Хронология Белой Руси

100 тысяч гадоу назад

3'явленне на тэрыторы Беларус першых людзей.

100 - 5 тысяч гадоу назад

Каменны век.

Каля 25 тысяч гадоу назад

Найстаражытнейшыя з вядомых вучоным стаянк чалавека каля вёсак Юравчы (Калнкавщк раён) i Бердыж (Чачэрск раён).

Канец тысячагоддзя да н. э. - VII ст. да н. э.

Бронзавы век.

VII ст. да н. э. - V ст. н. э.

Жалезны век.

VI - V стст.

Пачатак славянзаць тэрыторь Беларус.

V - Х стст.

снаванне саюзав летапсных плямён крывчов, дрыгавчов радзмчав.

862 г.

Першая згадка в летапсах пра Полацк.

Сярэдзна Х ст.

Утварэнне Полацкага княства, першай старажытнабеларускай дзяржавы.

9FONT FACE="Times New Roman" SIZE=2>47 г.

Першыя звестк пра Вцебск.

Каля 980 г,

Летапсныя паведамленн пра першага беларускага князя Рагвалода. "Крывавае вяселле"

980 г.

Першыя летапсныя звестк пра Турав.

Каля 985 г.

Першая згадка в летапсе пра Заславе.

988 - 1001 гг.

Княжанне в Полацку

зяслава, сына Рагнеды Рагвалодавны.

992 г.

Утварэнне Полацкай епархó.

1 г.

Смерць вялкай княгн Рагнеды.

1003 - 1044 гг.

Княжанне в Полацку Брачыслава

зяславча.

1005 г.

Заснаванне Туравскай епархó.

1019 г.

Першыя летапсныя звестк пра Берасце.

1021 г.

Войска полацкага князя Брачыслава авалодала Новгарадам. Бтва палачанав з дружынай Яраслава Мудpaгa на Судоме.

1029 г.

Нарадзвся найславуцейшы з старажытнабеларускх князёв сяслав Чарадзей.

1044 - 1066 г.

Будавнщтва в Полацку трэцяга на всходнеславянскх землях (пасля Kieвa i Новгарада) Сафйскага сабора, як ciмвaлiзaвaв незалежнасць Полацкага княства.

1044 - 1101 гг.

Княжанне в Полацку всяслава Брачыславча, празванага Чарадзеем.

1044 г.

Першыя летапсныя звестк пра Навагародак.

1065 г.

Першыя летапсныя звестк пра Браслав.

1066 г.

Пераможны паход палачанав на Новгарад.

3 сакавка 1067 г.

Бтва на Нямзе памж войскам сяслава Чарадзея i злучаным дружынам князёв Кевскай Pyci. Першыя летапсныя звестк пра Менск.

1067 г.

Першая згадка в летапсе пра Воршу.

1068 - 1069 гг.

Княжанне сяслава Чарадзея в Kieвe.

1078 г.

Перамога палачанав над войскам владзмра Манамаха. Першае паведамленне летапсав пра Лагойск.

1097 г.

Першыя летапсныя звестк пра Пнск.

14 красавка 1101 г.

Памёр князь сяслав Чарадзей.

1-я палова XII ст.

Смаленскае княства здабыло самастойнасць.

1101 - 9 гг

Княжанне в Менску Глеба всяславча (Глеба Менскага).

1102 г.

Заснаванне горада Барысава.

Каля 1104 - 23 травня 1167 г.

Жыццё i дзейнасць асветнцы Евфраснн Полацкай.

6 г.

Першыя згадк в летапсе пра Слуцк.

1127 г.

Першыя летапсныя звестк пра Гародню.

1127 - 1159 гг.

Княжанне у Смаленску Расцслава Мсцславча.

1129 г.

Высылка полацкх князёв у Взантыю.

Каля 1130 - каля 1182 г.

Жыццё дзейнасць славутага псьменнка прапаведнка Крылы Туравскага.

1136 г.

Першыя паведамленн пра гарады Крычав i Прапойск (Славгарад).

1142 г.

Першыя летапсныя звестк пра Гомель.

1147 г.

Першыя летапсныя звестк пpa Брагн расейскую Маскву.

Памж 1152 1 1161 г.

Будавнцтва в Полацку дойлдам

нам Спасавскага (Спаса-Евфраснневскага) саборнага храма.

1155 г.

Першая згадка пра Мазыр.

1156 г.

Першыя звестк пра Мсцслав.

1158 г.

Заваёва незалежнасц Туравскм княствам.

1161 г.

Полацк майстар-ювелр Богша (у хрышчэнн Лазар) стварыв крыж Евфраснн Полацкай.

1180-я гг.

У Гародн збудавана Барысаглебавская (Каложская) царква.

Каля 1186 г.

Стварэнне Слова пра паход

гаравы.

118Ч1216 гг.

Княжанне в Полацку Валодшы (Уладзмра).

1203, 1206, 1216 г.

Паходы полацкх дружын на нямецкх рыцарав у Нжняе Падзвнне.

1213 г.

Першыя летапсныя звестк пра Рэчьщу.

Пачатак X ст.

Утварэнне Новагародскага княства.

1240-я гг.

Утварэнне Вялкага Княства Лтовскага.

Каля 1248 - 1263 г.

Княжанне в Новагародку князя Мндовга, першага вялкага князя Вялкага Княства Лтовскага.

1239 г.

Князь Аляксандр Яраславч (у буд. Невск) зяв шлюб з полацкай княжною Аляксандрай Брачыславнай.

х дзец: Дзмтры, Васль, Андрэй, Данóл, Евдакя.

1240 г.

Удзел палачанав у разгроме шведскх рыцарав на Няве.

1242 г.

Разгром нямецкх рыцарав Аляксандрам Невскм з дзелам полацкай i вцебскай дружын на Чудскм возеры.

1249 г.

Князь Мндовг разграмв каля горада Крутагор'е войска татарскага хана Койдана. 3 таго часу горад атрымав назву Койданава (з 1932 г. Дзяржынск).

1252 г.

Першыя летапсныя звестк пра Слонм i Вавкавыск.

1253 г.

Вялк князь Мндовг атрымав тытул караля i каранавався в Наваградку.

1258 - 1259 гг.

Паход мангола-татарав на Беларусь.

1260 г.

Войска Вялкага Княства Лтовскага разбла крыжаков каля возера Дурбэ.

