УСвабодаФ) У прыведзеным урывку з
рэпартажу пра пачатак святкавання в горадзе добра падкрэслваецца, што сам
рэпарцёр знаходзцца на месцы падзе. Автар тольк фксуе падзе, не аналзуючы
х. Так тып рэпартажу Ц аператывны: рэпарцёр паслядовна выкладае факты,
убачанае пачутае.
Сёння я рэпарцёра зраблася амаль галовнай стылёвай рысай жанра,
вызначае ншыя яго характарыстык. У чым жа спецыфка рэпарцёрскага я
як стылёвай асаблвасц рэпартажу?
Перш за всё, у паравнанн з белетрыстыкай, я рэпарцёра-журналста Ц не
лтаратурная маска, не вобраз апавядальнка, не спосаб стылзацы. Тут я
автара, складальнка расказчыка непасрэдна супадаюць, гэта надае аповяду
асаблвы дух публцыстычнасц, вдавочнасц дакументальнасц таго, што
адбываецца апсваецца. Гэта не мастацкае апсанне, якое дапускае выдумку,
зрух у часе, белетрызацыю, а дакладны, дакументальны аповяд. Аднак рэпарцёр не
можа быць тольк бясстрасным назральнкам, як халодным вокам фксуе падзею.
Традыцыйнае автарскае я журналста, не прымаючага удзел у падзе,
саступае месца журналсту-удзельнку. Гэта дазваляе пашыраць рамк рэпартажу,
змяняць пункт гледжання, падаваць панараму падзе як бы знутры.
Разам з я журналста в рэпартаж уварвався струмень публцыстычнасц:
непасрэдныя пачуцц, вражанн, пераыванн назральнка ц вдзельнка, звязаныя
з рэпартажным аповядам, ацэнк, тлумачэнн, каментары Ц усё тое, што в вынку
стварае так званы эфект прысутнасц.
Аднак вдзел я у структуры рэпартажу мае свае межы. Празмернасц в
выявленн я супрацьстаць ншая тэндэнцыя- да дакументальнага,
строга-факталагчнага выкладання зместу. Нельга адыходзць убок ад падзе, не
павнна быць чагосьц субТектывнага, эмацыянальнага, прыватнага.
Такм чынам дзве тэндэнцы, дзве плын ствараюць у сваёй супярэчлвасц ярк
шматпланавы стыль рэпартажу:
1. тэндэнцыя да строгай дакументальнасц, дакладным аднавленн падзей;
2. тэндэнцыя да малявнчага, эмацыянальнага выявлення рэчаснасц, мкнення
журналста адлюстраваць не тольк факт, але власныя адносны да яго.
Кожная з гэтых тэндэнцый вылучаецца з прыроды жанра, суадносны х вельм
важныя. Пры неаправданай перавазе адной з х парушаецца гармоня цэлага,
тады мы атрымовваем ухл у бок залшняй сухасц ц памылковага прыхарошвання,
белетрызацы. дэал заключаецца в суразмернасц гэтых тэндэнцый. [14]
Межы рэпартажу настольк шырокя, што ён можа втрымлваць у сабе элементы
нтэрвТю, замалёвк, карэспандэнцы, выступлення. Гэта не зТявляецца
адхленнем ад нормы, наадварот, дазваляе стварыць ярк, вобразны в той жа
час абТектывны матэрыял. На жаль, беларускя журналсты, якя працуюць на
нацыянальных каналах радыё, часам зловжываюць магчымасцю выкарыстання пэвнага
жанра як элемента рэпартажу, выдаюць за рэпартаж цэлую прамову якого-
небудзь чыновнка, папрацававшы на самай справе тольк над мантажом. Мы
пагутарыл з вядучай нфармацыйных праграм Першага нацыянальнага канала радыё
УРадыёфактФ УПастфактумФ Ганнай Курэйчык. Па яе словах, гэтая тэндэнцыя вжо
запавольваецца, але некальк год таму звычайнай справай у УРадыёфакцеФ было
наступнае. Вядучы гаворыць: УПра новы праект дэпутатав Нжняй Палаты слухайце
в рэпартажы нашага парламенцкага карэспандэнта ...Ф. Карэспандэнт прамовць
дзве-тры агульныя фразы, якя складаюцца з лчбав дат, пасля чаго дзе
стужка з запсам прамовы чыновнка. Яна довжыцца 5-6 хвлн. Рэпарцёр больш
нчога не дадае, не каментыруе. А слухач застаецца сам насам з незразумелай
яму нфармацыяй на незразумелай сухой канцылярскай мове. У такм выпадку
журналст не мкнувся прытрымлвацца пэвнага стылю, ён увогуле адышов убок ад
патрэб слухача сваёй праграмы. Варта было б прапусцць пачутае праз прызму
сваёй палтычнай сацыяльнай (ды прафесйнай, нарэшце) свядомасц ,
вылучывшы галовнае в паведамленн парламентарыя, перадаць свам словам
складаную для непадрыхтаванага слухача нфармацыю.
Ганна Курэйчык дае слушную параду рэпарцёрам прыцягваць увагу досыць простым
сродкам. Чалавека больш за всё цкавць падзея, якая можа адбцца на яго
власным жыцц дабрабыце. Таму важна паказаць, якя наступствы будзе мець
асабста для яго падпсанне важнага дакумента. Напрыклад, кал скасуюцца
кантракты з ракам, то в Беларус падаражэе бензн ц Мнск трактарны завод
будзе выпускаць менш прадукцы, што павплывае на занятасць заработную плату
працовных на гэтым прадпрыемстве. Тлумачэнне, менавта тлумачэнне, а не
каментарый павнна прысутнчаць у рэпартажы афцыяльнага тыпу. Хаця
каментарый ц власна журналста, ц высокай асобы в рэпартажы таксама будзе
да месца, тым больш, што журналстыка можа павнна быць заангажаванай. Гэты
факт здымае патрабаванне наконт недапушчэння власнай думк рэпарцёра в
абТектывным матэрыяле.
Характэрныя рысы рэпартажу асаблва падкрэслваюцца пры супаставленн яго з
ншым жанрам журналстык. Напрыклад, кал нфармацыйная заметка дае тольк
паведамленне пра падзею, то нават самы каротк рэпартаж - гэта абавязкова
цэлая карцна падзе, афарбаваная автарскм эмоцыям. Размовна афарбаваныя
словы абароты в автарскм мавленн Ц сведчанне прысутнасц автарскага я.
Бо кал перад нам не простая не вскосна-простая мова, то размовна афарбаваныя
словы выразы могуць належаць тольк апавядальнку. Таму размовную лекску,
фразеалогю, снтаксс ахвотна выкарыстовваюць рэпарцёры. Гэта адна з найлепшых
крынц выразных сродкав публцыстык.
Улчваючы вялкую стылествараючую ролю автарскага я в складзе мавлення,
варта падрабязней разгледзець формы автарскай мадальнасц, сродк спосабы
выражэння автарскага я х уплыв на стылстычную манеру журналстав.
Розныя формы выражэння автарскага я ствараюць шматгранныя стылстычныя
адценн: большая ц меншая стрыманасць, строгасць выкладу, прастата,
эмацыянальнасць, лрычнасць, публцыстычнасць.
Так, выкарыстанне власнага займеннку 1-й асобы адзночнага лку звязана з
адкрытым, непасрэдным удзелам я в мавленн, што нараджае звычайна такя якасц
слова, як публцыстычнасць, эмацыянальнасць, але можа мець нейтральны
стылстычны характар звычайнага рэпарцёрскага я.
Форма мы, распавсюджаная в многх жанрах стылях, пераважна навуковых
афцыйных, хаця заховвае автарскую мадальнасць, але значна больш стрыманая,
строгая афцыёзная, чым я, сустракаецца в асновнам у рэпартажах
нфармацыйна-дзелавога характару. [14] Мы знаходзмся в Авальнай зале
.
Автарская мадальнасць, нават кал яна вскосна прысутнчае, грае вядучую ролю
в фармраванн стылю рэпартажу зТявляецца адной з асновных прыкмет жанру.
Да форм автарскай мадальнасц шчыльна прымыкае так граматычны сродак, як
Уцяперашн рэпартажуФ. Ён, аднак, мае самастойнае значэнне. Гэта таксама адна
з рыс рэпартажу. Гэту своеасаблвую форму вжывання цяперашняга часу дзеяслова
трэба адрознваць ад так званага цяперашняга актуальнага, або цяперашняга
гстарычнага. УЦяперашн рэпартажуФ Ц гэта адно са значэнняв, адна з функцый
шматпланавага цяперашняга часу. З яго дапамогай рэпарцёр паведамляе аб тым,
што непасрэдна адбываецца на яго вачах, сведкам або вдзельнкам чаго ён
зТявляецца в гэты момант. Зразумела, што Уцяперашн рэпартажуФ амаль ва всх
рэпартажах чаргуецца з ншым дзеясловным часавым формам. Так, у адступленн
ад галовнай лнó развцця тэмы традыцыйна вжываецца прошлы час дзеяслова,
часцей закончанага трывання. Кампазцыйная роля цяперашняга рэпартажу тлумачыца
яго апсальнасцю мадальнай афарбовкай. У функцы цяперашняга рэпартажу часта
выступаюць намнатывныя сказы. [15] Пустая вулца. Ля перавернутых машын -
тры апаленыя целы. Вакол раскданыя рэчы пабтае шкло. (Бел радыё)
Да назывных (намнатывных) адносяцца аднасаставныя сказы, якя
сцвярджаюць наявнасць, снаванне прадмета ц зТявы, называемых галовым членам
сказа.
Так галовны член часцей за всё выражаецца назовным склонам назовнка. Радзей у
рол галовнага члена могуць выступаць займеннк, лчэбнк, колькасна-мнныя
спалучэнн. Тольк некальк лчбав. Восемсот вучняв. Вось яна.
Сродкам выражэння наявнасц, снавання прадмета ц зТявы, пра якя гаворыцца
в назывных сказах, зТявляецца асобая нтанацыя: сказы звычайна вымавляюцца
запаволена, кал х некальк, то памж м робцца працяглая павза, лагчны
нацск падае на дзейнк. Назывныя сказы не маюць спецыяльных слов ц форм
слов, якя выражаюць значэне часу, але тое, што м супрацьпаставляюцца
двухсаставныя сказы са значэннем прошлага ц будучага часу, сведчыць пра
характэрны для х цяперашн час.
Лаканзм, пэвная адцягненасць в той жа час вобразнасць, малявнчасць Ц гэта
складае стылстычную асаблвасць назывных сказав. Яны звычайна малююць тольк
контуры карцны, даючы тым самым слухачу свабоду в яе дамалёвцы.