1264 - 1267 гг.

Княжанне вялкага князя Войшалка (сына Мндовга).

1267 г.

Першыя леташсныя звестк пра Маглёв.

1267 - 1270 гг.

Княжанне вялкага князя Шварна.

1270 - 1282 гг.

Княжанне вялкага князя Трайдзеня.

1284 г.

Разгром войскам товскага князя Рынгальда мангола-татарскх войскав каля вёcкi Магльна (цяпер здзенск раён).

1295 - 1316 гг.

Княжанне вялкага князя Вценя.

1295 г.

Пагоня зацверджана як герб Вялкага Княства Лтовскага.

1307 г.

Добрхвотнае вваходжанне Полацкай зямл в Вялкае Княства Лтовскае.

1314 г.

Перамога Давыда Гарадзенскага над нямецкм рыцарам пад Наваградкам.

1315 г.

У склад Вялкага Княства Лтовскага ввайшла Берасцейская зямля.

1316 - 1341 гг.

Княжанне вялкага князя Гедзмна.

1317 г.

Заснаванне Лтовскай мтраполó.

1320 г.

Уваходжанне Вцебскага княства в склад Вялкага Княства Лтовскага. Вялк князь Гедзмн заснавав горад Беласток.

1320 - 1330-я гг.

ваходжанне в склад Вялкага Княства Лтовскага Турава-Пнскай зямл.

1323 г.

Перанясенне сталщы дзяржавы з Наваградка в Вльню.

1331 г.

Перамога войскав вялкага князя Гедзмна над рыцарам Тэвтонскага ордэна на рацэ Акмяне.

1341 - 1345 гг.

Княжанне вялкага князя Явнута.

1345 - 1377 гг.

Княжанне вялкага князя Альгерда.

1348 г.

Перамога войскав Вялкага Княства над нямецкм рыцарам на рацэ Стрэве.

1355 г

Да Вялкага Княства Лтовскага далучана Бранскае княства.

1358 г.

У склад Вялкага Княства Лтовскага ввайшло Мсцславскае княства.

1362 г.

Перамога нашых войскав на чале з Альгердам над злучаным слам Залатой арды на рацэ Сня Воды, у вынку чаго бьл вызвалены ад татарскага прыгнёту i ввайшл в склад Вялкага Княства Лтовскага Kieвская, Чарнгавская, Валынская, Падольская i Пераяславская земл.

1368 - 1372 гг.

Паходы вялкага князя Альгерда на Маскву.

1377 - 1392 гг.

Княжанне вялкага князя Ягайлы.

8 верасня 1380 г.

Кулковская бтва, у якой дзельнчал Андрэй Альгердавч (Андрэй Полацк), Дзмтры Альгердавч ды нш. Княз ваяводы з беларускх зямель.

1385 г.

Крэвская вня Вялкага Княства Лтовскага i Польскагa Каралевства.

1387 г.

Вльня першая з беларускх гарадов атрымала магдэбургскае права.

1390 г.

Магдэбургскае права нададзена Берасцю.

1391 г.

Самакраванне паводле магдэбургскага права атрымала Гародня.

1392 г.

Востравскае пагадненне памж Втавтам i Ягайлам аб перадачы влады в Вялкм Княстве Втавту.

1392 - 1430 гг.

Княжанне вялкага князя Втавта.

12 жнвня 1399 г.

У бтве з татарам на рацэ Ворскле загнув апошн полацк князь Андрэй Альгердавч.

1404 г.

Уваходжанне Смаленскага княства в Вялкае Княства Лтовскае.

1408 г.

Усталяванне мяжы памж Вялкм Княства Лтовскм i Масковскм Княствам па рэках Ацэ i гры.

15 пеня 1410 г.

Разгром армó Тэвтонскага ордэна пад Грунвальдам злучаным ciлaм Вялкага Княства Лтовскага i Польскага Каралевства.

1411 г.

Тарунск мр Вялкага Княства i Польшчы з Тэвтонскм ордэнам.

1413 г.

Гарадзельская вня Вялкага Княства Лтовскага i Польскага Каралеуства.

1430 - 1432 гг.

Княжанне вялкага князя Свдрыгайлы.

1432 - 1440 гг.

Княжанне вялкага князя Жыгмонта Кейстутавча.

1468 г.

Прыняцце Судзебнка вялкага князя Казмра Ягайлавча, першага збору законав дзяржавы.

1490(?) - 1551(?) гг.

Жыццё дзейнасць асветнка, заснавальнка беларускага i всходнеславянскага кнгадрукавання Францшка Скарыны.

1492 - 1506 гг.

Княжанне вялкага князя Аляксандра.

1492 - 1494 гг.

Першая вайна Масковó з Вялкм Княствам Лтовскм.

1498 г.

Полацк атрымав самакраванне паводле магдэбургскага права.

1499 г.

Магдэбургскае права нададзена Менску.

1500 - 1503 гг.

Вайна Масковó з Bялкм Княствам JIiтoвcкм.

1506 - 1548 гг.

Княжанне вялкага князя Жыгмонта I Старога.

5 жнвня 1506 г.

Разгром нашым войскам на чале з Mixaлам Глнскм крымскх татарав пад Клецкам.

1507 - 1508 гг.

Вайна Масковй з Вялкм Княствам Лтовскм.

1512 - 1522 гг.

Вайна Масковó з Вялкм Княствам Лтовскм.

8 верасня 1514 г.

Блскучая перамога 35-тысячнай армó Вялкага Княства на чале з гетманам Канстанцнам Астрожскм над 80-тысячным войскам масковскх захопнкав пад Воршай.

1516 г.

Выхад у свет паэмы Яна Вслцкага Пруская вайна, прысвечанай перамозе пад Грунвальдам.

6 жнвня 1517 г.

Францшак Скарына выдав у Празе першую друкаваную беларускую кнгу.

1522 г.

Францшак Скарына заснавав у Вльн першую на тэрыторы сходняй Европы друкарню.

1523 г.

Выйшла в свет паэма беларускага паэта-лацнста Мколы Гусовскага Песня пра зубра.

1529 г.

Прыняты першы Статут Вялкага Княства Лтовскага.

1534 - 1537 гг.

Вайна Масковó з Вялкм Княствам Лтовскм.

1548 - 1572 гг.

Княжанне вялкага князя товскага Жыгмонта Августа.