Ц не кожны трэц рэпартаж пачынаецца з замалёвк (ц мае яе в свам
складзе), у якой галовная роля адводзцца Уцяперашняму рэпартажуФ. Гэты
тэрмн быв уведзены А.В.сачэнкам падкрэлвае цесную сувязь дадзенай
часавай формы жанра рэпартажу: у гэтай форме рэпарцёр, як каментыруе
спартывнае спаборнцтва па радыё, паведамляе пра тое, што адбываецца на яго
вачах (Умяч пераходзць да ХФ, Уарбтр дае свстокФ г.д.). З Уцяперашнм
рэпартажуФ звязана стотнае стылёвае адценне правдзвасц аповяду,
дакументальнасц, дакладнасц апсання. Неабходна падкрэслць тое, што гэты
прыём дазваляе наблзць дзеянне да слухача, перанесц яго в тыя ж самыя
абставны, дзе быв сам автар. Ствараецца люзя, быццам слухач таксама прымав
вдзел у тых падзеях, хаця пасвна. Звычайна Уцяперашн рэпартажуФ
выкарыстовваюць у апсаннях, пейзажных замалёвках. Апсальнасць гэтай формы
тлумачыцца тым, што яна в большай ступен падкрэслвае прыкмету, якасць, чым
дзеянне. Кампазцыйная роля тлумачыцца апсальнасцю мадальнай афарбовкай.
[14]
Стылю рэпартажу адпавядае лаканзм канструкцы Уназовны вявленняФ. Яна
вылучае в свядомасц слухача тольк галовныя дэтал, прыкметы, абставны
падзей. Снтаксчная блзкасць гэтай канструкцы Уцяперашняму рэпартажуФ
заключаецца в агульным функцыянальна блзкм часавым значэнн: УЦэнтральная
прахадная маторнага заводаФ Ц так ж самы сэнс фразы УМы знаходзмся на
прахадной маторнага заводаФ.
Журналстыка цяпер, як сацыяльна-палтычная сстэма грамадства, знаходзцца
на пераходным этапе. Выпрацовваюцца новыя прынцыпы патрабаванн да метадав,
зместу, кампазцы, афармлення журналцкх матэрыялав. Замежныя калег даюць
парады журналстам Цэнтральнай Усходняй Европы: стыль матэрыялав для радыё
адрознваецца ад стылю друкаваных сродкав масавай нфармацы. Вось некаторыя
галовныя адрозненн:
Тытулы (званн, пасады) звычайна папярэднчаюць мен большасць з тых, каго
згадваюць у эфрных навнах, трэба дэнтыфкаваць. Кал в надрукаваным
артыкуле можна падаць УУнстан Чэрчыль, былы прэмТер-мнстрФ, то
радыёжурналсту трэба казаць Убылы прэмТер-мнстр Унстан ЧэрчыльФ.
Пазбягайце абрэвятур нават пры павторным згадванн. У эфрным вышчанн
могуць ужыцца тольк агульнавядомыя абрэвятуры. Напрыклад, ААН Ц Арганзацыя
АбТяднаных Нацый.
Па магчымасц пазбягайце прамога цытавання. Кал тольк прамая цытата не
зТявляецца стотнай, лепш за всё вжываць пераказ. Карыстацца прамым цытатам
в эфры вельм нязручна, бо складана вказаць слухачу на пачатак канец
цытаты. Кал ж даводзцца цытаваць, пазбягайце нявклюдных фраз Упачатак
цытаты...канец цытатыФ, лепш ужывайце выразы Упа яго словахФ, Уяк ён сказавФ.
Спасылка на крынцу павнна папярэднчаць цытаце. Слухач павнен ведаць, хто
зТявляецца автарам цытаты, перад тым як яе пачуе.
Не вжывайце шмат знакав прыпынку. Празмернае вжыванне косак, працяжнкав,
кос з кропкай зусм не дапаможа дыктару.
Лчбы трэба акругляць. Журналсту газеты трэба падаваць лчбы як мага
дакладней але в эфры 4 182 000 рублёв ператвараюцца в Убольш чым чатыры
мльёны рублёвФ.
Пазбягайце займеннкав. Кал всё ж даводзцца м карыстацца, не забывайце
патлумачыць, да каго яны маюць дачыненне. Шмат займеннкав у матэрыяле могуць
ускладнць яго яснасць.
Карыстайцеся дзеясловам в цяперашнм часе, кал гэта да месца. Выкарастанне
цяперашняга часу (УгаворыцьФ заместФсказавФ) стварае вражанне мгненнасц
дзеяння.
Не ставце залежныя сказы перад галовным. Напрыклад: УЗрабвшы сёння першы
крок у свам Еврапейскм турнэ, Прэздэнт сказав...Ф Так сказ можа вельм
забытаць слухача. Найлепшы варыянт Ц просты сказ: дзейнк + выказнк +
дапавненне. Ц можна разбць складаны сказ на два простыя, кал хранаметраж
матэрыяла дазваляе. [7]
У 50-60-я гады ХХ ст. радыё- тэлежурналсты выдзеллся в асобную
катэгорыю. С..Ожагав зусм правльна бачыв у х працавнков, якя займаюца
журналстыкай, г.зн. лтаратурна-публцыстычнай дзейнасцю. А дзейнасць гэта
шматгранная. Тут трэба не тольк напсаць штосьц пакласц на стол
рэдактара, але сабраць неабходны матэыял аформць яго пераважна як
магнтафонны запс, адрэдагаваць усё як мае быць. Акрамя таго, сучасныя
журналсты часта выступаюць у рол навуковцав-даследчыкав ц следчых-
крымналстав. Значыць, мавленне журналста павнна быць найперш правльным
разнастайным, увогуле адпавядаць патрабаванням не тольк всх камункатывных
якасцей, але мовнага майстэрства.
Лтаратурна-публцыстычная дзейнасць патрабуе дасканалага валодання
публцыстычным стылем, яго падстылям жанрам. А яны, як вядома, патрабуюць
адпаведных мовных сродкав. Да таго ж, паралельнае суснаване беларускай
рускай мов набыло в нашай кране своеасаблвую стуацыю. Таму праблемам
культуры мавленя журналстав у апошня дзесяцгоддз надаецца пераступеннае
значэнне, што адблася в спецыяльным выданн УКультура мовы журналстаФ,
якое ажыццявяе выдавецтва УУнверстэцкаеФ праз кожныя два гады, пачынаючы з
1982 года. [17]
Аснова мовы сродкав, з якх складаецца стыль рэпартажу Ц публцыстычны
стыль. Давно заввжана, што публцыстычны стыль - гэта снтэз навуковага
мастацкага стыляв. Таму кожны журналст павнен усм свам органам
пачуццяв адчуваць адрознваць функцыянальна-экспрэсвную афарбовку мовных
сродкав , камункатывную эстэтычную, а таксама нфармацыйную
валюнтатывную функцы сучаснай беларускай мовы.
Усе лтаратурна-публцыстычныя творы павнны не тольк амаль фатаграфчна
перадаваць факты рэчаснасц, але выражаць патрэбную думку пра гэтыя факты,
г.зн. аказваць уздзеянне на свядомасць слухача як абТектывна, так
субТектывна. Пазцыя автара так званае автарскае УяФ не павнны
стылзавацца, як у мастацкм стыл, пад штосьц або кагосьц, а выражацца
проста адкрыта даступным зразумелым адрасанту, адрасату сродкам
вздзеяння, якх дастаткова мае в свам арсенале наша публцыстыка. [15]
Вельм важна, каб кожны публцыст, асаблва пачатковец, не заблытався в
жанравай стратыфкацы сучаснай публцыстык, мог разнастайваць мовным,
пазамовным сродкам свае рэпартажы нтэрвТю, карэспандэнцы агляды.
Сёння ад журналста патрабуецца выдатнае веданне усх стыляв беларускай
лтаратурнай мовы. Значыць, журналст, акрамя всяго, павнен быць выдатным
стылстам. Як лчыць М.В.Абабурка, значную дапамогу журналстам могуць
аказаць наступныя патрабаванн культуры мавлення:
з вартасць каштовнасць нфрмацы, афармленне яе паводле всх законав
сучаснага беларускага мыслення мавлення;
з адпаведнасць зместу мавлення рэчаснасц, дакументалзм яго;
з аптымальнасць змястовнай павнаты лаканчнасць у адпаведнасц з
умовам
камункацы;
з абТектывная абумовленасць сэнсавых эмацыянальных сродкав;
з кампазцыя в адпаведнасц з жанрам, асаблвасцям камункацы;
з стылстычна-мовная вытрыманасць. [1]
Своеасаблвасць публцыстычнага стылю вызначаецца в першую чаргу спецыфкай
публцыстычнай формы адлюстравання рэчаснасц, якая спалучае сстэму
разгорнутых доказав, што дзейнчаюць на розум чытачов слухачов строгай
лагчнасцю думк на х пачуцц Ц эмацыянальнага выкладу. У публцыстычным
стыл, такм чынам, спалучаюцца дзве важныя функцы мовы Ц нфармацыйная
(перадача грамадскай нфармацы) экспрэсвная (уздзеянне на
вядомасць людзей).гэтыя функцы взаемазвязаныя, неаддзельныя адна ад другой.
Таму публцыстычным стылем карытаюцца тады, кал неабходна перадаць пэвную
нфармацыю адначасова аказаць уздзеянне на адрасата, пераканаць яго в
чым-небудзь, выклкаць цкавасць да канкрэтных дэй, поглядав, заахвоцць да
пэвных дзеянняв вчынкав. Публцыстыка атрымала назву Улетапсу сучаснасцФ,
таму што яна асвятляе саvыя важныя праблемы грамадства Ц палтычныя,
сацыяльныя, бытавыя, фласофскя нш. Тэматычны дыяпазон публцыстык вельм
шырок, ён вызначаецца таксама багаццем жанравых форм адлюстравання
рэчаснасц. Вылучаюцца тры катэгоры публцыстычных жанрав:
з нфармацыйныя (заметка, рэпартаж, справаздача,
нтэрвТю, хронка, агляд);
з аналтычныя (артыкул, карэспандэнцыя, каментарфй, рэцэнзя, агляд);
з мастацка-публцыстычныя (нарыс, эсэ, фельетон, памфлет).
Наша задача Ц разгледзець функцыянаванне рэпартажа на радыё, а таксама
вызначыць стылстычныя сродк прыёмы, з якх ён павнен складацца.
Як вышэй ужо адзначана, рэпартаж адносцца да нфармацыйных жанрав
публцыстычнага стылю. Яго асновная мэта Ц аператывна, дакладна выразна
паведамць пра што-небудзь значнае цкавае. Рэпартаж дае магчымасць слухачу
як бы самому, на свае власныя вочы вбачыць тое, аб чым расказвае журналст.
Звычайна в рэпартажы паведамляецца пра тыя падзе, сведкам якх быв сам автар.
Тыповым рысам публцыстычнага стылю зТявляюцца эмацыянальнасць,
ацэначнасць, вобразнасць, пабуджальнасць.
Яркая эмацыянальна-экспрэсвная афарбовка публцыстычных творав тлумачыцца
тым, што автар, перадаючы нфармацыю, выражае свае адносны да яе. Прычым
пазцыя автара-публцыста в адрозненн, напрыклад, ад пазцы автара
мастацкага твора выражаецца звычайна прама адкрыта, што часта абумовлвае
агтацыйны, пабуджальны характар публцыстык.