1557 г.

Прынята Устава на валок, якая внармавала в Bялкм Kнястве Лтовскм зямельную рэформу.

155Ч 1633 гг.

Жыццё i дзейнасць выдатнага палтычнага, грамадскага i ваеннага дзеяча Вялкага Княства Лтовскага Льва Caпегi.

1558 - 1683 гг.

нфлянцкая (Лвонская) вайна Масковó з

нфлянцкм (Jiвонскм) ордэнам, Bялкм Княствам Лтовскм Польшчай.

1559 г.

нфлянцк (Лвонск) ордэн перайшов пад пратэктарат Вялкага Княства Лтовскага.

1562 г.

Сымон Будны распачав кнгавыдавецкую дзейнасць у Нясвжы.

Люты 1563 г.

Войска

вана IV Жахлвага захапла Полацк.

Студзень 1564 г.

Разгом масковскага войска на рацэ Вуле.

1566 г.

Зацверджаны Друг Статут Вялкага Княства Лтовскага.

1569 г.

б'яднанне Вялкага Княства Лтовскага i Польскага Каралеуства в Рэч Паспалтую.

1573 г.

Княжанне вялкага князя Генрыха Валезага (Валуа).

1576 - 1586 гг.

Уладаранне вялкага князя i караля Сцяпана Батуры (Стэфана Баторыя).

Жнвень 1579 г.

Вызваленне Полацка ад масковцав.

1579 г.

Перавтварэнне Вленскага калегвма в акадэмю - першую вышэйшую навучальную станову ва сходняй Европе.

Каля 1580 г.

Васль Цяшнск выдав беларуск пераклад Евангелля.

1581 г.

Створаны Галовны товск трыбунал - найвышэйшы судовь i апеляцыйны орган Вялкага Княства Лтовскага. Адкрыццё Полацкага езущкага калегвма.

158Ч 1632 г.

Уладаранне вялкага князя i караля Жыгмонта Вазы.

1588 г.

Зацверджаны трэц Статут Вялкага Княства Лтовскага.

9 кастрычнка 1596 г.

Сабор у Берасц абвясцв ню праваславнай i каталцкай цэрквав Рэчы Паспалтай.

1600 - 1629 гг.

Вайна Рэчы Паспалтай са Швецыяй.

27 верасня 1605 г.

Вялк гетман Ян Караль Хадкевч на чале 4-тысячнага аддзела, як складався пераважна з беларусав, разграмв пад Крхгольмам (паблзу Рыг) 14-тысячную шведскую армю.

1609 - 1618 гг.

Вайна Рэчы Паспалтай з Расеяй

Верасень 1610 г.

Войск Рэчы Паспалтай занял Маскву.

1618 г.

Дзявулнскае замрэнне памж Расеяй i Рэччу Пacпaлiтай, паводле якога Вялкае Княсгва Лтовскае вярнула сабе Смаленшчыну, Чарнгавшчыну i Новгарад- Северскую зямлю з 30 гарадам.

1FONT FACE="Times New Roman" SIZE=2>621 г.

Войска Рэчы Паспалтай на чале з гетманам Янам Каралем Хадкевчам разграмл турэцкую армю пад Хоцнам.

12 стапада 1623 г.

Забойства вщебскм бунтавшчыкам полацкага вняцкага архепскапа Ясафата Кунцэвча.

1629 - 1680 гг.

Жыццё i дзейнасць псьменнка, грамадскага дзеяча асветнка Смяона Полацкага.

1632 - 1634 гг.

Вайна Pacei з Рэччу Паспалтай (Смаленская вайна), у вынку якой Смаленск застався в Вялкм Княстве Лтовскм.

1648 - 1651 гг.

Казацка-сялянская вайна в Беларус.

1648 - 1668FONT FACE="Times New Roman" SIZE=2> гг.

Уладаранне вялкага князя i караля Яна Казмра.

1654 - 1667 гг.

Вайна Pacei з Рэччу Паспалтай. Самая крывавая i спусташальная вайна в нашым мнулым. У вынку яе Беларусь страцла болей за 50% насельнцтва.

1 лютага 1661 г.

Маглёускае павстанне, у час якога жыхары горада выразал 7-тысячны акупацыйны расейск гарнзон.

1669 - 1673 гг.

Уладаранне вялкага князя i караля Мхала Вшнявецкага.

1672 г.

Смяон Полацк адчынв першы в Pacei тэатр.

1674 - 1696 гг.

Уладаранне вялкага князя i караля Яна Сабескага.

1697 - 1706, 1709 - 1733 гг.

Уладаранне вялага князя i караля Августа II Моцнага.

1700 - 1721 гг.

Павночная вайна Pacei i Рэчы Паспалтай са Швецыяй. Вайсковыя дзеянн праходзл на тэрыторы Белаpyci, якая страцла трэцюю частку насельнцтва.

1704 - 1709, 1733

Уладаранне вялкага князя i караля Станслава Ляшчынскага.

1708 г.

Бтва расейскх войскав са шведам каля вёск Лясная (Славгарадск раён).

1 травня 1710 г.

Салдаты Пятра I зарвал Полацк Сафйск сабор.

1733 - 1764 гг.

Уладаранне вялкага князя i караля Августа.

1743 - 1744 гг.

Крычавск сялянск бунт.

1764 - 1795 гг.

Уладаранне вялкага князя i караля Станслава Августа Панятовскага.

1767 г.

Слуцкая канфедэрацыя праваславнай шляхты, створаная з дапамогай Pacei дзеля вмяшання ва внутраныя справы Рэчы Паспалтай.

1768 г.

Утварэнне патрыятычнай Барскай канфедэраць, якая выступала за захаванне незалежнасц дзяржавы.

1771 г.

Расейская войск на чале з А. Суворавым перамагл каля вёск Сталавчы (Баранавцк раён) слы барскх канфедэратав пад камандаваннем вялкага гетмана Мхала Казмра Агнскага.

1772 г.

Першы падзел Рэчы Паспалтай памж Расеяй, Австрыяй i Прусяй i далучэнне сходняй частк Беларус да Расейскай мперы.

1773 г.

У Рэчы Паспалтай створана Адукацыйная камся.

3 травня 1791 г.

Прыняцце Соймам Рэчы Паспалтай першай у Европе Канстытуцы.

1792 г.