Асновныя рысы публцыстычнага стылю выявляюцца з дапамогай розных мовных
сродкав. Тут шырока выкарыстовваецца грамадска-палтычная лекска фразеалогя
(грамадзянн, канстытуцыя, суверэнтэт, дэпутат, мждзяржавнае пагадненне,
скарачэнне узбраенняв, канферэцыя, парламенцкя выбары г.д.); словы, якя
набываюць прымету публцыстычнасц тольк пры вжыванн в пераносным значэнн (
школа выжывання, працовная вахта, палтычная гульня, атмасфера даверу, сустрэча
на взровн паслов нш.); стылёва афарбаваныя словы са становчай
адмовнай ацэнкай (працавнк, перадавк, мласэрнасць, дабрабыт, расст,
экстрэмст, мешчанн нш.).
Як в мастацкай лтаратуры, у публцыстыцы шырока выкарыстовваюцца метафары,
эптэты, паравнанн ншыя тропы. У рамках кожнага стылю метафры
трансфармуюцца, вдазмяняюцца в адпаведнасц з унутрыстылявым фактарам
патрэбам. Публцыстычнай метафары характэрна ярка выражаная ацэначнасць,
становчая або адмовная. У рэпартажы метафарызуюцца, як правла, паняцц, важныя
в дэалагчных, эканамчных ншых адноснах: чорнае золата, хлеб
прамысловасц, блактныя артэры. У гэтых аналагчных выпадках замена
прамых найменняв экспрэсвным мае пазтывна-ацэначны характар, падкрэслвае
важнасць метафарызуемых паняццяв.
Матэрыялы для метафар у рэпартажы бяруцца звычайна з галн, што карыстаюцца
грамадскм автарытэтам, напрыклад, актывзацыя в 60-я гады метафар на касмчныя
тэмы. Прадуктывна метафарызацыя ваенных, спартывнах тэрмнав; у апошн час
шырока метафарызуюцца навукова-тэхнчныя тэрмны: патэнцыял, нтэграл,
дыяпазон нш.
Стал актывна вжывацца такя словы нтэрнацыянальнай палтычнай лекск, як
парламент, электарат, наугурацыя, спкер, мпчмент, легтымны, рэйтынг,
кансенсус, эксклюзвны, карупцыя, прэзентацыя. Аднак менавта такая лекска
патрабуе дакладнасц словавжывання, адпаведнасц слова значэнню. Некаторыя з
такх слов зТявляюцца врварызмам Ц словам, якя власцвыя тольк рэалям той
краны, адкуль яны прыйшл да нас. Неахайнае выкарыстанне нашым журналстам
УмпартныхФ слов паратварае беларускую мову в своеасаблвае эсперанта.
Напрыклад, слова мпчмент мог бы быць лёгка заменены в розных
выпадках выразам накшталт: адхленне ад улады, нцыяваць працэс недаверу,
судовы працэс над прэздэнтам, абвнавачванне в злачынстве г.д.
Кал паглядзець у тлумачальны аднамовны словнк англйскай мовы, то адразу
стане зразумела, што паводле азначэння гэтага паняцця пры перадачы адпаведнай
журналсцкай нфармацы не абысцся без узгадк наступнага:
- папярэдняе дасудовае абвнавачванне;
- афцыйнай асобы, што
займае дзяржавную пасаду;
- у час выканання афцыйных абавязкав;
-
пры далейшым судовым разглядзе в Кангрэсе ц ншай дзяржавнай судовай
установе. [11]
Для эканомó часу месца мэтазгодна карыстацца тэрмнам мпчмент,
гаворачы пра ЗША. Але зусм недапушчальна вжываць яго в адноснах да Беларус
ц Расó. Тут зцсм ншыя рэалó.
Стыль рэпартажу хутка засвов новыя словы словазлучэнн, якя адлюстровваюць
сацыяльныя палтычныя працэсы в грамадстве: фнансавае аздаравленне,
альтэрнатывныя выбары, новае палтычнае мысленне нш.
Значна паповнвся словнк навуковай тэрмналогó: нтэрнэт, прынтэр,
вртуальны свет, стагнацыя, холдынг, дылер, нвестыцыя, спонсар нш. Тут
таксама снуе небяспека забруджвання мовы ншамовным словам, у той час як
можна лёгка знайсц адпаведнк в беларускай мове. Напрыклад, рэпарцёры
асаблва впадабал слова хай-тэк (скарочана ад англ. high technology Ц
Увысокая тэхналогяФ). Чаму ж па-беларуску не вымавляць Увысокя тэхналогó?Ф
Далёка не все слухачы радыё валодаюць англйскай мовай, ды яшчэ на такм
узровн, каб лёгка вжываць запазычаную лекску в кантэсце власнага мавлення.
Галовная ввага павнна быць скравана на тое, каб высветлць, накольк
выкарыстаннне тых ц ншых вобразных сродкав мовы в рэпартажы аправдана
зместам разнавднасцю твора, накольк гэтыя сродк арганчна упсваюцца в
мовныю тканну.
Асаблвай уваг заслуговвае выкарыстанне в рэпартажах так званых мавленчых
стандартав клшэ. Да х належаць, напрыклад, такя выразы, якя атрымал
встойлвы характар: працавнк бюджэтнай сферы, служба занятасц,
мжнародная гумантарная дапамога, славыя ведамствы нш.
Ад мавленчых стандартав, якя замацавался в публцыстычным стыл, трэба
адрознваць мавленчыя штампы Ц шаблонныя мовныя звароты, якя надаюць мавленню
канцылярскую аарбовку: на дадзеным этапе, на сёняшн дзень, падкрэслв з
усёй вастрынёй нш.
Развццё мовы Ц працэс дыялектычны. Адначасова са стварэннем мовнага клшэ
адбываецца працэс яго зносу, старэння. У вынку частага вжывання многя клшэ
губляюць намнаывную дакладнасць, выразнасць, здольнасць уздзейнчаць на
аудыторыю. Такя клшэ ператвараюцца в штампы. Штампы, зразумела, - недарэчныя
в мове рэпартажу, увогуле в публцыстыцы. Штамп Ц гэта дыскрэдытаваны
грамадскай думкай выраз з аслабленым лексчным значэннем або сцёртай
экспрэсяй. Часцей за всё штампам становцца былы экспрэсвны выраз або
метафара, не таму, што часта павтараецц в эфры ц в друку, а таму, што
вжываецца неразборлва, механчна: чорнае золата, атрымаць прапску,
паставць на лнейку гатовнасц, даць пуцёвку в жыццё. У процвагу дакладна
выбранаму слову, якое выразна абазначае сутнасць прадмета або зТявы, штамп па
прычыне сцёртай семантык дазваляе автару тольк жанглраваць мовным
формулам, маскруючы адсутнасць жывога мыслення. [15]
Марфалагчныя асаблвасц публцыстычнага стылю праявляюцца в асновным у
частотнасц вжывання часцн мовы х форм. Напрыклад, у публцыстычных тэкстах
давол часта сустракаюцца назовнк в родным склоне (пасля эканамчнага
крызсу, рэформа цэн, мнстр абароны, скарачэнне взбраенняв нш.), назовнк
з суфксам Цосць(-асць), -ств- (-цтв-), -нн-, -зм, -ст,
дзеясловы в цяперашнм прошлым часе, дзеепрыметнк залежнага стану прошлага
часу: Праект праграмы, накраванай на падтрымку беларускай адукацы,
распрацаваны в Мнтэрстве адукацы. (Бел. радыё)
Стыль рэпартажу мае снтаксчныя асаблвасц. Тут часта выкарыстовваюцца
снтаксчныя канструкцы з ярка выражанай экспрэсвнасцю Ц сказы з
нверсйным парадкам слов, сказы-звароты, рытарычныя пытанн, павторы.
У публцыстычным стыл выдзяляюцца некальк разнавднасцей, або падстыляв:
газетна-публцыстычны, агтацыйны, масава-палтычны. Аднак большасць
навуковцав лчыць, што дакладнай мяжы памж гэтым падстылям не снуе.
У рэпартажы выкарыстовваюцца стылстычныя (рытарычныя) фгуры Ц гэта мовныя
звароты, якя маюць своеасаблвую снтаксчную будову взмацняюць выразнасць
выказвання. Да х адносяцца антытэза, элпсс, нверся.
Антытэза (ад грэч. Antithesis - супрацьпаставленне) Ц выраз, у якм
суправьпаставляюцца кантрасныя, процлеглыя паняцц, прыметы. Звычайна
антытэза асновваецца на антонмах. Выкарыстанне антытэзы дае магчымасць
засяродзць увагу слухача на пэвных рысах героя, абстановк, зТявы такм
чынам узмацнць уражанне ад х.
нверся (ад лац. Inversio - перастановка) Ц змяненне в сказе звычайнага,
прамога пардку слов з мэтай надання пэвнаму слову, члену сказа дадатковай
семантычнай эмацыянальна-экспрэсвнай нагрузк. З дапамогай нверсó
падкрэслваецца важнасць той ц ншай зТявы, апсанню надаецца взнятасць,
урачыстасць або дынамчнасць. Але непатрэбная нверся у сказе робць мову
напышлвай, манернай, таму вжываць яе варта тольк там, дзе адчуваецца в
гэтым саправдная неабходнасць. [16]
Элпсс (ад грэч. еlleipsis Ц пропуск) Ц мовны зварот, у якм свядома апускаецца
дзеяслов-выказнк. Насупраць Ц будынак з гасцнна адчыненым вокнам.
( канал Бел.радыё) Элптычныя сказы адметныя тым, што зТявляюцца сэнсава
снтаксчна самастойным адзнкам, х змест зразумелы без кантэксту.
Выкарыстанне элпсса надае мове дынамзм, выразнасць, дапамагае перадаць
псхалагчнае напружанне таго, хто гаворыць: Пад чарнобыльскм небам Ц
журбота. У вачах старых Ц роспач. Ва всмешках дзяцей Ц надзея радасць. Ад
прыгажосц в стыл Юрыя Плюшчава балюча шчымць сэрца. (Радыё УКультураФ)
У рэпартажы аператывнага, афцыйнага кшталту журналст абавязкова звяртаецца да
афцыйна-дзелавога стылю Ц такой функцыянальнай разнавднасц мавлення, якая
выкарыстовваецца в сферы афцыйных дзелавых адносн, г.зн. адносн, што
взнкаюць памж дзяржавным органам, памж арганзацыям прыватным асобам
в прэцэсе вытворчай, гаспадарчай, юрыдычнай дзейнасц. Асновным прыкметам
гэтага стылю зТявляюцца канстантацыйна-прадпсальны характар дакументав,
неасабовасць выкладу, дакладнасць, высокая ступень стандартызацы. На взровн
лекск тут назраееца шырокае вжыванне спецыяльнай тэрмналогó, стандартных
сродкав, а таксама складанаскарочаных слов, пераважна назвав арганзацый
встанов, амаль повная адсутнасць эмацыянальна-экспрэсвнай лекск. У тэкстах
афцыйна-дзелавога стылю часта выкарыстовваюцца аддзеясловныя назовнк (
пагадненне, невяртанне, выкарыстанне нш.).
На жаль, на беларускм радыё пераважаюць менавта такя рэпартажы. Яны хутчэй
нагадваюць афцыйнае паведамленне, карэспандэнцыю. Афцыйна-справавы стыль
найбольш прыдатны да снавання в м штампав канцылярызмав. Рэпартажы,
створаныя в такм стыл, здаецца, не адрознваюцца адзн ад аднаго гучаць
аднолькава суха нецкава. цяпер ветэраны, нягледзячы на сталы узрост,
прымаюць актывны вдзел у грамадскм жыцц. (УРадыёфактФ) Аказанне
сацыяльна значных паслуг насельнцтву знаходзцца пад асабстым наглядам
Прэздэнта Беларус. (УРадыёфактФ) У рэпартажы пра трагчны лёс удзельнкав
Вялкай Айчыннай вайны журналст кажа: Трасцянецк лагер зТявлявся
самым вялкм на тэрыторы Усходняй Европы. Куды прасцей лёгка для
слыху прагучала б тая ж самая фраза в такм афармленн: Трасцянецк лагер
быв самым вялкм ва всёй Усходняй Европе. Кал вядецца аповяд пра
жыццё, пра лёс, то лекска павнна быць наблжана да размовнай, каб веяла ад
слов журналста шчырасцю чалавечнасцю.
Для снтакссу афцыйна-дзелавога мавлення характэрныя складаныя сказы,
дзеепрыметныя дзеепрысловныя звароты, канструкцы са складаным злучнкам
адыменным прыназовнкам (у вынку таго што, нягледзячы на тое што, з
мэтай, згодна з).
Фразы в рэпартажы павнны быць кароткя. Варта пазбягаць нагрувашчвання думак
у адной фразе. Пры вольным вусным выкладанн магчымы фразы больш
распавсюджаныя, чым пры чытанн. Пад фразай мы разумеем семантыка-фанетычнае
адзнства, абТяднанае прыкметай нтанацыйнай закончанасц. Патрабаванне да
невялкага абТему фразы абгрунтавана фактарам напружвання уваг слухача. З
мэтай разбвк довгх фраз наблжэння тэксту да размовнага характару можна
карыстацца некаторым прыёмам:
- Вылучаць у асобныя фразы даданыя сказы, якя вводзяцца словам
таму што, хаця,
прычым нш., а таксама фразы, якя далучаюца да папярэдняй фразы пры
дапамозе злучнкав а, , але г.д. пры гэтым часам бывае неабходнай
перапрацовка фразы (перастановка слов, змяненне склонавых форм, выкрэслванне
лшнх слов).
- Трэба пазбягаць грувасткх цытат, замяняючы х пераказам у тых
выпадках, дзе
стыль цытуемага автара прыкметна адрознваецца ад агульнага стылю рэпартажу.
- Пазбягаць трэба залшняй колькасц фраз аднолькавага абему. АбТём
неабходна
варТраваць, чарадаваць довгя кароткя фразы (кравацца прынцыпам
разнастайнасц).
- Не варта карыстацца аддзеясловнаым назовнкам, кал можна
дасягнуць больш
простай канструкцыяй з дапамогай дзеяслова. [3]
- Трэба пазбягаць такх словазлучэнняв, у якх цяжка разабраць, чым у сказе
зТявляецца назовнк, як стаць у родным склоне, - субТектам ц абТектам
дзеяння? У словазлучэнн крытыка псьменнка родны склон назовнка
псьменнка можна зразумець як родны абТекта. Тады гэта азначае, што нехта
крытыкуе псьменнка. Кал ж зразумець склон як родны субТекта, то выраз
атрымае адваротны сэнс: псьменнк сам крытыкуе некага. [16]
- Выдатным сродкам пыцягнуць увагу зТявляецца прыём угадвання наперад
завваг,
якя могуць узнкнуць у слухачов. Пры гэтым карыстаюцца абаротам Вы можаце
мне запярэчыць, што... ц Вы можаце запытаць... далей магчымае
пытанне в форме прамога мавлення.
Яшчэ адзн спосаб прыцягнуць увагу - задаваць пытанн, на якя ж адразу будзе
дадзены адказ ц вуснам журналста, ц спецыялста: На календары Ц зма. З
яе надыходам мы всё часцей чуем словы УгрыпФ, УлекФ, УэпдэмяФ.
Паклапаццца пра власнае здарове нас прымушае зменлвы настрой прыроды.
Маразы чаргуюцца з адлгам, в вынку ствараеца асяроддзе, спрыяльнае для
развцця врусных прастудных захворванняв. Першае месца сярод х па традыцы
займае грып. Што рыхтуе ён нам у гэтым годзе? Якя асаблвасц яго развцця в
Беларус прагназуюць нашы медык? (УРадыёфактФ)
- У тэксце трэба пазбягаць выпадковага павтору адных тых жа слов
корней, якя
складаюць уражанне стылстычнай нядбайнасц: Зараз у нас у гасцях
масковскя госц. (Бел.радыё)
Прыгажосць мавлення Ц в яго дакладнасц прастаце. Дакладна проста
гаворыць пша той, хто мае вялк словны запас выкарыстоввае назвы з тым
значэннем, якое замацавалася за м в працэсе развцця мовы грамадства.
Гэта асновнае правла словавжывання, якое забяспечвае паразуменне тых, хто
карыстаецца лтаратурнай мовай. Выбар, як спалучэнне, завсёды вызначаецца
не тольк задачай непасрэднай перадачы нфармацы, але в нейкай меры тым
вмовам, той стуацыяй, в якх адбываюцца мовныя зносны. Вуснае мавленне
дазваляе наладзць жывы кантакт памж тым, хто гаворыць, тым, хто слухае. У
залежнасц ад рэакцы субяседнкав час размовы можна нешта вдакладнць,
узмацнць, павтарыць сказанае, накш кажучы, можна адразу адрэагаваць на тое,
як успрымаюцца асобныя словы або всё выказванне в цэлым.
Здараецца так, што журналст, мкнучыся паказаць сваю адукаванасць эрудыцыю,
трапляе в смешнае становшча з-за няведання саправднага сэнсу некаторых слов
выразав. Як у прымавцы, чув звон, а вось адкуль ён... У праграме УРадыёфактФ у
рэпартажы пра пазтывныя дасягненн у барацьбе супраць злачыннасц журналст
паведамляе: УЗа два месяцы нашы рэчыцкя пнкертоны раскрыл
прыпынл дзейнасць дзвюх злачынных груповак...Ф
Даведка: Алан Пнкертон, родам з Шатланды, у ЗША арганзавав вельм
паспяховую аховную фрму (пачынав з аховы рэйсавых дылжансав, паштовых
автобусав). Паступова фрма разраслася, пра яе шмат псав друк. З цягам часу
працавнк фрмы стал героям дэтэктывных бульварных раманав, прымтывных
серыйных выданняв кшэннага памеру ператварылся в герояв кшталту агента
007 ц Васля ванавча з Пецькам ды Анкай. [11]
Няведанне замежных мов прыводзць да пашырэння тавталагчных выразав в
спалучэннях з запазычаным словам, т.зв. плеаназмав, у якх слова з роднай мовы
часткова павтарае сэнс паняцця, што перадаецца замежным словам. Рэпарцёры
неаднаразова павтараюць: сервсная служба, прэйскурант цэн, дробны петыт.
Тлумачальныя словнк магл б падказаць автарам тавталагчных выразав, што
прэйскурант Ц гэта Удаведнк, спс цэнавФ, сервс Ц УабслуговваннеФ, петыт Ц
Умалы, дробныФ. Прывяду прыклады плеаназмав, якя час ад часу сустракаюцца в
афцыйных рэпартажах УРадыёфактаФ. Вылучанае слова Ц лшняе.
сетка нтэрнэт
планы на будучыню
выпускаемая прадукцыя
каротк брыфнг
наведаць з взтам
У мове рэпартажу дакладнасць словавжывання набывае слу закона. Вельм часта
можна пачуць памылк, звязаныя з блзкм гучаннем слов: абагулць
Узрабць ндывдуальнае калектывнымФ абагульнць Увыказаць у агульным
палажэнн вынк назранняв над асобным фактамФ, бескарыслвы Уяк не
мкнецца да асабстай выгады, нажывыФ бескарысны Уяк не прыносць
карысц, марныФ, перавтварыць Узмянць што-н. карэнным чынам,
перабудавацьФ ператварыць Уперавесц в друг стан, надаць зусм ншы
выгляд; ажыццявць на справе што-н., увасобць у чым-н. пэвным, канкрэтнымФ,
кантсруктывны Уяк выявляе сутнасць чаго-небудзь, стотны, важныФ
канструкцыйны Узвязаны з канструкцыяйФ.
У мове рэпартажу асаблва строга вытрымлваецца патрабаванне, каб слова в
кантэксце было адназначнае. Ужыванне мнагазначнага слова з выявленнем у тым
самым кантэксце некалькх яго значэнняв спараджае непаразуменн.
Задача камункатывнасц вырашаецца становча, кал субяседнк добра валодаюць
мовай, умеюць правльна дакладна выказваць свае думк. Але недастаткова
тольк перадаваць думк, неабходна выражаць х прыгожа, вобразна, яскрава.
Мова Ц гэта своеасаблвая Увзтная карткаФ чалавека. Па тым, што як ён
гаворыць, мы мяркуем пра яго культурны взровень, эрудыцыю, выхаванне. Мова
зТявляеца паказчыкам нтэлгентнасц, бо в ёй выявляецца ступень далучанасц
асобы да здабыткав сусветнай культуры. [17]
Дакладнасць забяспечваецца добрым веданнем прадмета мавлення, автарскм
кантролем за прымяненнем слова ц фразеалагзма. Гэта Ц пазамовныя
(экстралнгвстычныя) умовы дакладнасц. Да лнгвстычных умов, якя
садзейнчаюць стварэнню дакладнасц, адносяцца:
- веданне сннмчных магчымасцей мовы вменне выбраць з
сннмчнага рада
найбольш дакладнае для данага выпадку слова;
- веданне дакладнае размежаванне полсемó;
- уменне
размяжовваць паронмы амонмы. [8]
Галовным выявленчым сродкам радыёрэпартажу зТявляецца жывое слова. Яно
перадае думк эмоцы автара. Змена мавленчых плыняв, выступленне ля
мкрафону розных людзей, змена роляв, рытму складаюць полфаню рэпартажу.
Тут дарэчы будуць асацыяцы, кантрасты, метафары. Цяжкасць работы над
рэпартажам заключаецца в тым, што журналсту трэба пастаянна знаходзць
вобразныя словы, дакладныя эптэты паравнанн, падкрэслваць характэрныя
дэтал. Вялкая роля мправзацы.
Перыфразы-характарыстык у мове публцыстык выконваюць розныя семантычна-
стылстычныя задачы. Некаторыя перыфразы лаканчна дакладна раскрываюць
сутнасць зТявы тым самым даюць ёй грамадскую або эстэтычную ацэнку.
Перыфраза Ц найчасцей вынк ндывдуальна-мастацкага бачання свету. У людзей
з багатым жыццёвым вопытам, арыгнальным глыбокм мысленнем яна
адлюстроввае складанасць узаемаадносн памж розным зТявам рэчаснасц.