Утварэнне Таргавцкай канфедэрацы магнатав i шляхты, незадаволеных прыняццем Канстытуцы i прагрэсвным рэформам. Канфедэраты звярнулся па дапамогу да Pacei, якая ввяла в Рэч Паспалтую свае войск.

1793 г.

Друг падзел Рэчы Паспалтай, у вынку якога Расея захапла цэнтральную частку Беларус.

1794 г.

Нацыянальна-вызвольнае павстанне Тадэвуша Касцюшк.

23 травня 1794 г.

Указ мператрыцы Кацярыны II пра ввядзенне у Расейскай мперьп мяжы яврэйскай аселасц, у якую вваходзл Полацкая, Маглёвская i Мнская губерн.

1795 г.

Трэц падзел Рэчы Паспалтай i далучэнне да Расейскай мперь заходняй частк Беларус.

24 снежня 1798 г.

Нарадзвся Адам Мцкевч.

4 лютага 1808 г.

Нарадзвся Внцэнт Дунн-Марцнкевч.

10 червеня 1812 г.

дкрыццё Полацкай езущкай акадэмó, якая мела правы внверстэта.

1812 г.

Паход на Расею Вялкай армó Напалеона, у якой служыла 25 тысяч нашых суайчыннкав. Напалеонавская авантура, якая нарадзла спадзяванн на аднавленне незалежнасц Вял~кага Княства Лтовскага, каштавала Беларус мшьёна яе жыхаров.

1 пеня 1812 г.

Напалеон абвясцв аб аднавленн Вялкага Княства Лтовскага.

1817 - 1823 гг.

Дзейнасць таемных студэнцкх таварыствав фламатав i фларэтав.

1820 г.

Закрыццё царскм владам Полацкай акадэмó.

1825 г.

Стварэнне падпольнага таварыства Ваенныя сябры.

1831 г.

Нацыянальна-вызвольнае павстанне супраць царызму.

1832 г.

Стварэнне пры расейскм радзе Асобага камтэта па справах Заходнх губерняв з мэтай русфкацы Беларус. Закрыццё Вленскага внверстэта.

1836 г.

Царск каз пра ввядзенне ва вcix навучальных становах Беларус выкладання на расейскай мове. Стварэнне нелегальнай рэвалюцыйнай арганзацы Дэмакратычнае таварыства.

2 лютага 1838 г.

Нарадзвся нацыянальны герой Беларус Кастусь Калновск.

1839 г

рганзаваны царскм владам Полацк царковны сабор прымае акт аб квщацы нó праваславнай каталцкай цэрквав. Беларускх нятав (напрыканцы ХV ст. яны складал болей за 75% насельнщтва) прымусова далучаюць да Рускай праваславнай царквы.

21 сакав1ка 1840 г.

дмысловым царскм казам забаронена вжыванне у афщыйных дакументах назвав Беларусь i Лтва. каз пра спыненне дзейнасц в Беларус трэцяга Статута Вялкага Княства Лтовскага i повнае вядзенне расейскага заканадавства.

1846 - 1849 гг.

Дзейнасць у Беларус падпольнай арганзацы Саюз свабодных братов (Братн саюз товскай моладз).

1859 г.

Забарона выкарыстання в беларускм друку лацнскага шрыфту.

3 сакавка 1861 г.

Скасаванне прыгоннага права.

Чэрвень 1862 г.

Выйшав першы нумар нелегальнай беларускамовнай газеты Мужыцкая правда, якую выдавав Кастусь Калновск з паплечнкам.

1863 г.

Нацыянальна-вызвольнае павстанне пад кравнцтвам Кастуся Калновскага.

1 лютага 1863 г.

Манфест Часовага врада Лтвы i Беларус з заклкам да павстання.

13 лютага 1863 г.

Захоп павстанцам горада Пружаны.

6 трауня 1863 г.

Захоп павстанцам горада Горы-Горк.

22 сакавка 1864 г.

Пакаранне К. Калновскага смерцю у Вльн.

1864 г.

Забарона размавляць у навучальных становах Беларус на роднай мове. За вдзел студэнтав i выкладчыкав у павстанн 1863 г. зачынены Горы-Горацк земляробчы нстытут.

5 шеня 1876 г.

Нарадзлася паэтэса Цётка (Алаза Пашкевч).

13 сакавка 1881 г.

Беларуск шляхцц

гнат Грынявцк забв у Пецярбургy Аляксандра II, выканавшы прысуд, як вынесла расейскаму мператару рэвалюцыйная арганзацыя Народная воля.

9 червеня 1881 г.

Нарадзвся выдатны палтычны дзеяч i вучоны, адзан з бацьков Беларускай Народнай Рэспублк, Iван Луцкевч.

7 пеня 1882 г.

Нарадзвся Янка Купала.

3 стапада 1882 г.

Нарадзвся Якуб Колас.

8 стапада 1883 г.

Нарадзвся выдатны палтычны дзеяч, навуковец i псьменнк Вацлав Ластовск.

1884 г.

Пачав выходзщь часопс Гомон, орган беларускай фракцы Народнай вол>.

1891 г.

Выйшла в свет кнга Францшка Багушэвча Дудка беларуская.

9 снежня 1891 г.

Нарадзвся Максм Багдановч.

1898 г.

У Мнску адбывся Першы з'езд РСДРП.

20 верасня 1903 г.

Нарадзлася паэтэса Наталля Арсеннева.

Снежань 1903 г.

Утварэнне першай беларускай палтычнай парты - Беларускай сацыялстычнай грамады.

31 кастрычнка 1905 г.

Расстрэл рэвалюцыйнага мтынгу на Прывакзальным пляцы в Мнску (Курловск расстрэ).

Студзень 1906 г.

II з'езд Беларускай сацыялстычнай грамады.

Травень 1906 г.

Заснаванне першага легальнага беларускага выдавецтва Загляне сонца i у наша ваконца.

14 верасня 1906 г.

Выйшав першы нумар легальнай беларускай газеты Наша доля.

23 стапада 1906 г.

Пачав выходзць беларуск тыднёвк Наша нова.

1907 - 1913 гг.

Дзейнасць Першай беларускай тэатральнай трупы Iгната Буйнцкага.

9 жнуня 1910 г.

Нарадзлася паэтэса Ларыса Генюш.

1 жнуня 1914 г.

Пачатак Першай сусветнай вайны.

1915 - 1917 гг.