Перыфразы структурна арганзуюцца на снтаксчнай аснове, звычайна гэта
словазлучэнн. Свабодныя словазлучэнн абазначаюць прадметы х прыметы,
дзеянн х абТекты раздзельна, а перыфразы, маючы тую самую структуру,
семантычна непадзельныя называюць зТявы жыцця всм словным комплексам. Гэта
добра вдаць, кал паравнаць свабодныя генетычна звязаныя з м
перыфрастычныя словазлучэнн, адрознць якя можна тольк в кантэксце. Такм
чынам, перыфраза взнкае в працэсе мовных адносн характарызуецца
паасобнасцю афармлення Ц мае мадэль свабоднага словазлучэння. Перыфразу мы
пачуем у размове, кал нехта замест радзма скажа прадзедав зямля, замест
унук Ц сыныв сын. [9]
Перыфраза не тольк называе зТяву жыцця, яна адначасова характарызуе яе: зямля
Заслонава, Купалы, Якуба Коласа зямля Ц гэта Беларусь-партызанка, тая
Беларусь, якая дала свету нямала таленавтых людзей; крылатая мудрасць народа Ц
вусна-паэтычныя творы, што перадаюцца з пакалення в пакаленне як здабытк
духовнай культуры народа. Нямала перыфраз стал традыцыйным.
Беларускм
шовкам называюць лён,
другм хлебам Ц бульбу,
беларускм морам
Ц возера Нарач,
блактным палвам Ц газ. Традыцыйныя перыфразы
зразумелыя без канэксту.
Перыфраза паводле сваёй структуры менш эканомная, чым асобнае слова. кал б
у яе значэнн не было нчога новага в паравннн са значэннем адценнем
значэнняв аднасловнай назвы, утварэнне вжыванне перыфразы было б мала
аправданае: няма патрэбы вжываць цэлае словазлучэнне, кал тое самае можна
выказаць адным словам. Перавага перыфразы над звычайным словам у тым, што яна
не тольк называе пэвную зТяву, але адразу характарызуе яе праз апсанне
прымет, уласцвасцей. У перыфразах автары не проста занатовваюць тое, што
назраюць у жыцц, а, скарыставшы зрокавае падабенства, сходнасць,
наблжанасць слыхавых адчуванняв, спецыяльна паварочваюць прадмет, зТяву да
слухача той гранню, якая дапамагае надаць малюнку адчувальную вдавочнасць
дазваляе падтрымаць пэвны настрой апсання.
Здольнасць перыфразы даваць ацэнку журналсты часта выкарыстовваюць пры
замене власных назвав. Як вядома, уласнае мя не перадае някх эмоцый,
экспрэсй, не характарызуе прадмет ц асобу. У працэсе мавлення власнае мя
выконвае тольк намнатывную функцыю. Перыфраза ж адразу называе,
характрызуе. Кал, напрыклад, у хронцы часопса УМаладосцьФ мы чытаем пра
крану старых традыцый Ц Англю, то завважаем характарыстычную функцыю
перыфраз. [9]
Пачувчы ад некага таямнчае слова Пенаты, беларускя журналсты сканструявал
замест выразу
вярнуцца дадому снонм
вярнуцца у родныя Пенаты.
Магчыма, гэта была бяздумная пазыка в расйскх калегав, магчыма, павплывала
асацыяцыя з беларускм Уродныя хатыФ. Але так выраз можна пачуць сёння на
радыё прачытаць у газетах.
Даведка: Пенаты, паводле старажытнарымскай мфалогó, - хатня сямейныя
бажк, якя аховвал жытло, гаспадарку, сямейныя запасы скарбы пад зычлвым
акрыццём Убога запасавФ Пэна. Лчылася, што в кожным жытле могуць быць свае
адметныя Пенаты (не менш, чым двое). Акрамя таго, кожны край, зямля павнны
мець свах Пенатав-апекунов.
Такм чынам, дучы дадому, можна вярнуцца тольк
да свах Пенатав, а не
в свае
Пенаты. Правда, быв некал адзн чалавек, як мог гэта зрабць, бо Пенатам
называлася яго лецшча, якое месцлася в фнскм селшчы Куокаля блз Санкт-
Пецярбургу. Гэта быв мастак лля Рэпн. У УПенатахФ яго наведвал шматлкя
знакамтасц. Там цяпер музей. [11]
Перыфрастычныя власныя назвы звычайна выкарыстовваюцца в кантэкстах, дзе
вжываецца прозвшча, афцыйная назва або дзе на х паказвае змест.
Некаторыя прадметы, зТявы дзеянн лчацца непрыстойным, паводле агульнай
згоды х звычайна называюць не адкрыта, а ншасказальна, часта з дапамогай
перыфраз. Перыфраза такм чынам сутыкаецца з другой мовнай зТявай Ц
эвфемзмам. Даследчык не раз пакрэслвал, што перыфраза эвфемзм Ц вельм
блзкя стылстычныя сродк мовы. Стал фраземам былыя перыфразы аддаць богу
душу, пайсц на той свет, пусцць чырвонага певня. Эвфеместычныя выразы
мяккае месца, далкатнае становшча, нжняя адзежына Ц традыцыйныя перыфразы.
Пры эвфемстычнай замене слов камункатывны план апсання Ц прынцыпова важны
в грамадскм працэсе зносн Ц нчога не страчвае, бо Умовная забарона
закранае не думку, паняцце, змест слова, таму што х нельга выключыць з
жыццёвага абходку, а тым самым з мовнай камункацыя, а тольк некаторыя х
формы, знешня мовныя манфестацыяФ. автары-публцысты, прытрымлваючыся
мовнага этыкету, у апсаннях выкарыстовваюць эвфемстыныя перыфразы. [9]
Складанасць праблемы стылстык жанрав абумовлваецца складанасцю,
мнагапланавасцю в нейкай меры вмовнасцю самога паняцця УжанрФ. Саправды,
жанр Ц гэта в значнай меры вмовная, абстрактная катэгорыя. Ён адлюсторввае не
стольк саму рэчаснасць, кольк характар адносн да яе. Жанр- гэта завсёды
встановка на пэвны тып, сродак адлюстравання рэчаснасц, на характар
масштаб абагульненняв. Важна адзначыць, што адносны да рэчаснасц, якя
складаюць спецыфку любога жанру, выявляюцца перш за всё в форме вобраза
автара. Кал в змястовным плане вобраз автара адлюстроввае характар адносн
да рэчаснасц, то в лнгвстычным Ц выражае мовную форму жанру. Таму
некаторыя даследчык прапануюць у аснову стылстычнай класфкацы жанрав
пакласц ступень праявы, удзелу автарскага УяФ в мавленн.
Вобраз автара, автарскя адносны да прадмета размовы, ступень выражанасц
автарскага УяФ вызначаюць не тольк форму мавлення, але агульную
стылстычную танальнасць матэрыялу, своеасаблвасць адбору лексчных
граматычных сродкав мовы, наогул усю мовную (мавленчую) кампазцыю твора.
Так, мера вдзелу автарскага УяФ в мовнай структуры рэпартажу, зТявляючыся
асновнай стылевтвараючай прыкметай жанру, у той жа час дазваляе вылучаць
шэраг яго разнавднасцей Ц ад кароткага нфармацыйнага рэпартажу, дзе факты в
асновным тольк паведамляюцца, да рэпартажу аналтычнага, наповненага
автарскм роздумам, автарскай экспрэсяй, публцыстычным каментарыям,
вобразным сродкам. Кожная з гэтых разнавднасцей рэпартажу, падпарадкуючыся
пэвнай форме вобраза автара, абумовлвае характар выбару лекска-граматычных
сродкав: нейтральная, агульнавжывальная лекска, фразеалогя, граматычныя
сродк Ц у рэпартажах нфармацыйнага тыпу; актывнае выкарыстанне
эмацыянальна-экспрэсвнай лекск фразеалогó, гутаркковых сродкав
снтакссу Ц у рэпартажах аналтычнага, публцыстычнага характару. [15]
Рэпартаж Ц гэта абавязковая карцна падзей, прапушчаная скрозь журналсцкае
асабстае вспрыманне. У гэтам жанры ярка праявляюцца автарскя адносны,
автарскя ацэнк, каметары, разважанн Ц всё, што стварае в вынку эфект
прысутнасц , вельм характэрны для саправнага рэпартажу.
Выкарыстанне простай мовы в рэпартажы мае свае асаблвасц. Кал в мастацкай
лтаратуры Ц гэта тольк адзн са сродкав автарскай характарыстык персанажа,
то в рэпартажы простая мова - гэта часцей за всё перадача нфармацы. Гэта
жывыя галасы жывых людзей, а не лтаратурных персанажав, вуснам якх
гаворыць автар. Жывая мова вдзельнкав падзей у рэпартажы взмацняе эфект
дакументальнасц, правдзвасц. Гэта не азначае, вядома, што в рэпартажы, як
в нарысе, простая мова не выкарыстовваецца як характаралагчны сродак, як
сродак ндывдуальнай характарыстык дзейных асоб. Хаця стварэнне вобразав,
мовных партрэтав Ц не галовнае в рэпартажы, аднак трапна знойдзены штрых у
мове персанажа, вострая мовная характарыстыка взбагачаюць стыль рэпартажу.
Тут трэба адрознваць тыпы рэпартажав: у дзелавых, нфармацыйнага тыпу
рэпартжах ндывдуалзацыя мовы непажадана, а в рэпартажах замалёвачнага,
нарысавага характару яна натуральная аправданая.
Часта в рэпартажы назраюцца так званыя стылстычныя змяшэнн Ц ужыванне в
адным кантэксце слов выразав рознай стылстычнай афарбовк. Займеннк
дзеясловы служаць адным з галовных сродкав выражэння автарскай мадальнасц,
автарскага УяФ. Акрамя автарскай мадальнасц дзеяслов перадае яшчэ дынамку
развцця апсваемай стуацы. Вось чаму дзеяслов можна лчыць адным з
арганзуючых звенняв мовнай тканны рэпартажу.
Важную ролю в стварэнн мовнай таканны рэпартажу выконваюць так званыя
кампазцыйна-сэнсавыя (або функцыянальна-сэнсавыя) тыпы мавлення Ц апсанне,
апавяданне разважанне.
Апсанне звычайна перадае сувяз памж прадметам зТявам рэчаснасц.
Яно характарызуецца статычнасцю, адзнствам пункту гледжання на апсваемы
абТект. Аснову вобразнага апсання складае прадметная лекска. Апсанне таксама
часта выкарыстовваецца як зачын рэпартажу. Апсанн мастацкай лтаратуры
адрознваюцца ад апсанняв публцыстычных тым, што апошня маюць падкрэслены
сацыяльна-ацэначны характар. У рэпартажы апсанне выконвае функцыю
дакументальна дакладнай перадачы абстановк такой, як убачыв яе автар: Шчаслвы
той, хто разумее прыгажосць, але яшчэ больш шчаслвы той, хто гэтую прыгажосць
стварае. Кал так, то шчаслвы быв лёс мастака Вячаслава Ражкова.
У залах бблятэк мя Пушкна працягваецца выстава работ Вячаслава
Антанны Ражковых. Яна прысвечана памяц мастака.
Тэматыка ягоных творав багатая разнастайная. Гэта казачныя былнныя
сюжэты, тэмы айчыннай гсторы. Але больш за всё мастак упадабав малюнк
прыроды. Яна в яго крохкая велчная адначасова. мжвол думаеш, што не
чалавек узвышаецца над прыродай, а прырода над чалавекам. Кажуць, каб лепш
разумець творы майстра, трэба адчуваць яго думк настрой. (Радыё
УКультураФ)
Апавяданне в адрозненне аж апсання Ц дынамчнае, выражае сувяз памж
падзеям, служыць для выражэння часавай, храналагчнай паслядовнасц дзеянняв
або зТяв. У апавядальных сказах, як правла, уся актывная нфармацыя
сканцэнтравана в складзе выказнка. Дзеясловы акалчнасныя словы Ц галовныя
кампаненты апавядання: Праграма выставк
не абмежавалася паказам
экспанатав. У дзень адкрыцця
выступв ансамбль лТутэйшая шляхта. У
наступныя два дн работы выставк наведвальнк
магл не тольк
захапляцца прыгажосцю, але
вбачыць яе в навуковым святле. З
лекцыям
выступл прафесары Брэсцкага педагагчнага Беларускага
дзяржавнага унверстэтав. А в суботу дзявчыны з мадэльнага агенцтва Сашы
Варламава
паказал калекцыю ювелрных упрыгажэнняв. (Бел.радыё,
праграма УРадыёфактФ)
Аповяд пра падзе вядзецца галовным чынам з дапамогай такога функцыянальна-
сэнсавага тыпу мавлення.
Разважанне Ц важнейшы кампанент автарскага мавлення, якое звязвае,
цэментуе рэпартаж у адно закончанае цэлае. Гэты тып мавлення прызначаны для
тлумачэння пэвнага паняцця або зТявы, для доказу ц абвяржэння пэвнай думк.
снуюць два асновныя метады разгортвання матэрыялу в разважаннях: снтэтычны
аналтычны. Можна сц ад агульных палажэняв да прыватных, г.зн. спачатку
прывесц агульнае палажэнне, якое трэба даказаць, а потым падаць факты, доказы
люстрацы (аналтыка); можна, наадварот, ад прыватных назраняв зТяв сц
да агульных, г.зн. спачатку паведамць факты назранн, а потым зрабць
агульны вывад, змяшчаючы в сабе галовную думку, якую хацев даказаць автар
(снтэз). Але часцей за всё сустракаюцца разважанн змешанага тыпу, дзе аналз
перакрыжовваецца з снтэзам. [10]
Вялкае значэнне мае для рэпартажнага стылю склад мавлення, як можа
разглядацца з некалькх пазцый. Адна з найважнейшых Ц прыналежнасць мавлення
(автару, герою). Катэгоры мавлення, якя вылучаюцца па гэтай прыкмеце,
вядомыя: автарскае мавленне чужое (простая, ускосная, нявласна-простая
мова).
Асновныя рысы автарскага мавлення рэпартажу Ц жвавасць, рухомасць, гнуткасць,
разнастайнасць. Яно неаднароднае па мадальнай афарбовцы, па стылстычным
складзе, па спосабе выкладання матэрыялу па спосабах перадачы чужой мовы.
Маналог Ц галовная форма большасц радыёжанрав. У маналагчнай форме будуецца
значная частка рэпартажав, а таксама каментарыяв, выступленняв ля мкрафона.
Нават в рэпартажах, якя вядуцца дзвюма асобам, дыялог, як правла, носць
давол своеасаблвы характар: невялкя дыялагчныя УмосцкФ Ц тольк
звязваючыя элементы памж маналогам кожнага з рэпарцёрав. Аднак на радыё,
дзе абТект субТект мавлення аддзелены, дзе размова завсёды накровваецца да
субяседнка, дзе автар ставць сваёй задачай уздзейнчаць на авдыторыю,
маналог, строга арганзаваны паслядовны в развцц думк, быццам насычаецца
элементам дыялога. Вуснае мавленне, яго накраванасць да рэальнага слухача,
мкненне пераканаць гэтага слухача вызываюць неабходнасць выкарыстання
некаторых рыс дыялога. [3]
Некаторыя даследчык радыйнай мовы прапановвал разглядаць яе як автаномную
стылёвую адзнку в агульнай сстэме сучаснай лтаратурнай мовы. Так,
Э.Г.Рызель сцвярджае: УПраблему класфкацы стыляв мовы нельга лчыць
повнасцю вырашанай. Як мне здаецца, галовным крытэрыем класфкацы стыляв
мовы трэба лчыць х мэтавае прызначэнне, ц функцыю, якую яны выконваюць.
Такм чынам, трэба адрознваць в ановным стыл; мастацкай лтаратуры,
публцыстык, прэсы, навуковай лтаратуры, стыль радыёвяшчання, вусных
афцыйных зносн, бытавых зносн г.дФ.
Мне цяжка згадзцца з такм меркаваннем, таму што творы радыёжурналстык, у
прыватнасц рэпартажы, не укладваюцца в такя строгя рамк, в якх
знаходзяцца творы, напрыклад, афцыйна-дзелавога ц навуковага стыляв.
Зразумела, тут всё залежыць ад тэматык твора. Кал рэпартаж вядзецца з
парламента ц зТезда дэпутатав, то мова рэпарцёра будзе максмальна
наблжана да афцыйнага стылю. Афцыйна-справавы стыль вылучаецца сярод ншых
сваёй стабльнасцю, замкнёнасцю стандартызаванасцю. Гэты стыль вымагае
дакладнасц фармулёвак. Афцыйна-справавы стыль належыць да кнжных стыляв
функцыянруе пераважна в форме псьмовага мавлення, аднак в
радыёжурналстыцы сустракаецца яго вусная форма Ц выступленн дзяржавных
грамадскх дзеячов на сходах, пасяджэннях, прыёмах. Вусная форма
характарызуецца дакладным стылем вымавлення, асаблвай выразнасцю нтанацы,
лагчным нацскам. Дапушчаецца нават некаторая эмацыянальная взнятасць
мавлення, вжыванне ншастылёвых сродкав, аднак пры гэтым нельга парушаць
лтаратурнай нормы, дапушчаць няправльныя нацск, нелтаратурнае
вымавленне.
Да всх форм афцыйнай мовы абавязкова строгая адпаведнасць лтаратурнай
норме на всх яе мовных узровнях: недапушчальнае выкарыстанне лекска-
фразеалагчных сродкав гутарковага, простамовнага характару, дыялектных,
прафесйна-жаргонных слов; нелтаратурных варыянтав словазмянення
словавтварэня; гутарковых снтаксчных канструкцый. Афцыйна-справавы стыль
не прымае экспрэсвных элементав: ацэначнай лекск, высокх або знжаных
слов (жартавлвых, ранчных), вобразных выразав. Важнае патабаванне да такой
мовы Ц абТетывнасць нейтральнасць выкладу фактав.
Лагчная нтэлектуальная аснова гэтага стылю патрабуе выкарыстання абстрактнай,
тэрмналагчнай, спецыяльнай лекск. Словы тут павнны вжывацца тольк в х
прамым значэнн. Назвы людзей даюцца часцей па х спецыяльнасц або пасадзе:
майстар фармавальнага цэху, клент, пацыент, автар, наведвальнк, грамадзянн
нш. Распавсюджаны дзеясловныя назовнк з суфксам Цнне, -ццё, з прэфксам
не- (ня-):
выкананне, недагляд, павелчэнне.
Адрозненн памж функцыянальным стылям назраюцца на всх узровнях:
лексчным, фразеалагчным, граматычным. Пры гэтым трэба дадаць, што в
агучаным слове памж функцыянальным стылям взнкаюць яшчэ асаблвыя
адрозненн, акрамя тых, што снуюць на псьме. УХутчэй завсё, пэвныя
акустычныя прыметы нтанацы служаць прыкметам адрознення стылстычных
асаблвасцей мовыФ, лчыць .Андронкав.
Без сумненняв, мова радыёрэпартажу неаднародная. У яе рэчышчы тякуць,
узмемадзейнчаюць, але не злваюцца разнастайныя стылёвыя паток. З гэтага
вынкае, што прызнаць снаванне Устылю радыёвяшчанняФ включаць яго в стэму
мовных стыляв Ц азначае змашваць дзве зТявы Ц функцыянаванне мовы стыль
мовы як унармаваную сстэму сродкав выражэння.
Размовны стыль мавлення Ц гэта стыль непасрэдных неафцйных зносн, як
найбольш ярка ввасабляецца в вуснай форме дыялагчнага мавлення бытавога
тыпу. Такое мавленне разгортваецца мгненна адбываецца ва вмовах, кал
прамовца не мае часу на папярэдняе абдумванне, да таго ж, тут не патрэбны
педантычны адбор сродкав выражэня. Грунтовнасць дакладнасць выказвання в
размовным стыл не тольк не абавязковыя, але часам нават лшня, бо
субяседнк разумеюць адзн аднаго з павслова. Вуснасць выказвання дапамагае
м выкарыстовваць так моцны сродак перадачы сэнсавых эмацыянальных
адценняв выказвання, як нтанацыя, а непасрэднасць зносн Ц ммку жэст.
Размовны стыль мавлення дазваляе выкарыстовваць побач з нейтральным сродкам
размовнай лекск, фразеалогó, граматычных форм, снтаксчных канструкцый.
Яму власцвыя некаторыя асаблвасц вымавленчага характару.
Галовнае ж, што стотна для размовнага стылю в цэлым, - непасрэднасць,
адсутнасць прадуманага адбору сродкав выражэння, адсутнасць скурпулёзнасц в
адшлфовцы мовы. Аднак размовны стыль у чыстым выглядзе можа снаваць в
рэпартажы вельм абмежавана.
На радыё субяседнк аддалены адзн ад аднаго, тут няма непасрэднага
кантакта, ту мы маем справу не з прыяцельскай размовай аб жыцёвых дробязях.
Слова, якое гучыць в эфры выконвае такую важную функцыю паведамлення, хаця
вспрымаецца асобным людзьм ц невялкм групам звяртаецца да кожнага
слухача, у цэлым належыць шматмльёнай авдыторы. Таму слова павнна быць
разумела для всх.
Рэпарцер завсёды мкнецца зацкавць свайго слухача, пераканаць яго, накш
уся яго журналсцкая праца акажацца марнай. Таму журналст выкарыстоввае
мовныя сродк, якя вызываюць люзю, быццам размова вядзецца з кожным
слухачом асобна менавта з м. Так эфект ствараецца з дапамогай шэрагу
сродкав дыялагзацы мавлення. Сярод х можна назваць звароты да слухачов,
шырокае выкарыстанне няповных сказав, адмовных сцвяржджальных слов-сказав,
нверсй, снанмчных груп г.д.
Не трэба лчыць, што псьмовая мова Ц гэта тая ж самая вусная мова,
перанесеная на паперу таму больш разгорнутая внармаваная. На псьме мы
выкарыстовваем спецыфчныя сродк выражэння, якя не власцвыя вуснай мове.