Дзейнасць Беларускага таварыства дапамог пацярпелым ад вайны.

Студзень 1916 г.

Стварэнне у Вльн Цэнтральнага камтэта беларускх нацыянальных арганзацый.

Люты 1916 г.

У Вшьн створана канфедэрацыя, якая выступала за аднавленне Вялкага Княства Лтовскага.

Сакавк 1916 г.

Нарачанская наступальная аперацыя расейскх войскав яе правал.

19 сакавка 1917 г.

У Мнску адбылася агульнагарадская манфестацыя в гонар перамог Лютавскай рэвалюцы в Pacei.

Лпень 1917 г.

3'езд беларускх нацыянальных арганзацый i партый у Мнску.

27 кастрычнка 1917 г.

з'езд Беларускай сацыялстычнай грамады в Мнску.

Лстапад 1917 г.

Цэнтральная рада беларускх арганзацый перавтворaна у Вялкую беларускую раду.

18 снежня 1917 г.

Пачатак працы Першага всебеларускага з'езда. Пасля ягонага разгону бальшавкам на нелегальным пасяджэнн была абрана Рада всебеларускага з'езда.

3 студзеня 1918 г.

Рада себеларускага з'езда абрала Выканавчы камтэт.

18 лютага 1918 г.

Выканавчы камтэт Рады себеларускага з'езда взяв у свае pyкi владу в Менску.

21 лютага 1918 г.

Выканкам Рады себеларускага з'езда апублкавав 1-ю ставную грамату да народав Беларус, дзе абвясцв сябе Часовым радам.

3 акавка 1918 г.

Падпсанне Брэсцкай мрнай дамовы памж Савецкай Расеяй i дзяржавам нямецкага блоку, паводле якой частка Беларус пакдалася немцам.

9 сакавка 1918 г.

Выканавчы камтэт Рады всебеларускага з'езда прыняв 2-ю ставную грамату, дзе абвясцв Беларусь дэмакратычнай рэспублкай у яе этнаграфчных межах.

25 сакавка 1918 г.

бвяшчэнне незалежнасц Беларускай Народнай Рэспублк (БНР).

28 красавка 1918 г.

Народны Сакратарыят Беларус зацвердзв беларускую мову дзяржавнай i абавязковай у БНР i прыняв пастанову пра адкрыццё у Менску внверстэта.

Чэрвень 1918 г.

Урад БНР афщыйна зацвердзв герб Пагоня i бела- чырвонa-белы сцяг дзяржавным смвалам, таксама вёу пашпарт грамадзянна БНР.

11 кастрычнка 1918 г.

Народны Сакратарыят Беларусь прыняв часовую канстытуцыю БНР.

Снежань 1918 г.

Урад БНР на чале з Антонам Луцкевчам вымушаны пераехаць у Гародню.

30 - 31 снежня 1918 г.

У Смаленску адбывся I з'езд КП(б)Б, як абвясцв тварэнне Сацыялстычнай Савецкай Рэспублк Беларусь (ССРБ).

1 студзеня 1919 г.

фцыйнае абвяшчэнне БССР са сталцай у Менску. У склад БССР вайшл Вцебская, Гарадзенская, Менскaя, Маглёуская губерн, таксама беларускя паветы Вленскай, Ковенскай i Смаленскай губерняв.

16 студзеня 1919 г.

ЦК РКП(б) прыняв рашэнне пра включэнне Вцебскай, Маглёвскай i Смаленскай губерняв у склад РСФСР i стварэнне на астатняй тэрыторы Лтовска-Беларускай ССР.

2 - 3 лютага 1919 г.

1-шы всебеларуск з'езд Саветав у Менску прыняв -ю Канстытуцыю БССР.

27 лютага 1919 г.

Створана Лтовска-Беларуская ССР (ЛтБел) са сталцаю у Вльн. У складзе рэспублк засталася тэрыторыя Вленскай i Менскай губерняв.

21 красавка 1919 г.

Польская войск занял Вльню.

17 пеня 1919 г.

Урад ЛтБел спыну сваю дзейнасць.

8 жнуня 1919 - 11 пеня 1920 г.

купацыя Менска польскм войскам.

Лстапад 1920 г.

Паход 20-тысячнай арма прыхльнка незалежнасц Беларус генерала Станслава Булак-Балаховча на Палессе. Чырвоная Армя, несучы значныя страты, пакнула Петрыкав, Мазыр, Калнкавчы.

Лстапад - снежань 1920 г.

нтыбальшавцкае Слуцкае павстанне (Слуцк збройны чын).

14 стапада 1920 г.

дбывся 1-шы беларуск з'езд Случчыны, як прызнав яе часткаю БНР. 3'езд втав Найвышэйшую раду БНР, выказав пратэст супраць сталявання савецкай лады як чужацкай i пастанавв прыступщь да apгaнiзацы ласных вайсковых фармраванняв.

27 стапада 1920 г.

Пачатак баявых дзеянняв слуцкх павстанцав супраць савецкх войскав (Дзень Герояв).

18 сакавка 1921 г.

Падпсана Рыжская мрная дамова памж РСФСР (i па впавнаважанню рада БССР) i ССР з аднаго боку i Польшчай з другога, у вынку чаго Заходняя Беларусь Заходняя крана адышл да Польшчы.

11 пеня 1921 г.

дкрыццё Беларускага дзяржавнага внверстэта.

1921 - 1937 гг.

Дзейнасць у Заходняй Беларус Таварыства беларускай школы.

30 студзеня 1922 г.

дкрыццё у Менску нстытута беларускай культуры.

10 пеня 1922 г.

бвешчана автаномя Беларускай праваславнай царквы на чале з мтрапалтам Мельхседэкам. (У 1937 г. весь клр больш чым 400 прыходав Беларускай автакефальнай царквы быв зншчаны.)

30 снежня 1922 г.

Дамова пра стварэнне Саюза ССР. Беларуская ССР вайшла в складяк заснавальнща.

Кастрычнк 1923 г.

Стварэнне Камунстычнай парты Заходняй Беларус.

Лстапад 1923 г.

У Р, у тым ку i у БССР, створана Аб'яднанае дзяржавнае палтычнае правленне (ОГПУ - АДПУ), асобыя калегó якога атрымал права без суда выносщь пастановы пра тэрмны зняволення i расстрэлы асобав, якя прызнаны внаватым.