Гэта лтары алфавту, пунктуацыйныя знак, абзац, шрыфт, падкрэслванне,
двукоссе. Галовная збороя вуснага мавлення Ц гук. У м шырока прымяняюцца
розныя рытмчныя пабудовы, змяненне вышын тона, узмацненне аслабленне слы
гука, паскарэнне запавольванне тэмпу, павзы, лагчныя нацск.
Неабходна адзначыць, што цыркулраванне сродкав адных стыляв у межах другх Ц
працэс агульны для сучаснай мовы, цяпер зарактэрна взаемадзеянне стыляв,
уплыв аднаго на ншы. Гэтая тэндэнцыя становцца зусм адчувальнай пры
вывучэнн мовы рэпартажу.
У вуснай размове межы стыляв быццам змываюцца, у ёй становцца магчымым
суснаванне сродкав, здавалася б, несумяшчальных па прынятых стылстычных
нормах. Аднак гэта взаемапранкненне стыляв стрымлваецца в сферы масавых
зносн тым, што тут, нягледзячы на вуснасць формы, снуе свядомая встановка
на сродк выражэння больш ц менш дакладны адбор мовных сродкав, раней
характэрных тольк для псьмовага мавлення. Пры гэтым нельга забываць, што
нас перш за всё цкавць маналог у рамках рэпартажу, а маналагчная мова
будуецца па асобых законах, якя не супадаюць з законам мовя дыялагчнай.
У лекска-снтаксчнай сферы рэпартажу в пэвнай ступен адбываюцца тыя ж
самыя працэсы, што в мове газеты, - працэсы УштампастварэнняФ. Аднак
экспрэся в мове радыё ствараецца в меншай ступен родкам лекска-
снтаксчным в большай Ц нтанацыйным. Вось што кажа пра нтанацыйнае
уздзеянне вядомы лнгвст А.М.Пяшковск: УВарта тольк прыгадаць колькасць
клчнкавых выразав у нашым штодзённым жыцц, каб прызнаць, што пачуцц нашы
мы выражаем не стольк словам, кольк нтанацыяйФ.
Журналсты зацкавлены в тым, каб знайсц са слухачом агульную мовуУ. Гэта
праявляецца не в прымтывнай установцы прыстасоввацца Упад селяннаФ, Упад
працовнагаФ, ц повнасцю пераходзць на мовную плынь слухача, а в
патрэбнасц замяняць мовныя сродк спецыяльнага прызначэння (прафесяналзмы,
тэрмны) Ц нейтральным.
Камернасць абстановк, у якой звычайна вспрымаецца мова па радыё, вызывае
неабходнасць пошуку асобых форм выражэння, асобых сродкав нтымзацы, якя
прадугледжваюць арыентацыю не на масавую аудыторыю, а на асобнага слухача.
Рэпартаж звычайна разлчаны на пэвны адрэзак часу. Спрактыкаваны рэпарцёр
павнен УукласцсяФ в 5-8 хвлн. Гэтае патрабаванне звязана, па-першае, са
звычайным недахопам эфрнага часу па-другое, з такм псхалагчным барТерам
у слухача, як парог уваг. Справа в тым, што увага слухача не завсёды
застаецца на адным тым жа взровн. Найбольш стотная нфармацыя павнна
прагучаць у першыя 40 секунд сюжэта. Для большага абТёма нфармацы
патрабуецца больш часу, гэта так. Але рэпарцёр павнен абмяжовваць абТём
сваёй нфармацы (у процлеглым выпадку слухач можа стамцца вспрыманне м
тэксту значна знзцца) в той жа час максмальна насычаць яе зместам.
Нельга засмечваць свядомасць слухача словам, якя не нясуць в дадзеным
кантэксце сэнсавай або эмацыянальнай нагрузк.
нфарматывная дакладнасць слова.
Вуснасць мовы радыё, яе прамы зварот да масавага слухача , як вспрымае
мавленне снхронна з вымавленнем, патрабуе асаблвых якасцей слова. Кал
лексчная ц граматычная памылка зТявцца на газетнай старонцы, чытач
пераадолее яе з адноснай легкасцю, з меншай стратай сэнсу, чым слухач. Вуснае
мавленне няспынна разварочваецца в часавай прасторы, таму яна не дае
магчымасц вярнуцца да незразумелага. Кожная недакладнасць вызывае жаданне
всёж так зразумець незразумелае, а гэта в сваю чаргу перашкаджае засвойваць
далейшую нфармацыю. У вынку дзейснасць вплыв рэпартажу рэзка знжаецца.
Мж тым недакладнасц, што адцягваюць ад зместу праграмы, заключаюцца в
розных сферах мовы . вызваны яны розным прычынам. Сярод х Ц нявважлвасць
прамовцы да асаблвасцей лексчнай сстэмы беларускай мовы, яе снтаксчнага
ладу, да своеасаблвасц вуснага мавлення.
Нельга у вусным мавленн сказаць:
УДванаццаць крэславФ паставлены на сцэне
Рускага драматычнага тэатра.
Праблема псхалогó вспрыняцця гукав.
У радыёпублцыстыцы магчымасц гукавога вздзеяння радзей назраюцца в жанрах
УчыстайФ нфармацы, часцей Ц у жанрах УвысокайФ публцыстык, дзе вельм
моцны эмацыянальны накал, дзе шырока вжываюцца такя сродк выразнасц, як
асаблвыя снтаксчныя канструкцы Ц фгуры, асаблвая рытмчная арганзацыя
мовы г.д. Акрамя таго, грае ролю ступень падрыхтаванасц тэксту. Гукапс
часцей можна сустрэць в тэкстах лтаратурна апрацаваных радзей Ц у
мправзаваных. Гаворачы пра рэпартаж, мы вжо адзначыл, што гэты жанр
таксама можа варТравацца стылстычна ад скупога паведамлення пра зТезд
дэпутатав да апсання выдатнай выставы знакамтага мастака. У апошнм выпадку
гукапс прыйдзецца да зместу. Аднак тут всё залежыць ад ндывдуальнасц.
Адны журналсты з-за свах уласных схльнасцей вявленняв аб эстэтыцы мовы
твора аддаюць перавагу надзвычай простай, невыкшталцаванай, нчым не
впрыгожанай, наблжанай да побытавай мове.
ншыя, дзякуючы свавму характару, тэмпераменту, мастацкаму бачанню света,
эстэтычнаму густу больш схляюцца да другой манеры: тут мова нагадвае чаровны
будынак, дзе кожны элемент неабходны значны, дзе частк кампазцыйна
абумовлены падпарадкаваны агульнаму. Гэта вынк стараннай прадуманасц
мэтазгоднай арганзаванасц выкладу.
снуе паняцце:
млагучнасць мовы. Няма в свеце мовы, якая б была
немлагучнай. Млагучнасць ствараецца в вынку гукавой пабудовы выказвання.
Так, вядома, што немлагучным становцца збег шыпячых гукав. Гук
у
звычайна асацыруецца з жахам, пагрозай, небяспекай. Гук
л успрымаецца
як нешта пяшчотнае, круглае, мяккае;
а Ц адкрыты, радасны. Нбы залтая
сонцам крынчка, пералваюцца словы М.Багдановча:
Ллею млявы плёс
люляе...
Вобразнасць эмацыянальнасць у мове рэпартажу.
Радыё называюць Увялкм сляпымФ за няздольнасць аднавляць взуальныя карцны
рэчаснасц, за абмежаванасць сферы яго вздзеяння выключна на слых.
Даследчык мяркуюць, што зрок Ц бялагчна старэйшы за слых мае перавагу
перад ншым сродкам выражэння. Аднак практык радыё слухачы перакананы в
тым што радыё Ц гэта Услепата чалавека, як прыкрыв павейк, каб ясна бачыць
поглядам уявленняФ.
Радыёжурналсты, якя часта маюць у свам распараджэнн тольк адзн сродак
уздзеяння Ц слова, добра всведамляюць, што х задача Ц не в скаргах наконт
непавнаты магчымасцей радыёвяшчання, а в пошуках сродкав выражэння, што
дапамогуць м паповнць недахоп Ц больш таго Ц ператварыць недахоп у
вартасць. Недахоп заключаецца в тым, што взуальнасць абмяжоввае выявленчыя
магчымасц мастацтва. б прыватнасц, тэлебачанне вплывае на знжэнне
нтэлектуальнай актывнасц, фантазя пачынае працаваць не так шырока. А з
цягам часу думка чалавека пачынае ленавацца. Бадай, вышэйшая адзнака
магчымасцей радыё у тым, як сам слухачы ахарактызавал яго: УЗа апошня гады
радыё нават па зрокавасц перадач здолела перасягнуць блактны экранФ.
У рэпартажы пры апсанн абстановк ц характару прымае удзел вялкая сла
вздзеяння. Яна кроецца в вобразнай сстэме мыслення, дапамагае вызываць
найярчэйшыя асацыяцы, дапамагае адчуць жыццё в яго духовным матэрыльнай
разнастайнасц, робць абстактнае рэальна вонкавым. [10]
Часта рэпарцёру в адным сюжэце даводзцца гаварыць пра мноства фактав зТяв.
Усе х патрэбна бачыць, ва всх прымаць удзел. Тут на дапамогу прыходзць
уявленне, ц вобразы прадметав, зТяв, якя был успрыняты чалавекам раней.
Малюнкавасць уявленняв патрабуе развтай фантазó.
Здараецца выкладаць факты такога эмацыянальнага напруджання, што увогуле
становцца непатрэбна выкарыстанне дадатковых вобразных сродкав.
Як дасягнуць лаканчнасц той жа час вобразнасц мовы? Гаварыць свабодна,
цкава, па-дзелавому Ц гэта дар. Яго маюць не все. Значыць, трэба
выпрацовваць у сабе такую здольнасць. Адзн са спосабав: напсаць тэкст,
потым расказаць яго свам словам, не падглядаючы в запс. Так можна
дасягнуць ёмстасц лтаратурнага тэксту. Завважаць свае слабыя месцы
(нявменне дакладна задаць пытанне, зацягнутасць апсання г.д.) працаваць
над х устараненнем. Друг спосаб: запсаць на стужку радыёрэпартаж з эфру
вважлва вывучыць яго з пункту гледжання структуры, пастановк пытанняв,
снтаксчнага афармлення сказав. Завважывшы чужыя памылк, пастарацца
пазбавцца ад х у свам трэнровачным пераказе гэтага матэрыялу перад
мкрафонам. [13]
Важна вявць сабе рознцу в патрабаваннях да дзюх катэгорый тых, хто
удзельнчае в рэпартажы. Перашая Ц гэта сам рэпарцёр. Яго мавленне павнна
быць прыкладам высокай мовнай культуры. Другая катэгорыя Ц тыя, хто
запрашаецца да мкрафону. Гэтая катэгорыя таксама неаднародная. З аднаго
боку, гэта прадставнк нтэлгенцы: навуковцы, лтаратары, творчая багема,
выкладчык, каментатары з розных галн грамадскага палтычнага жыцця. Да х
мавлення выставляюцца такя ж патрабаванн, як да мавлення работнкав
радыё. Кал ля мкрафону выступае эканамст, гсторык, сацыёлаг дапушчае
пры гэтым арфаэпчныя ц дыялектныя адхленн ад лтаратурнай мовы, то такя
нормавыя парушэнн звяртаюць увагу слухача больш, чым змест х прамовы. Для
культурнага чалавека адыход ад мовных мавленчых патрабаванняв
недапушчальны.