Сакавк 1924 г.

Першае збуйненне Беларускай ССР. У склад БССР, якая пасля свайго 2-га абвяшчэння в пен 1920 г. ключала всяго 6 паветав Менскай губерн, вернута значная частка беларускх паветав Вцебскай, Гомельскай i Смаленскай губерняв. Тэрыторыя рэспублк павялчылася болей як двая (110,5 тыс. км2), колькасць насельнщтва - да 4,2 млн. чал.

1924 г.

Пачатак ажыццявлення в БССР палтык беларусзацы. У Заходняй Беларус польскя влады зачынл 400 беларускх школ i 15 беларускх газет.

Червень 1925 г.

Заснаванне у Заходняй Беларусь Беларускай сялянска - работнцкай грамады (БСРГ), легальнай рэвалюцыйна-дэмакратычнай нацыянальна-вызвольнай арганзацы, якая налчвала 120 тыс. сябров.

Чя палова 192Чх гг.

Пачатак рэпрэсй супраць беларускай нацыянальнай нтэлгенцы. Паступовае згортванне беларусзацы.

Снежань 1926 г.

Другое збуйненне Беларускай ССР. У склад БССР вернуты Рэчыцк Гомельск паветы. Тэрыторыя рэспублк склала 125,8 тыс. км2, колькасць насельнцтва - 5 млн. чал.

Красавк 1928 г.

У Заходняй Беларус (Беласток) пачався судовы працэс над 133 дзеячам нацыянальна-вызвольнага руху.

1 студзеня 1929 г

На базе

нстытута беларускай культуры адкрыта Беларуская акадэмя навук.

1929 г.

Пачатак палтык масавай калектывзацы, якая пазбавла беларускую вёску лепшых працавнков. У вынку гэтак званага раскулачвання з Беларус был высланы сотн тысяч жыхаров.

Люты 1930 г.

У Р, у тым ку i в БССР, пры павнамоцных прадставнцтвах ОГПУ сфармраваны тройк, якм дадзена права без суда накровваць у канплагеры або на расстрэл.

1930 - 1931 гг.

Масавыя арышты нацыянальнай нтэлгенцы па сфабрыкаванай ОГПУ справе Саюза вызвалення Беларус.

26 жнвня 1933 г

Пастанова Савета Народных Kaмicapay БССР Аб зменах i спрашчэнн беларускага правапсу з мэтаю повнага падпарадкавання беларускага правапicy задачам выхавання працовных масав у духу пралетарскага нтэрнацыяналзму.

1933 г.

Голад, выклканы палтыкай калектывзацы.

1937 - 1938 гг.

Найбольшы размах палтычных рэпрэсй.

1937 - 1941 гг.

Масавыя расстрэлы органам НКВД цывльных грамадзян ва врочышчы Курапаты пад Менскам. Паводле розных ацэнак, тут было расстраляна ад 30 да 300 тыс. чалавек. У вынку сталнскага генацыду Беларусь страцла звыш 2 млн. чалавек.

29 кастрычнка 1937 г

НКВД адначасова расстраляла в Менску 14 псьменнкав: Мхася Зарэцкага, Алеся Дудара, Платона Галавача, Анатоля Вольнага, Васля Каваля, Валерыя Маракова, Юрку Лявоннага, Васля Сташэвскага, Зяму Пiвaвapaвa, Iзi Харыка ды нш.

23 жнвня 1939 г,

У Маскве падшсаны пакт Молатава - Рыбентропа, савецка-нямецкая дамова пра ненападзенне i сакрэтныя пратаколы пра падзел сферав плыву.

1 верасня 1939 г.

Нападзенне фашысцкай Германó на Польшчу i пачатак Другой сусветнай вайны.

17 верасня 1939 r

Савецкя войск перайшл мяжу з Польшчай i да 25 верасня занял сю тэрыторыю Заходняй Беларус (разам з Вльняй Беластокам) Заходняй кранай.

Кастрычнж 1939 г.

Вльня i Вленск край паводле рашэння врадаперададзены Лтве.

14 стапада 1939 г.

Заходняя Беларусь прынята в склад БССР. Насельнцтва рэспублк павялчылася да 11 млн. чал.

22 чэрвеня 1941 г.

Пачатак вайны Германó з Р.

22 чэрвеня - канец пеня 1941 г.

Стварэнне аднаго з першых у Беларус пнскага партызанскага атрада пад камандаваннем Васля Каржа.

28 чэрвеня 1941 г.

Нямецкя войск занял Мнск.

Зма 1941 - 1942 гг,

Стварэнне на тэрыторы Беларус фашысцкх канцлагерав.

Студзень 1942 г.

На акупаванай тэрыторы створана Беларуская незалежнцкая партыя.

Красавк 1942 г.

Стварэнне 1-й беларускай партызанскай брыгады пад камандаваннем Мная Шмырова.

Верасень 1942 г.

Стварэнне Беларускага штаба партызанскага руху.

Красавк - червень 1943 г.

Беларускя партызаны правял аперацыю Грант, у ходзе якой пушчаны пад адхон 1806 эшалонав працвнка, зарваны 66 чыгуначных мастов, разгромлены 164 гарнзоны.

23 чэрвеня - 28 жнуня 1944 г.

Беларуская аперацыя (Багратыён), у ходзе якой войск 1, 2, 3-га Беларускх i 1-га Прыбалтыйскага франтов разам з беларускм партызанам вызвалл всю тэрыторыю Беларус ад намецкх акупантав.

27 чэрвеня 1944 г.

2-г себеларуск кангрэс у Мнску пацвярджае пастановы 1-га себеларускага кангрэса Рады БНР аб незалежнасц Беларус.

3 пеня 1944 г.

д нямецка-фашысцкх захопнкав вызвалены Мнск.

Красавк 1945 г.

На знак прызнання яе заслуг у разгроме фашысцкай Германа Беларуская ССР прымаецца в склад сябров - заснавальнкав Н.

Жнвень 1945 г.

Р перадае Польшчы са складу БССР 17 раёнав Беластоцкай вобласц разам з Беластокам i 3 раёны Брэсцкай вобласц.

1946 - 1948 гг.

Чыстка КПБ i замена большасц вядучых камунстав у Беларус рускм.

1951 г.

дмена в школах БССР абавязковага экзамена па беларускай мове. Заснаванне Беларускага нстытута навук мастацтва в Нью-Йорку.

1954 г.

Уступленне Беларускай ССР у ЮНЕСКО.

1959 г.

Паводле всесаюзнага перапсу насельнцтва в Беларус жыве 8 054 648 чалавек.

1965 г.

Першым сакратаром ЦК КПБ прызначаны Пётр Машэрав (трагчна загнув у 1980 г.).

Сярэдзна 1960-х - сярэдзна 1970-х гг.

Нацыянальна-патрыятычны рух сярод беларускх навуковцав, псьменнкав, студэнтав, на як влады адказал адмнстрацыйным рэпрэсям.

1970 г.

Паводле дадзеных сесаюзнага перапсу насельнцтва в БССР жыве 9 002 300 чалавек.

1971 г.

Праз трыццаць гадов пасля пачатку нямецкай акупацы Беларусь дасягнула даваеннага взровню насельнцтва.

25 студзеня 1972 г.

У Мнску нарадзвся мльённы жыхар.

197FONT FACE="Times New Roman" SIZE=2>9 г.

У Беларускм дзяржавным нверстэце заснавана Беларуская майстровня - студэнцкае аб'яднанне, якое змагалася за адраджэнне нацыянальнай культуры. Паводле дадзеных сесаюзнага перапсу, насельнцтва БССР складае 9 560 чалавек.

26 красавка 1986 г.

Ядзерная катастрофа на Чарнобыльскай АЭС. 70% радыёактывных выкдав выпадае на Беларусь.

Снежань 1986 г.

Калектывны ст беларускай нтэлгенцы (Лст 28-мiФ) да Мхала Гарбачова з заклкам прадухлць духовнае вымранне беларускага народа.

Красавк 1987 г.

Заснаванне Беларускага фонду культуры.

1 стапада 1987 г

Несанкцыянаваны мтынг у Мнску з нагоды дня памяц продкав Дзяды. дзельнк абвнавачваюць савецк рэжым у правядзенн в Беларус палтык генацыду.

19 червеня 1988 г

Блзу 10 чалавек дзельнчаюць у дэманстрацы памяц ахвярав Курапатав, патрабуючы стварэння следчай камсó.

19 кастрычнка 1988 г.

У Мнску на сходзе нтэлгенцы ствараюцца грамадскае гстарычна-асветнае таварыства Мартыралог БелapyciФ i аргкамтэт Беларускага народнага фронту.

30 кастрычнка 1988 г.

Войск i млцыя жорстка разганяюць у Мнску масавую дэманстрацыю памяц ахвярав сталнзму.

Студзень 1989 г.

Паводле перапсу насельнцтва, у Беларус жыве 10 200 200 чалавек.

19 лютага 1989 г.

У Мнску на стадыёне Дынама адбывся 45-тысячны мтынг у падтрымку БНФ i працэсу перабудовы.

24 - 25 чэрвеня 1989 г.

На становчым з'ездзе в Вльн втвораны Беларуск народны фронт Адраджэньне на чале з Зянонам Пазьняком.

27 чэрвеня 1989 г.

Стварэнне Таварыства беларускай мовы.

26 пеня 1989 г.

Масавы мтынг у Мнску патрабуе стварэння следчай камсй у справе втойвання нфармацы пра Чарнобыль.

26 студзеня 1990 г.

Вярховны Савет БССР прымае Закон аб мовах, у адпаведнасц з якм беларуская мова абвяшчаецца адзнай дзяржавнай мовай рэспублк.

27 пеня 1990 г.

Прыняцце Вярховным Саветам БССР Дэкларацы аб дзяржавным суверэнтэце Беларускай ССР.

10 - 11 верасня 1990 г.

На становчым з'ездзе в Мнску заснавана Згуртаванне беларусав свету Бацькавшчына.

3 - 4 стапада 1990 г.

Установчы з'езд Аб'яднанай дэмакратычнай парты Беларус.

2 - 3 сакавка 1991 г.

Установчы з'езд Беларускай сацыял-дэмакратычнай грамады.

Красавк 1991 г.

Шматтысячныя забастовк i дэманстрацы рабочых у Мнску, Оршы i ншых гарадах, выклканыя скачком цэнав на асновныя прадукты спажывання.

25 жнуня 1991 г

бвяшчэнне незалежнасц Беларус (наданне Дэкларацы пра дзяржавны суверэнтэт БССР ад 27.07.1990 г. статуса канстытуцыйнага закону).

3 верасня 1991 г.

Miнск гарсавет прыняв пастанову пра неабходнасць вяртання сталцы краны яе гстарычнай назвы - Менск.

19 верасня 1991 г.

Вярховны Савет Беларус пастанаву змянць назву БССР на Рэспублку Беларусь. Дзяржавным гербам Рэспублк Беларусь зацверджаны герб Пагоня, дзяржавным сцягам - бела-чырвона-белы сцяг.

8 снежня 1991 г.

Кравнк Беларус, Расейскай Федэрацы i краны: Станслав Шушкевч, Барыс Ельцын i Леанд Кучма падпсваюць у Вскулях (Белавежская пушча) пагадненне пра дэнансацыю дамовы аб стварэннад 1922 г. i пра стварэнне Садружнасц Незалежных Дзяржав (СНД). Сталцай Садружнасц абраны Мнск.

30 студзеня 1992 г.

Беларусь прынята в сябры Арганзацы па бяспецы i супрацовнцтву в Европе (АБСЕ).

18 сакавка 1992 г.

Вярховны Савет Беларус загадвае враду пачаць фармраванне нацыянальных зброеных сл.

Травень 1992 г.

Пачынаецца вывядзенне з Беларус ядзернай збро.

19 - 20 снежня 1992 г.

У Мнску адбывся з'езд беларусав з былых рэспублк(Першы сход беларусав блзкага замежжа).

8 - 10 пеня 1993 г.

Першы з'езд беларусав свету в Мнску. Прыняты дэкларацыя аб прынцыпах нацыянальнага i дзяржавнага будавнцтва, таксама пастанова пра аднавленне аб'яднавчага смвала i духовнай рэлквó беларускага народа - Жыватворнага Крыжа св. Евфраснн Полацкай.

21 - 23 пеня 1993 г.

Взт беларускай дзяржавнай дэлегацы на чале са старшынёй Вярховнага Савета Станславам Шушкевчам у ЗША i падпсанне Дэкларацы пра адносны памж ЗША i Рэспублкай Беларусь.