всё ж, якя б высокя патрабаванн н стаял перад журналстам радыё, у эфры
давол часта можна назраць арфаэпчныя парушэнн нормы. Палтарнае
ненатуральнае вымавленне часам гучыць у мове радыё в спалучэннях прыназовнка
у са словам, якя пачынаюцца зз галосных
а, о, э, у.:
уармю (у
армю), уоршу (у Оршу), ууфу ( у Уфу). Больш натуральным, што павнна
быць прызнана нормай, зТявляецца вымавленне такх спалучэнняв з
в:
увармю, уворшу, вавфу. Сярод найбольш яастых парушэнняв арфаэпчнай нормы
варта назваць адсутнасць ёта. Найбольшая колькасць памылак прападае на
вамавленне гукав на стыку слов. Напрыклад,
зм, з х, з ншым чста
гучыць
як зым, зых, зыншым. Нярэдкя выпадк, кал чуецца зусм
злтнае вымавленне:
зм, зх, зншым. Але кал вважлва прыслухацца
да жывой народнай гаворк, то пачуеш:
зьх, зьм, зьмншым. Гэта
падрымана фанетычнай нормай. З выразным ётам трэба вымавляць такя
словаформы, як
парты, станцы, Грэцы. На жаль, у большасц выпадкав
ётавы элемент УзТядаеццаФ асаблва часта в канцы фразы. У вельм довгх сказах
у рэпарцёрав не хапае сл на ёт пры выдыху апошняга слова снтагмы.
Большасць беларускх журналстав, якя в штодзённым жыцц карыстаюцца пераважна
рускай мовай, прагаворваюць спалучэнн шыпячых свсцячых палтарна, паводле
напсанага:
цкавшся, сшытак. Падобнае мавленне сустракаецца як
дыялектная рыса в некаторых павднёва-заходнх гаворках. Палтарнае вымавленне,
вдавочна, выклкана вплывам рускай мовы. Як вядома, у рускай мове вымавленне
cьмеёсься, дразьнсья лчыцца простамовным . Для беларускай мовы, аснову
якой складае жывая народная гаворка, такое вымавленне натуральнае. [12]
накш абстць справа з мавленнем у эфры людзей, якя не належаць да
нтэлгенцы. Тут дыяпазон магчымых адхленняв ад нормы можа вагацца больш
стотна, гэта мае сваё абгрунтаванне. Некаторыя выступленн, здавалася б,
досыць шарахаватыя, нявклюдныя, могуць быць вельм цкавым па фактах, па
думках, па шчырасц гаворачага. было б недаравальна мкнуцца прывесц х да
нормы. Напрыклад, у рэпартажы пра вясковае жыццё гучаць словы бабульк:
Да
мяне часта сын прыязджаць. нагда з сельсавета пазвонюць:
можа, помашч якая трэба. (Бел. радыё, праграма УСельская ранцаФ)
Гэтыя дыялектычныя словы не павнны рэзаць слых, а наадварот, прыцягваць увагу
сваёй шчырасцю, непасрэднасцю, самабытным каларытам.
Вельм розныя людз в вельм розных па форме выступленнях нясуць нам
каштовныя факты свайго жыцця, кавалачак сваёй душы. задача рэпарцёра Ц
дапамагчы данесц всё гэта да слухача.
Л.Ц.Выгонная, улчваючы вопыт даследаванняв па бларускай нтанацы,
фармулюе шэраг патрабаванняв да лтаратурна правльнага мавлення:
- павольны тэмп мавлення;
- максмальная захаванасць усх галосных
ненацскных складов в сувяз з гэтым х
выразная якасць;
- пабочны нацсск у шматскладовых словах;
- арыентацыя нтанацы
фразы на акцэнтна выдзеленае слова;
- спакойны тон мавлення без
вялкх рухав частаты асновнага тону, без тых УскокавФ
на некальк тонавых ступеней, якя назраюцца в рускм мавленн;
- акрэслены канец фразы;
- вялкая роля працяглых гукав пры
перадачы акцэнтна вылучаных слов
эмацыянальнасц мавлення. [5]
Журналст звяртаецца не тольк да розуму слухача, але да яго пачуццяв. Ёсць
розныя сродк взмацнення экспрэсвна-эмацыянальнага боку мовы (метафары,
паравнанн нш.). Няшчырае, вялае, трафарэтнае слова расхалоджвае людзей.
Нельга, каб журналсты падыходзл да чалавечага лёсу з гатовым меркам,
абыякава ц так УраспсвалФ чалавека, каб ён сам сябе не мог пазнаць. Стыль
рэпартажу залежыць ад таго, што павнен адбыцца паварот да чалавека, да
глыбокага всебаковага вывучэння жыцця.
Кал журналст неахайна ставцца да сваёго матэрыялу, то непазбежным будуць
штампы, недакладнасць словавжывання, несуразнасць зместу. Тады ашукваеш сябе,
мльёны слухачов. Наконт гэтага бытуе прыклад:
Даярка, стомленая, але
шчаслвая, вярталася дадому. У небе свяцл зорк, яна з радасцю думала аб
тым, што праз некальк гадзн знов будзе сц па гэтай жа дарозе назад на
ферму... Ц варта так бессаромна УрамантызавацьФ цяжкае працовнае жыццё на
вёсцы? [2]
ЗАКЛЮЧЭННЕ
Рэпартаж складаецца з разнародных стылстычных кампанентав. Пазамовныя
(экстралнгвстычныя) фактары патрабуюць удзелу в рэпартажы розных мавленчых
стылей, розных форм падачы матэрыялу, розных вдав мавлення. Гэта тлумачыцца
разнастайным мэтам жанра (авятленне, апсанне, нфармацыя, каментарый
г.д.). усе гэтыя фактары ствараюць шматграную в стылстчных адноснах
словную тканну рэпартажу.
Але было б памылкова лчыць, што рэпартаж, як мазака, складаецца з розных
дрэнна звязаных памж сабой кусков тэксту. Розныя в стылстычных адноснах
частк рэпартажу внутрана цесна сплятаюцца дзякуючы
я рэпарцёра.
Автарская мадальнасць пранзвае все частк рэпартажу, абТядноввае знешне
рознародны тэкст унутраны адзнствам. Рэпартаж са стылстычнага пункту
гледжання Ц гэта разнастайнасць, адрозненне в адзнстве. Автарскае
я
рэпарцёра - гэта кампазцыйны, стылстычны, сюжэтны цэнтр рэпартажу.
Знешняя стракатасць пры внутранай цэласнасц праявляецца таксама пры аналзе
лекск фразеалогó твора.
У рэпартажы асутнчае характэрнае ядро найбольш ужывальнай лекск
фразеалогó. Яны не вявляюць сабой однароднай зТявы. У лекску, як в многя
лтаратурныя жанры, уваходзць пераважна нейтральны яе пласт. Гэта словная
аснова жанра. яна функцыянальна звязана з камункатывнай задачай рэпартажу:
аповяд пра падзею, перадача нфармацы. Нейтральныя словы выразы Ц гэта
лексчны фон, лексчная аснова жанра. Тым не менш, гэта лексчны пласт не
стварае пэвных асаблвасцей, характэрных прыкмет. Апошня взнкаюць пры
взаемадзеянн нейтральнай лекск з ншым стылстычна афарбаваным
пластам. Разнастайныя спосабы спалучэння такх пластов ствараюць унутраныя
жанравыя адрозненн.
Для рэпартажу характэрна перш за всё узаемадзеянне нейтральнай лекск з
размовнай, часам моцна афарбаванай эмацыянальна. Размовная лекска -
неадТемны атрыбут кожнага рэпартажу. Насычанасць размовным словам залежыць
ад тэматык твора, ндывдуальнай манеры журналста.
Функцыя размовнай лекск розныя. Галовная звязана з формам автарскага
я,
выражэннем эмоцый рэпарцёра. Размовныя словы выразы падкрэслваць элемент
асабстага, автарскага в сюжэце. всё ж размовная лекска снуе не тольк для
ажывлення аповяду. УРазмовнасцьФ генетычна власцва рэпартажу, матывавана
стылем жанра. Размовная лекска актывна взельнчае в стварэнн атмасферы.
ваганн тут давол шырокя: ад стрыманага, афцыйнага, строгага рэпартажу (дзе
размовныя словы ужываюцца мнмальна) да рэпартажав нарысавага характару з
багаццем размовных адзнак, з высокай ступенню самавыражэння журналста.
Размовны стыль вявляе сабой каштовнасць яшчэ з аднаго пункту гледжання.
Размовнае выступленне рэдка кал бывае зусм бясстрасным. Звычайна яно нясе в
сабе значны зарад эмацыянальнай энергó Ц не тольк в сваёй нтанацыйнай
афарбовцы, але в рэпарцёрскм тэксце, з якм яно непарывна звязана. Эмоцы
энергетыка настрою спрыяюць большай эфектывнасц рэпартажу.
Спецыяльная лекска грае дэфнтывную намнатывную ролю. Тэрмны звычайна
выкарыстовваюцца в прамым значэнн, не адбываецца х пераасэнсаванне.
Выкарыстанне спецыяльнай лекск в рэпартажы таксама мае межы. Крытэрыем
адбору выступаюць такя патрабаванн да мовы рэпартажу, як папулярнасць,
даступнасць, прастата. Вузкаспецыяльныя тэрмны амаль не сустракаюцца.
Стылстычная функцыя спецыяльнай лекск: яна стварае вдавочнасць,
дакладнасць, каларыт (у навуковых рэпартажах). Выкарыстанне спецыяльнай
лекск - звычайная справа для дзеючых асоб рэпартажу.
Практыка сведчыць, што рэпартаж Ц снтэтычны жанр, як ввабрав у сябе
стылёвыя рысы ншых жанрав, але втрымлвае х не хаатычна, а в адпаведнасц
са сваёй прыродай патрабаванням.
Такм чынам, хаця рэпартаж адносцца да нфармацыйных жанрав, ён
прадставляе вялкя магчымасц для праявлення ндывдуальнай манеры
журналста. Шырокя жанрава-стылстычныя магчымасц не дазваляюць
выкарыстовваць у рэпартажы штампы канцылярскя выразы. Аказваецца, рэпартаж
можа быць створаны зусм не УрэпартажнайФ мовай.
Беларускя журналсты, што працуюць на дзяржавным радыё, на жаль,
выкарыстовваюць не ввесь арсенал стылествараючых сродкав рэпартажу. Часцей за
всё нам даводзцца слухаць аператывныя, або афцыйныя рэпартажы.
З пункту гледжання эстэтычных норм рэпартажу процпаказаны сухасць,
нейтральнась выкладу. Гэта адзн з самых экспрэсвных жанрав
радыёжурналстык. Ён патрабуе яркага выражэння автарскх ацэнак, смпатый
антыпатый.