24 верасня 1993 г.

Беларуска-расейскае пагадненне пра вывядзенне з Беларус расейскх войскав.

15 студзеня 1994 г.

фцыйны взт у Рэспублку Беларусь прэздэнта ЗША Бла Клнтана.

Люты 1994 г.

Беларусь першыню накроввае асобную нацыянальную каманду на XVII змовую Алмпяду в Hapвегii i па колькасц медалёв займае 15-е месца сярод 67 кранав-удзельнц

15 сакавка 1994 г.

Прынята Канстытуцыя незалежнай Рэспублк Беларусь, паводле якой яна абвешчана самастойнай нтарнай дэмакратычнай сацыяльнай правнай дзяржавай.

10 пеня 1994 г.

У другм туры прэздэнцкх выбарав першым кравнком дзяржавы на 5-гадовы тэрмн абраны Аляксандр Лукашэнка.

5 снежня 1994 г.

На нарадзе цэрав АСе в Будапешце 3A, Вялкабрытаня i Расея гарантуюць Беларус, кране i Казахстану бяспеку i тэрытарыяльную цэласць.

11 студзеня 1995 г.

Мнстр замежных справ Беларус ладзмр Сянько падпсвае в Брусэл дакумент праграмы НАТО Партнёрства дзеля мру.

11 красавка 1995 г.

19 народных дэпутатав апазцы абвяшчаюць у Вярховным Савеце галадовку, пратэстуючы супраць антыканстытуцыйных прапановав прэздэнта в справе правядзення рэферэндуму. Спецназ гвалтовна выдаляе галадовшчыкав з будынку парламента.

14 травня 1995 г.

Выбары у Вярховны Савет Беларус i рэферэндум аб наданн расейскай мове афцыйнага статусу, новай смволцы, эканамчнай нтэграцы з Расеяй праве прэздэнта распускаць парламент.

24 сакавка 1996 г.

У Мнску адбылася 30-тысячная дэманстрацыя пратэсту супраць аб'яднання Беларус з Расеяй.

2 красавка 1996 г.

50-тысячная дэманстрацыя в Мнску, прысвечаная 10-м годкам Чарнобыльскай катастрофы (Чарнобыльск шлях-9Ф). Сутычк дэманстрантав з млцыяй i масавыя арышты.

14 травня 1996 г.

5 тысяч дэманстрантав у Минску пратэстуюць супраць трымання пад арыштам дзельнкав Чарнобыльскага шляху.

27 пеня 1996 г.

20 тысяч мнчуков l прадставнков ншых гарадов Беларус адзначаюць у сталцы Дзень незалежнасц святочнай дэманстрацыяй i мтынгам, на якм прымаецца рэзалюцыя з патрабаваннем адставк прэздэнта А. Лукашэнк.

5 верасня 1996 г.

Дэпутаты Вярховнага Савета Беларус пачал збор подпсав аб мпчменце - канстытуцыйным адхленн прэздэнта А. Лукашэнк ад лады.

24 стапада 1996 г.

Рэферэндум па пытаннях, прапанаваных прэздэнтам А. Лукашэнкам: аб прыняцц новай рэдакцы Канстытуцы 1994 г.; аб перанясенн Дня незалежнасц Рэспублк Беларусь на 3 пеня, аб купл i продажы зямл, аб смяротным пакаранн, таксама па пытаннях, прапанаваных Вярховным Саветам Беларус.

15 красавка 1997 г.

У Мнску адбылся дэманстрацыя i мтынг у абарону Канстытуцы 1994 г.

2 красавка 1997 г

У Маскве падпсана дамова пра саюз Рэспублк Беларусь i Расейскай Федэрацы. Масавыя акцы пратэсту в Мнску i ix жорстк разгон.

26 - 27 пеня 1997 г.

Друг з'езд беларусав свету в Мнску.

27 верасня 1997 г.

У Полацк Спаса-Евфраснневск манастыр рачыста перанесены вобраз Крыжа святой Евфраснн Полацкай (арыгнал нацыянальнай рэлквó знк у 1941 г.), адроджаны майстрам Мколам Кузьмчом на заказ Згуртавання беларусав свету Бацькавшчына i з блаславення Беларускай праваславнай царквы.

25 снежня 1998 гFONT SIZE=2>.

Першы перапс насельнцтва незалежнай Беларус, паводле якога насельнцтва краны склала 10 045 200 чалавек (з ix 8 159 100 чалавек - беларусав). Беларускую мову назвался роднай 73,7% жыхаров краны.

29 - 30 студзеня 1 г.

Першы кангрэс дэмакратычных сл Беларус з дзелам 600 прадставнков апазцыйных партый i рухав, незалежных прафсаюзав i грамадскх арганзацый. Стварэнне Крдынацыйна-кансультатывнай рады дэмакратычных сл Беларус.

30 травня 1 г.

Трагедыя в падземным пераходзе станцы метро Нямга у Мнску, дзе загнул 53 чалавек.

17 кастрычнка 1 г.

Марш Свабоды, арганзаваны апазцыйным партыям i pyxaмi у Мнску, у якм дзельнчал болей за 30 тысяч чалавек. (Марш завяршыуся жорсткм сутыкненням з млцыяй АМПам. Мноства параненых з абодвух баков)

1 г.

Знкненне в Miнску вядомых кравнков апазцы Юрыя Захаранк i Вктара Ганчара, таксама прадпрымальнка Анатоля Красовскага.

8 снежня 1 г.

Падпсанне А. Лукашэнкам i Б. Ельцыным Дамовы пра стварэнне Саюзнай дзяржавы Беларус i PaceiФ.

Лпень 2 г.

Знкненне в Мнску вядомага тэлежурналста Дзмтрыя Завадскага.

29 пеня 2 г.

У Miнскy адбыуся па нцыятыве грамадскасц себеларуск з'езд за незалежнасць, у якм дзельнчала 1376 дэлегатав ад палтычных партый, грамадскх арганзацый, прафесйных i творчых саюзав, працовных калектывав, якя прадставлял се рэгиёны Украины. 3'езд прыняв Акт незалежнасц Беларус, як абвясцу не маючым законнай силы любыя пагадненн i рашэнн, скраваныя на скасаванне альбо абмежаванне суверэнтэту нашай дзяржавы.